«Να προσεύχεστε, να προσεύχεστε αδιαλείπτως!»

Η τελευταία μου συμβουλή είναι: «Να προσεύχεστε, να προσεύχεστε αδιαλείπτως!» Ζούμε σε πολύ δύσκολους καιρούς. Είμαι 94 ετών. Είμαι γέρος. Σκεφτείτε το: τι άλλο μπορώ να κάνω σε αυτήν την ηλικία; Δεν ακούω καλά, δεν βλέπω καλά… Ανά πάσα στιγμή περιμένω την αναχώρησή μου από αυτήν τη ζωή.

Πρέπει να προσευχόμαστε όσο το δυνατόν πιο πολύ. Ας πηγαίνουμε για ύπνο προσευχόμενοι και ας σηκωνόμαστε προσευχόμενοι. Ας μην κρατάμε κακία για κανέναν, ας μην θυμόμαστε τις κακίες που μας έκαναν οι άλλοι. Ό, τι και να μας έκαναν, ό, τι και να μας είπαν, με όποιο τρόπο και να μας πλήγωσαν, να συγχωρούμε… Όπως και ο Κύριος μας συγχώρεσε όλους. Έτσι και εμείς είμαστε υποχρεωμένοι να συγχωρούμε ο ένας στον άλλον. Πρέπει να προσευχόμαστε εν παντί καιρώ και τόπω.

Η προσευχή δε σταματάει ποτέ πάνω στη γη χάρη στους χριστιανούς μοναχούς και μοναχές. Αυτή πάντα ανεβαίνει στον ουρανό, προς τον Θεό. Χωρίς την προσευχή δεν υπάρχει σωτηρία. Το πρώτο σκαλοπάτι της προσευχής είναι το: «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με!» Όμως, στην πραγματικότητα, η προσευχή δεν έχει σκαλοπάτια. Το «Ελέησόν με» ή «σώσον με» είναι το ίδιο. Αν ξέρουμε τη θεωρία και δεν την εφαρμόζουμε στην πράξη, δεν ωφελούμαστε…

Αν ξέρουμε τη θεωρία και δεν την εφαρμόζουμε στην πράξη, δεν ωφελούμαστε

Όταν ο νους μας είναι αλλού, δεν ωφελούμαστε. Ο Θεός θέλει να μην Τον ξεχνάμε ούτε στιγμή. Κανένας δεν καυχιέται ότι προσεύχεται, αν προσεύχεται πραγματικά. Η προσευχή πρέπει να γίνεται με ταπείνωση. Δεν είναι εύκολο να κρατάς το νου σου «στο σπίτι» (δηλαδή συγκεντρωμένο) συνέχεια. Ο νους περιπλανιέται, κάπου κάτι βλέπει, κάτι ακούει, βρίσκει ενδιαφέρον σε κάτι… Αυτός που πραγματικά προσεύχεται δεν έχει άλλο ενδιαφέρον παρεκτός το να προσεύχεται, νοιάζεται μόνο πώς να μην αποδυναμωθεί η σχέση του με τον Θεό μέσω της προσευχής.

Μέρα και νύχτα, όπου και να είναι ο άνθρωπος, πρέπει να έχει την έγνοια του πώς ο νους του να βρίσκεται κοντά στον Θεό και να μην εκτρέπεται ασυγκράτητος προς τα μάταια.

Τώρα που γέρασα, είμαι πλέον πιο προσεκτικός. Όταν ήμουν νέος, ο νους μου και εμένα έτρεχε πέρα-δώθε, αλλά τελικά τον συγκράτησα, αν και με μεγάλο κόπο. Όμως, τώρα που περιμένω την ώρα της αναχώρησής μου, ανά πάσα στιγμή, μέρα και νύχτα, προσεύχομαι περισσότερο. Περιμένω την αναχώρηση, αλλά δε θέλω να φύγω ασυγχώρητος, επειδή δεν υπάρχει μετάνοια στη μετά θάνατον ζωή, μόνο εδώ, στη γη. Και εγώ ελπίζω, αλλά δεν μπορώ να αναγκάσω τον Θεό να κάνει αυτό που εγώ θέλω… Μόνο προσεύχομαι με ταπείνωση. Ταπείνωση και πάλι ταπείνωση. Η τελευταία μου συμβουλή είναι η ίδια, την επαναλαμβάνω: να προσεύχεστε, να προσεύχεστε αδιαλείπτως, όπου και να είστε.