Τα λείψανα του Οσίου Σεργίου του Ράντονεζ: Ιστορία της εύρεσης, της ανακομιδής και της επιστροφής στη Λαύρα

Λειψανοθήκη του Οσίου Σεργίου του Ράντονεζ

Το 2022, η Ορθόδοξη Εκκλησία γιορτάζει μια σημαντική επετειακή ημερομηνία - πριν από 6 αιώνες βρέθηκαν τα λείψανα του Αγίου και Θεοφόρου Πατέρα μας Σεργίου, ο Ηγουμένος του Ράντονεζ. Επι 6 αιώνες τα λείψανα χάραξαν τη δική τους ιστορία. Όπως η ζωή του ίδιου του Οσίου Σεργίου ήταν γεμάτη από θλίψεις, δυσκολίες και δοκιμασίες, έτσι και η ιστορία των λειψάνων του έχει τις τραγικές της σελίδες, που επιβεβαιώνουν μόνο και μόνο την αγιότητα του ασκητή και την ιδιαίτερη ευλογημένη δύναμη που του έδωσε ο Θεός από ψηλά για να ενισχύει, να φωτίζει και να θεραπεύει ψυχικές και σωματικές ασθένειες. Τις άγιες ημέρες του εορτασμού της επετείου, θα θέλαμε να θυμηθούμε τις πιο εντυπωσιακές σελίδες αυτής της ιστορίας.

Εύρεση των λειψάνων

Εύρεση των λειψάνων του Οσίου Σεργίου Ο Όσιος Σέργιος του Ράντονεζ εκοιμήθη στις 25 Σεπτεμβρίου 1392. Εκείνη την εποχή το μοναστήρι της Αγίας Τριάδος που ίδρυσε ο ίδιος το 1337 στο όρος Μάκοβετς ήταν ήδη το πνευματικό κέντρο των ρωσικών χωρών. Ζούσε με κοινοβιακό κανόνα, η μονή είχε πολλά ξύλινα κτίρια και δύο ναούς. Πριν από την κοίμησή του ο ηγούμενος ζήτησε από τους μοναχούς του να τον θάψουν στο κοινό κοιμητήριο. Ωστόσο, ο Κυπριανός, μητροπολίτης Κιέβου, ευλόγησε το αντίθετο, τα ιερά λείψανα του ασκητή να ενταφιαστούν στην ξύλινη εκκλησία της Αγίας Τριάδoς. Το 1408, κατά την εισβολή του στρατηγού της Χρυσής Ορδής των Εδιγεών, η εκκλησία αυτή κάηκε. Το 1412 χτίστηκε ο ναός της Αγίας Τριάδoς στην θέση του χτίστηκε ο ναός του Αγίου Πνεύματος. Ο ναός ήταν χτισμένος από ξύλινη κατασκευή.

Το 1422, μετά από 30 χρόνια μετά την κοίμηση του οσίου Σεργίου, άρχισε η οικοδόμηση του νέου πέτρινου καθεδρικού ναού της Αγίας Τριάδος. Πριν από την έναρξη της οικοδόμησης ο Όσιος εμφανίστηκε σε όραμα σε έναν ευσεβή χριστιανό και πρόσταξε να μεταφέρει στον ηγούμενο Νίκων του Ράντονεζ και τους αδελφούς τα εξής λόγια:

"Γιατί με αφήνετε τόσο καιρό στον τάφο, καλυμμένο με χώμα, μέσα στο νερό, καταπιέζοντας το σώμα μου;"

Όχι μόνο το σώμα, αλλά και τα ρούχα δεν είχαν υποστεί καμία φθορά, παρόλο που υπήρχε νερό παντού γύρω του.

Εικονογραφική Ανακομιδή. Αγία Πετρούπολη, 1892 Και έτσι ανακαλύφθηκαν τα ιερά λείψανα στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Τριάδος. Όχι μόνο το σώμα αλλά και τα ρούχα του παρέμειναν άθικτα, παρόλο που υπήρχε νερό γύρω του. Σε μια μεγάλη συγκέντρωση προσκυνητών και κληρικών, καθώς και η παρουσία του πρίγκιπα Γιούρι Ντιμιτρίεβιτς του Ζβενίγκοροντ, στις 5 Ιουλίου 1422 τα ιερά λείψανα είχαν μεταφερθεί και τοποθετηθεί προσωρινά στον ξύλινο ναό της Αγίας Τριάδας. Μετά την οικοδόμηση του νέου πέτρινου καθεδρικού ναού της Αγίας Τριάδας μεταφέρθηκαν εκεί.

Τον 16^ο αιώνα χτίστηκε το μοναστήρι της Αγίας Τριάδος. Ο μοναχός της Αγίας Τριάδος γέροντας Αδριανός (Αγγέλοβ) έγραψε μια αίτηση προς τον τσάρο Ιωάννη τον Τρομερό στην οποία ζητούσε να ευχαριστήσει το μοναστήρι και να δείξει επιμέλεια για το μοναστήρι που επισκέφθηκε η Υπεραγία Θεοτόκος[1]. Ο τσάρος Ιωάννης Βασίλιεβιτς δεν αγνόησε το αίτημα και το 1559 άρχισαν να χτίζουν τον καθεδρικό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το 1561 ανύψωσαν τον ηγούμενο της μονής σε βαθμό αρχιμανδρίτη, με πρώτο αρχιμανδρίτη τον γέροντα Ελευθέριο[2]. Το μοναστήρι έλαβε το καθεστώς του πρώτου μοναστηριού της Ρωσικής Εκκλησίας.

Ξεχασμένη γιορτή - η ανακομιδή των λειψάνων του Οσίου σε μια νέα λειψανοθήκη

Ο γιος του Τσάρου Ιβάν του Τρομερού, ο Τσάρος Θεόδωρος Ιωάννοβιτς, συνέχισε το καλό έργο του πατέρα του. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του κατασκευάστηκαν λειψανοθήκες για πολλούς Ρώσους αγίους.

"Με εντολή του θεοσεβούμενου τσάρου... Θεόδωρου Ιβάνοβιτς... και με την ανυπόκριτη πίστη άρχισαν να κατασκευάζουν σφυρήλατες ασημένιες λειψανοθήκες, μεγάλης αξίας για τους μεγάλους φωστήρες, τους στυλοβάτες της ρωσικής γης Πέτρου και Αλεξίου, Ιωνά και Παφνούτιου, Σέργιου, Κύριλλου του Μπελοζέρσκ, Μακαρίου του Κολιαζίνσκ και Βασιλείου του δια Χριστού Σαλός. Και τοποθέτησαν τα λείψανά τους με μεγάλο φόβο και τρόμο" [3].

Σχετικά με τη μεταφορά των λειψάνων του ιδρυτή της μονής είχε γίνει η ειδική λειτουργία

Έτσι, για τα λείψανα του Οσίου Σεργίου κατασκευάστηκε νέα ασημένια λειψανοθήκη [4]. Το 1585 ο Μητροπολίτης Διονύσιος εγκαινίασε τον καθεδρικό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου και μετέφερε τα λείψανα του Οσίου Σεργίου στον καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδος. Στη επιγραφή πάνω στη λειψανοθήκη αναφέρεται η κατασκευή κατόπιν εντολής του τσάρου Ιβάν Βασίλιεβιτς

" κατασκευάστηκε η λειψανοθήκη το καλοκαίρι 7093 (1585) β Ιούλιος μετά τη 25 ημέρα της κυβερνήσεως του γιου του Τσάρου με εντολή του Μεγάλου Δούκα Θεοδώρου Ιβάνοβιτς και πάσης Ρωσίας μονομάχουσας, και της Τσαρίτσας του Μεγάλη Πριγκίπισσα Ιρίνα, το δεύτερο καλοκαίρι της βασιλείας " [5].

Σχετικά με τη μεταφορά των λειψάνων του ιδρυτή της μονής είχε γίνει ειδική λειτουργία που χρονολογείται για το επίσημο αυτό γεγονός τον 17^ο αιώνα στον καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδας [6].

Φωτιά και επισκευή: πώς τα λείψανα του Οσίου Σεργίου έφυγαν από τον καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδος

Τα ιερά λείψανα του Οσίου Σεργίου πολύ σπάνια εγκατέλειπαν τους τοίχους του καθεδρικού ναού της Αγίας Τριάδος. Είναι γνωστό ότι μεταφέρθηκαν στην πλατεία Κρασνογκόρσκ κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς του 1709. Στη θέση αυτή, απέναντι από την Αγία Πύλη, χτίστηκε αργότερα ένα παρεκκλήσι. Σχετικά με αυτό το παρεκκλήσι έγραψε

Е. Е. Γκολουμπίνσκι:

"Το παρεκκλήσι, που βρίσκεται στην πλατεία κοντά στον κεντρικό δρόμο για Μόσχα-Γιαροσλάβλ, χτίστηκε εκεί επειδή το 1709, κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς που προκλήθηκε στη Λαύρα, τα λείψανα του Αγίου Σεργίου μεταφέρθηκαν σε εκείνο το μέρος που είναι τώρα το παρεκκλήσι. Μέχρι το 1770 ήταν ξύλινος, αλλά στο τέλος του έτους χτίστηκε από πέτρα. Το 1781 είχε τοποθετηθεί στο τέμπλο της το οποίο πρόσφατα αντικαταστάθηκε με νέο"[7].

Τώρα αυτό το παρεκκλήσι ονομάζεται Κρασνογκόρσκ, από το όνομα της πλατείας.

Στις σημειώσεις του καθηγητή της Θεολογικής Σχολής της Μόσχας ο Αλέξανδρος Ντμίτριεβιτς Μπελιάεβ γράφει, ότι τα λείψανα του Οσίου το 1905 είχαν μεταφερθεί από τον καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδος στο ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου:

"...Τώρα το μεσημέρι έβγαλαν τα λείψανα του Οσίου Σεργίου από τον καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδος και έκαναν περιφορά γύρω από τον καθεδρικό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου με τα λάβαρα και τις εικόνες. Τον Ευδοκίμ και τον κλήρο της Λαύρας τους βάλαν μπροστά από την είσοδο, ανάμεσα στις δύο δεξιές κολώνες. Κατά την διάρκεια της περιφοράς όλα τα μαγαζιά ήταν κλειστά. Και όπως προηγουμένως, ο μητροπολίτης Ιωαννίκιος και ο Λεόντιος ήθελαν να μεταφερθούν τα λείψανα για το καλοκαίρι στον καθεδρικό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου, αλλά ο Πομπεντονόστσεφ αντιστάθηκε για κάποιο λόγο. Τώρα συμφώνησε, επειδή οι επισκευές στον καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδος ακόμη συνεχίζονται..."[8].

Ο πολύπαθος 20^ο αιώνας

Ο 20^ο αιώνας, όπως είναι γνωστό, σημαδεύτηκε από τον σκληρό διωγμό της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και η Λαύρα της Αγίας Τριάδος του Σεργίου δεν ξέφυγε από τη θλιβερή μοίρα που έπληξε πολλά μοναστήρια και ναούς στα πολυτάραχα χρόνια.

Ο διωγμός της Εκκλησίας με διάφορες μορφές άρχισε να εμφανίζεται από τις πρώτες ημέρες της σοβιετικής εξουσίας. Το φθινόπωρο του 1918 άρχισε η δήμευση της περιουσίας που ανήκε στο μοναστήρι. Σε μια τοπική εφημερίδα "Δύσκολη εβδομάδα" άρχισαν να δημοσιεύονται δυσφημιστικά και συκοφαντικά άρθρα για το μοναστήρι, για τα λείψανα του Οσίου Σεργίου του Ράντονεζ και τη δυνατότητα τεμαχισμού τους. Κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής του 1919 πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη συνάντηση των πιστών στην Εκκλησία της Λαύρας για το γεγονός αυτό. Ο Αρχιμανδρίτης Κρονίντ (Λιούμπιμοφ), ο τελευταίος ηγούμενος της Λαύρας πριν κλείσει το 1920, εκφώνησε κήρυγμα στην οποία κάλεσε τους πιστούς να προστατεύσουν τον ιερό αυτό τόπο από τη βεβήλωση. Αμέσως μετά από αυτό, άρχισαν να συγκεντρώνουν υπογραφές στις εκκλησίες της Λαύρας, στην ακαδημαϊκή εκκλησία και στις ενοριακές εκκλησίες των προαστίων, με αίτημα προς το Συμβούλιο των Λαϊκών Επιτρόπων να μην ανοίξουν τα λείψανα του οσίου Σεργίου. Στις 4 Μαρτίου 1919, οι αδελφοί του μοναστηριού με επικεφαλής τον πατέρα Κρονίντ απευθύνθηκαν στον πρόεδρο του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτρόπων με το αίτημα να απαγορευτεί το άνοιγμα της λειψανοθήκης που περιείχε τα λείψανα του Οσίου Σεργίου. Στις 20 Μαρτίου, ο Αγιώτατος Πατριάρχης Τύχων απευθύνθηκε επίσης στον Πρόεδρο του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτρόπων σχετικά με την εκστρατεία για το άνοιγμα των λειψάνων. Ωστόσο, παρά τη μεσολάβηση των πιστών, η απόφαση για τα λείψανα του Οσίου Σεργίου ελήφθη σε ολομέλεια του τοπικού δημοτικού συμβουλίου την 1η Απριλίου 1919 και στις 4 Απριλίου επιβεβαιώθηκε από την εκτελεστική επιτροπή της επαρχίας της Μόσχας.

Συνεχίζεται...