Η χαρισματική και θεσμική δύναμη του πνευματικού

Εκτός από το ότι ήταν απλός μοναχός, δηλαδή, είχε μόνο την χαρισματική δύναμη, δεν είχε καν την θεσμική δύναμη, επειδή δεν ήταν ιερέας, δεν επέτρεπε οι μοναχοί να ανοίγουν τους λογισμούς τους σε κάποιον άλλον, εκτός από τον ίδιον.

Βεβαίως, στον κόσμο κάτι τέτοιο δεν εφαρμόζεται, αλλά στο μοναχικό περιβάλλον το συναντάμε. Και ο Άγιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής, επίσης, δεν ήταν ιερέας. Ήταν απλός μοναχός, αλλά, χάρη στα δικά του πνευματικά χαρίσματα άκουγε τους λογισμούς των άλλων και τους διόρθωνε κάθε μέρα.

Αυτό στην περίπτωση του Αγίου Ιωσήφ του Ησυχαστή ήταν σχετικά εύκολο, επειδή δεν είχε πολλούς μαθητές. Ο Άγιος Αθανάσιος, όμως, είχε να κάνει με 120-150 μοναχούς. Και για να ακούσει τον καθένα, έπρεπε να έχει τρομερή αντοχή, κολοσσιαία, και από την πλευρά του Αγίου, και από την πλευρά των μαθητών, οι οποίοι, έχοντας συνηθίσει να εξομολογούνται κάθε μέρα, μιλούσαν πολύ λιτά και καίρια: αυτό, αυτό και αυτό.

Η εξομολόγηση: πόσο συχνά;

Στον κόσμο, βεβαίως, είναι δύσκολο να εξομολογείται κανείς κάθε μέρα. Δεν το απαιτούμε. Πρέπει να το κάνει, όμως, μια φορά την εβδομάδα ή, το λιγότερο, μια φορά τις δύο βδομάδες, και σε ακραία περίπτωση, μια φορά το μήνα. Αλλά, όχι 4 φορές το χρόνο, αδέλφια! Είναι πολύ, πολύ λίγο. Δεν είναι πλέον πνευματική εξέλιξη, δεν είναι θεραπευτικό. Έτσι, σχεδόν ολόκληρο το χρόνο, μένουμε χωρίς πνευματική καθοδήγηση, και δεν μπορεί να βγει τίποτα καλό από αυτό.

Πρέπει να έχουμε συνεχή πνευματική επαφή με τον πνευματικό μας. Να προσπαθούμε να μην στερηθούμε την επαφή μαζί του, ώστε να μην συσσωρεύονται οι αμαρτίες, να μην ξεχάσουμε κάτι, να μην βασανιζόμαστε, να μην μας βαραίνει κάτι, να μην μας σκοτίζει. Εάν εξομολογούμαστε σπάνια, τότε, εκτός από το ότι μπορεί να ξεχάσουμε κάτι, θα χρειαστεί να πούμε ένα σωρό πράγματα μέσα σε λίγο χρόνο. Με αυτόν τον τρόπο και τον πνευματικό θα κουράσουμε και οι ίδιοι θα κουραστούμε και θα στενοχωρήσουμε εκείνους που περιμένουν τη σειρά τους, μετά από μας.

Πώς να εξομολογούμαστε;

Στην εξομολόγηση πρέπει να είμαστε λιτοί και σαφείς

Στην εξομολόγηση, αδέλφια, πρέπει να είμαστε λιτοί και σαφείς. Να μην ξεκινάμε με την ημερομηνία γέννησης και όλη τη βιογραφία μας, να μην λέμε την ιστορία της ζωής μας. Δε χρειάζεται, αδέλφια, δε χρειάζονται περιττές λεπτομέρειες. Οι λεπτομέρειες, γενικώς, δε χρειάζονται, επειδή έτσι χάνουμε το χρόνο μας και οι ίδιοι χανόμαστε στις λεπτομέρειες. Εκτός από αυτό, ιδιαίτερα, αν πρόκειται για σαρκικές αμαρτίες, δεν αναφερόμαστε σε λεπτομέρειες, επειδή μπορεί να βάλουμε σε πειρασμό και τον ίδιο τον πνευματικό. Είναι και αυτός άνθρωπος, έτσι δεν είναι; Γι΄ αυτό, θα μιλάμε λιτά και ξεκάθαρα.

Μπορείτε ακόμα και να γράψετε σε χαρτί ένα σημείωμα: «Τι έκανα κακό» (1, 2, 3, 4, 5), «τι έκανα καλό» (1, 2, 3, 4, 5). Είναι ωφέλιμο, αν ο πνευματικός είναι πράγματι έμπειρος. Θα αναφερόμαστε, επίσης, και σε αυτά που νομίζουμε ότι είναι καλά, ώστε ο πνευματικός να μπορεί να μας πει: «Ναι, πράγματι, αυτό είναι καλό, αυτό να το δυναμώσεις, και αυτό να το αφήσεις», για να ξέρει, για να έχει συνολική εικόνα της ζωής μας, της πνευματικής μας πορείας.

Οι συμβουλές και η εξομολόγηση

Στην εξομολόγηση, βεβαίως, μπορούμε να ζητάμε συμβουλές και αυτό είναι καλό, να ζητάμε συμβουλές ζωής, αλλά να αποφεύγουμε να μπαίνουμε σε καθαρά επαγγελματικά πεδία. Δηλαδή, αδέλφια, δε ρωτάμε τον πνευματικό, ποιο αυτοκίνητο θα αγοράσουμε, ποια ονομασία να δώσουμε στην εταιρεία και τα λοιπά. Σας το λέω, επειδή ξέρω ότι εξαιτίας αυτού έχουν γίνει παρεξηγήσεις. Αν έχουμε εικόνα σχετικά με τις εμπειρίες ζωής του πνευματικού και τις ειδικές του γνώσεις σε συγκεκριμένο πεδίο, μπορούμε να ρωτήσουμε και για θέματα που αφορούν σε αυτό το πεδίο. Δε σημαίνει, όμως, ότι είμαστε δεμένοι με πνευματικό νόμο, αν ο πνευματικός μας πει να αγοράσουμε Χ ή Ψ αυτοκίνητο.

Για παράδειγμα, σε όλο το Άγιο Όρος το πιο διαδεδομένο αυτοκίνητο είναι «Toyota-Hilux». Αν πουν σε κάποιον να αγοράσει «Toyota-Hilux», δε σημαίνει ότι του δόθηκε η εντολή στο Άγιο Όρος να αγοράσει «Toyota-Hilux». Απλώς έχουμε δουλέψει με αυτό, είναι πολύ καλό αυτοκίνητο, αλλά δεν έχουμε επαφή με την εταιρεία.

Ας ξεχωρίζουμε την πνευματική από τη βιοτική πλευρά της ζωής

Στα πνευματικά προβλήματα η προτεραιότητα δίδεται στον πνευματικό. Στα οικογενειακά προβλήματα υπερισχύει ο σύζυγος (η σύζυγος)

Καταλαβαίνετε; Το ένα είναι η πνευματική πλευρά και το άλλο η βιοτική πλευρά της ζωής. Επειδή στην οικογένεια μπορούν να παρουσιαστούν σοβαρές τραγωδίες εξαιτίας του ότι, τάχα, «ο πνευματικός μου είπε να κάνω αυτό».

Εδώ πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί! Στα πνευματικά προβλήματα η προτεραιότητα δίδεται στον πνευματικό. Στα οικογενειακά προβλήματα υπερισχύει ο σύζυγος (η σύζυγος). Οπότε, να βρίσκετε κοινή γλώσσα ο ένας με τον άλλον. Εκεί δεν υπάρχει μοναστήρι. Ποτέ δεν υπήρχε τελετουργικό για να γίνεις λαϊκός, όπως υπάρχει τελετουργικό ένταξης στο μοναχισμό, βάση του οποίου όλη την ελευθερία οι λαϊκοί θα την έδιναν στα χέρια του πνευματικού.

Ο πνευματικός των λαϊκών

Η τεράστια διαφορά ανάμεσα στους λαϊκούς και μοναχούς έγκειται στο ότι οι λαϊκοί μπορούν να εξομολογούνται σε όποιον πνευματικό θέλουν. Και αν οι λαϊκοί βλέπουν ότι έχουν πρόβλημα, το οποίο ο οικογενειακός τους πνευματικός δεν το λύνει, ακόμα και χωρίς την ευλογία του πνευματικού τους, μπορούν να πάνε σε άλλον αββά, πιο έμπειρο πνευματικό πατέρα.

Όπως συμβαίνει και στην περίπτωση με τους γιατρούς. Όταν έχουμε κάποιο σοβαρό πρόβλημα – με το στομάχι, με τα μάτια κτλ – και ο οικογενειακός γιατρός δεν μπορεί να το λύσει, εμείς, εννοείται, πηγαίνουμε στον ορθοπεδικό, στον ΩΡΛ, στο γαστρεντερολόγο, δηλαδή, στο ειδικό γιατρό. Δε σημαίνει, όμως, ότι εγκαταλείπουμε τον οικογενειακό μας γιατρό ή ότι πρέπει να πάρουμε ευλογία του οικογενειακού γιατρού για να πάμε στον αντίστοιχο ειδικό γιατρό.

Ο αββάς και η εξομολόγηση

Το ίδιο και στην πνευματική ζωή. Οπότε, όταν διαπιστώνουμε ότι ο πνευματικός μας δεν μπορεί να λύσει κάποιο πρόβλημά μας, πηγαίνουμε και απευθυνόμαστε άλλον παππούλη: «Πάτερ, τι να κάνω με αυτό το πρόβλημα;»

Και πάλι, αν βλέπουμε ότι ο οικογενειακός γιατρός, δηλαδή ο οικογενειακός πνευματικός, δε λύνει στην ώρα του ούτε ένα πρόβλημά μας και, ιδιαίτερα, αν μας οδηγεί σε απόγνωση, τότε εδώ υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα. Πρέπει να αλλάξουμε πνευματικό, να βρούμε άλλον θεραπευτή, ο οποίος θα μας εμπνέει, θα μας σπρώχνει μπροστά και θα μπορεί, με τη βοήθεια του Θεού, να θεραπεύει τα πάθη μας, στην ώρα τους.

Τι και πώς να εξομολογούμαστε;

Ό, τι αφορά σε πάθη, είναι πολύ σημαντικό, αδέλφια, επειδή έχει να κάνει και με το χρόνο, με το ότι δεν εξομολογούμαστε το κάθε μας λογισμό που έρχεται στο κεφάλι μας. Βεβαίως, θα ήταν πολύ ωραίο, αλλά, όπως λέγαμε, δεν είναι δυνατόν, ιδιαίτερα στον κόσμο, για μια σειρά από λόγους: έλλειψη χρόνου κτλ. Αδέλφια, εξομολογούμαστε τις αμαρτίες που επίμονα επαναλαμβάνονται, λογισμούς που μας επισκέπτονται ενοχλητικά. Αυτά πρέπει να εξομολογούμαστε.  

Ας πούμε, τώρα στέκομαι στην απέναντι πλαγιά του Άθω, όπου σε εκατοντάδες μέτρα κάτω υπάρχει πεδιάδα. Αν ακούω ότι εκεί κάτω κάποιος με μαλώνει, δεν δίνω σημασία, συνεχίζω. Αν βλέπω ότι βγήκε εδώ, στο δρόμο και ακούω πώς με μαλώνει, θα ρίξω μια ματιά για να δω τι γίνεται εκεί. Αν, όμως, βλέπω ότι έρχεται πάνω μου και μου επιτίθεται, τότε πρέπει να καλέσω την αστυνομία, πρέπει να το αναφέρω.

Και όταν ο λογισμός θα με πλησιάζει, θα με παλεύει και δε θα μπορέσω να τον νικήσω, θα το αναφέρω στον πνευματικό. Δε λέμε όλους τους λογισμούς και τις χαοτικές φλυαρίες του νου. Ανοίγουμε μόνο τους λογισμούς που επιμένουν. Δεν το είπα εγώ. Το είπε ο Όσιος Βαρσανούφιος ο Μέγας.

Λοιπόν, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με αυτά που εξομολογούμαστε. Οι λεπτομέρειες εδώ δε χρειάζονται, και εσείς οι ίδιοι δεν υπάρχει λόγος να θυμάστε τις λεπτομέρειες, ιδιαίτερα αν πρόκειται για σαρκικές αμαρτίες, επειδή αυτές μολύνουν το νου, αν τις θυμόμαστε λεπτομερώς.