Μητροπολίτης Μάρκος (Αρντ): «Είναι σημαντικό να δημιουργήσουμε το δικό μας Άγιον Όρος μέσα στην καρδιά μας». Μέρος Α.

Στις 29 Ιανουαρίου ο Μητροπολίτης Βερολίνου και Γερμανίας Μάρκος (Αρντ) έκλεισε τα 82 του χρόνια. Το Άγιον Όρος, όπου για πρώτη φορά βρέθηκε όταν ήταν νεαρός, παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή του. Μια φορά άκουσα ότι ο Σεβασμιώτατος προσεύχεται καθημερινά κατά το αγιορείτικο τυπικό και τώρα τον παρακάλεσα να μας διηγηθεί με λεπτομέρειες γι’ αυτό και για το Άγιον Όρος.

Μητροπολίτης Μάρκος (Αρντ)

– Ποια είναι η δύναμη της αγιορείτικης προσευχής; Μπορεί πραγματικά να σώσει τον κόσμο;

– (Χαμογελώντας.) Κάθε άνθρωπος μπορεί να σώζεται σε κάθε τόπο και με κάθε προσευχή. Δεν μπορούμε να πούμε ότι ισχύει μόνο για την αγιορείτικη ή την αγιοτοπική ή για κάποια άλλη προσευχή. Δεν εξαρτάται από τον τόπο και από τη μορφή. Οποιαδήποτε προσευχή μπορεί να σώσει τον κόσμο.

– Και πώς μπορεί να το κάνει κάθε άνθρωπος; Πώς εγώ, για παράδειγμα, μπορώ να σώσω τον κόσμο, όταν δεν γνωρίζω πώς να σώσω τον εαυτό μου τουλάχιστον;

– Κάθε άνθρωπος συμβάλλει στη σωτηρία του κόσμου, εάν κοπιάζει για την προσωπική του σωτηρία. Πώς να το κάνει; Πρώτ’ απ’ όλα, μετά το βάπτισμα, να μη χάνει τη χάρη, που του δίνεται κατά τη διάρκεια του Μυστηρίου. Γιατί είναι σημαντικό κάθε άνθρωπος να βαπτίζεται βυθιζόμενος με όλο του το σώμα μέσα στην κολυμβήθρα και όχι απλώς με ένα ράντισμα; Γιατί ο ίδιος ο Κύριος βαπτίστηκε κατ’ αυτόν τον τρόπο κι έτσι έδωσε το παράδειγμα σε όλους μας.

Κάθε άνθρωπος συμβάλλει στη σωτηρία του κόσμου, εάν κοπιάζει για την προσωπική του σωτηρία

Το βάπτισμα δεν είναι κάτι το οποίο μπορεί να συμβεί χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία, θεωρώντας πώς θα βρεθούν μέσα στον Χριστό μ’ έναν μαγικό τρόπο. Όχι, αυτό είναι μόνο το εξωτερικό μέρος της υπόθεσης. Μετά απ’ αυτό πρέπει ν’ακολουθήσει η εσωτερική εργασία και μάλιστα πρέπει να ξεκινήσει πολύ πιο πριν. Το εξωτερικό βάπτισμα θα παραμείνει εξωτερικό, αν ο άνθρωπος δεν το υλοποιήσει στη ζωή του.

Πρέπει να συμμετέχουμε σε όλα τα Μυστήρια της Εκκλησίας. Δεν περιορίζουμε τον αριθμό τους, όπως κάνουν στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, που λένε ότι υπάρχουν μόνο εφτά Μυστήρια. Αυτό δεν ανταποκρίνεται καθόλου στη σκέψη και την αντίληψη της Εκκλησίας. Στην πραγματικότητα, είναι πάρα πολλά. Και, ίσως, μαζί με το βάπτισμα, ένα από τα πιο σπουδαία Μυστήρια είναι η προσευχή. Κάθε προσευχή, είτε είναι σύντομη είτε είναι εκτενής, αποτελεί ήδη το Μυστήριο, με το οποίο ένας άνθρωπος συμβάλλει στη σωτηρία του. Η σωτηρία πραγματοποιήθηκε από τον Κύριο, αλλά εμείς πρέπει να το υλοποιήσουμε στη ζωή μας και να ζούμε ανάλογα.

Πολλοί θεωρούν ότι η αγιορείτικη προσευχή είναι ιδιαίτερη, από αυτήν την άποψη. Σε κάποιο βαθμό είναι αλήθεια. Στο Άγιον Όρος υπάρχουν όλες οι εξωτερικές συνθήκες ώστε ο άνθωπος να μπορεί να προσεύχεται σε ησυχία και ν’ αποκοπεί από τις ανθρώπινες μέριμνες. Αλλά αυτό δεν γίνεται αυτόματα, ο άνθρωπος δεν σώζεται αυτόματα, χάρη σε κάποιες εξωτερικές συνθήκες ή σε κάποιον τόπο, όπου βρίσκεται. Ο άνθρωπος σώζεται με την αγάπη του για τον Χριστό και την παραμονή του στον Χριστό. Γι’ αυτό είναι σημαντικό ο άνθρωπος να δημιουργήσει το δικό του Άγιον Όρος μέσα στην καρδιά του και να μην ψάχνει εξωτερικές συνθήκες. Ασφαλώς, είναι χρήσιμες και μπορούν να συμβάλουν σε πολλά, όμως δεν οδηγούν από μόνες τους στη σωτηρία. Πρέπει να κοπιάσουμε. Όταν οι άνθρωποι μιλάνε για κάποια ιδιαίτερη αγιορείτικη προσευχή, το γεγονός με καθιστά επιφυλακτικό, γιατί αυτοί νομίζουν ότι μπορούν να βοηθήσουν τη σωτηρία τους με κάποια εξωτερικά πράγματα.

Η αδελφότητα της Ιεράς Μονής του Αγίου Ιώβ του Ποτσάεβ στο Μόναχο

Η εσωτερική εργασία είναι σημαντική. Ο άνθρωπος μπορεί να βρίσκεται σε «εσωτερική έρημο» και ταυτόχρονα να ζει σε μια θορυβώδη πόλη. Και ανάποδα, στην πραγματική έρημο να φλέγεται από διάφορους πειρασμούς.

– Εσείς βρίσκεστε ακριβώς σε μια θορυβώδη πόλη, στο Μόναχο. Καταφέρνετε να διατηρήσετε μέσα σας το «εσωτερικό Άγιον Όρος», την «εσωτερική έρημο»;

Πρώτ’ απ’ όλα, όμως, πρέπει ν’ αποκλείσουμε εαυτόν από τον εσωτερικό θόρυβο, τον οποίο παράγουν οι αμαρτωλοί λογισμοί μας

– Το καταφέρνω. Ναι, προσπαθούμε ν’ αποκλείσουμε εαυτόν από τον εξωτερικό θόρυβο. Πρώτ’ απ’ όλα, όμως, πρέπει ν’ αποκλείσουμε εαυτόν από τον εσωτερικό θόρυβο, τον οποίο παράγουν οι αμαρτωλοί λογισμοί μας. Είναι πολύ πιο τρομακτικό.

Κατ’ αρχάς, κάνουμε προσευχές, και κυρίως τη νύχτα. Μάλιστα, αυτό μας παρέχει εξωτερική ανάπαυση, γιατί και όλη η φύση αυτήν την ώρα σιωπά και δεν μας αποσπούν την προσοχή τέτοια πράγματα, όπως ο θόρυβος των αυτοκινήτων κ.τ.λ. Κλείνουμε όχι μόνο τα τηλέφωνά μας, για παράδειγμα, αλλά και αποσπόμαστε από τον εσωτερικό θόρυβο, από τους πειρασμούς και διάφορα πιθανά εμπόδια για την ησυχία.

– Γιατί αποφασίσατε ότι δεν σας αρκεί ο κανονικός μοναχικός κανόνας και θέλετε τον αγιορείτικο;

– Σε καμία περίπτωση δεν θα έλεγα ότι δεν μου αρκεί ο κανονικός μοναχικός κανόνας (χαμογελά). Απλώς, για μας ο αγιορείτικος κανόνας φανερώθηκε ως ο πιο κατάλληλος. Τα πρωινά μάς φέρνουν χαρτί για το τυπογραφείο μας και αρχίζουν άλλες δουλειές, γι’ αυτό, αν βάζαμε μια τέτοια τάξη, όπως σε άλλα ρώσικα μοναστήρια, όπου οι μοναχοί ξυπνάνε αργότερα και οι ακολουθίες τελούνται εντός ημέρας, αυτό δεν θα μας ήταν κατάλληλο, για πρακτικούς λόγους. Ο ρυθμός, όταν τελειώνουμε την πρωινή ακολουθία γύρω στις 8, είναι πιο κατάλληλος για τη ζωή μας.

– Η τήρηση του μοναστικού προγράμματος σε περιβάλλον εκτός μονής δεν είναι το ευκολότερο πράγμα. Δεδομένων των πολλών σας διακονημάτων και του μεγάλου σας ποιμνίου, πώς τα καταφέρνετε;

– Με τη βοήθεια του Θεού. Μόνοι μας δεν μπορούμε τίποτα και μαζί με τον Θεό μπορούμε τα πάντα (χαμογελά).

– Στη συνείδηση πολλών ανθρώπων ο αγιορείτικος κανόνας είναι κάτι το πολύπλοκο, σαν τις αλυσίδες, που φορούσαν κάποιοι ασκητές. Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε με απλά λόγια, προσιτά σε κάθε άνθρωπο, πώς διαφέρει ο αγιορείτικος κανόνας από τον κανονικό;

– Μπορούμε να πούμε ότι δεν υπάρχει ένας κοινός αγιορείτικος κανόνας. Κάθε μοναστήρι στο Άγιον Όρος έχει τις δικές του παραδόσεις και συνήθειες. Και όμως, υπάρχει μια κοινή αρχή, η οποία συνίσταται στο γεγονός ότι οι ακολουθίες τελούνται κυρίως τη νύχτα. Αυτό αφορά και στην προσωπική προσευχή των μοναχών. Στη μικρή μας αδελφότητα ξεκινάμε το πρόγραμμά μας στις 4 το πρωί με το μεσονυκτικό. Ωστόσο, πριν την ακολουθία, κάθε μοναχός κάνει τον δικό του κανόνα, ο οποίος ξεκινάει στις 2:30 ή στις 3 ή στις 3:30, διαφορετικά στον καθένα, ανάλογα με τη συμφωνία με τον πνευματικό. Αυτό μας επιτρέπει να τελέσουμε το μεσονυκτικό, τον όρθρο, τις ώρες, τη Θεία Λειτουργία και να τελειώσουμε γύρω στις 8 το πρωί. Μετά απ’ αυτό μπορούμε ν’ ασχολούμαστε με όλες τις εξωτερικές μέριμνες. Όπως προείπα, έχουμε το τυπογραφείο μας κι έρχονται φορτηγά με χαρτί. Δεν μπορούμε να τους πούμε να έρχονται μόνο μετά τις 10.

– Και πώς καταλήξατε στο ν’ ακολουθείτε τον αγιορείτικο κανόνα;

– Για μένα αυτή η απόφαση ήταν φυσιολογική. Όταν έγινα μοναχός, ήθελα να πάω στο Άγιον Όρος και να μείνω εκεί. Αλλά αυτό ήταν αδύνατο, γιατί εκείνην την εποχή η Ελλάδα βρισκόταν υπό στρατιωτική δικτατορία, η οποία δεν επέτρεπε σε ξένους να εγκατασταθούν στο Άγιον Όρος. Ένας άλλος λόγος ήταν ότι με είχαν ανάγκη στη δική μας επισκοπή, της Γερμανίας, επειδή γνώριζα και Γερμανικά και Ρωσικά. Από αυτήν την άποψη είχα περισσότερες δυνατότητες από άλλους αρχιερείς και ιερείς, που ήξεραν μόνο μία γλώσσα. Γι’ αυτό οι αρχιερείς μας αποφάσισαν να μείνω στη Γερμανία.

Ωστόσο, η αγάπη μου για το Άγιον Όρος ήταν τόσο βαθιά, που μου ήταν φυσικό να υιοθετήσω το τυπικό, που είχα συνηθίσει. Από τότε, μαζί με τη μικρή μου αδελφότητα, αγωνιζόμαστε πνευματικά, όσο μπορούμε, και τελούμε τις ακολουθίες σύμφωνα με αυτό το τυπικό.

– Η απόφαση των εκκλησιαστικών αρχών να σας αφήσουν στη Γερμανία αποτέλεσε καλό μάθημα υπακοής για σας, που ήσασταν αρχάριος μοναχός; Και, γενικώς, κατά πόσο η υπακοή και η ταπείνωση είναι σημαντικές για όλους μας; Εγώ, για παράδειγμα, θα ήθελα να μάθω την ταπείνωση, αλλά φαίνεται ότι δεν το καταφέρνω και πολύ. Μπορείτε να δώσετε κάποια συμβουλή;

– Όταν δέχομαι κάποια συμβουλή, σαν από τα χέρια του Θεού, όταν δέχομαι τον άνθρωπο, που προσφέρει αυτήν τη συμβουλή, σαν αγγελιοφόρο του Θεού, που μου στάλθηκε σε κάποια συγκεκριμένη περίπτωση ώστε να ωφεληθώ, τότε αυτό θα μου είναι ωφέλιμο.

Στην περίπτωσή μου ήταν πιο εύκολο να δεχτώ την απόφαση των εκκλησιαστικών αρχών. Όπως προείπα, εκείνην την εποχή ήταν δύσκολο να ξεπεράσεις την ελληνική γραφειοκρατία. Ωστόσο, ήθελα να το δοκιμάσω. Ένας άλλος ξένος, που ήταν κοντά μου, κατάφερε να υπερβεί αυτό το εμπόδιο.

Το όνειρό μου, όμως, έμεινε και πάντοτε ελκυόμουν από το Άγιον Όρος. Λυπόμουν πολύ που δεν μπορούσα να βρεθώ εκεί. Αλλά κατάλαβα ότι κατά τη διάρκεια της προσευχής μου μπορώ να δημιουργήσω το δικό μου Άγιον Όρος, το εσωτερικό, και αυτό είναι το πιο σημαντικό. Όπως έλεγα, ο άνθρωπος μπορεί να δοκιμάζεται από πειρασμούς ακόμη και στην έρημο, ενώ να ζει ήρεμα ανάμεσα σε κόσμο. Έτσι κι εδώ: Κατάλαβα ότι ο Κύριος μου προετοίμασε αυτόν τον δρόμο κι εγώ το δέχτηκα αγόγγυστα.

Μοναστήρι του Αγίου Ιώβ του Ποτσάεβ στο Μόναχο

Συνεχίζεται...