«Το θέατρο πρέπει να αφυπνίζει, να εμπνέει, να θεραπεύει και να λυτρώνει». Μέρος Β

Όλγα Μπέργκολτς – Χάρη στην παράστασή σας επισκέφτηκα αυτό το θαυμάσιο μουσείο παραπάνω από μία φορά, στις μέρες ενός από τα δεκαήμερα που διοργανώνετε προς τιμήν του Λένινγκραντ. Πώς γεννήθηκε η ιδέα αυτή;

– Μία ημέρα μνήμης είναι πολύ λίγη! Έχουμε τόσους φίλους και τόσους χώρους, όπου πρέπει να πάμε και να αγκαλιαστούμε με τους φίλους. Μέσα σε μία μόλις μέρα ήταν αδύνατο να βρισκόμαστε σε τόσα μέρη που θέλαμε. Και οι κάτοικοι της πόλης, επίσης, δεν προλάβαιναν να καταφτάσουν. Φέτος τον Ιανουάριο μας γεννήθηκε η ιδέα να δημιουργηθεί το «δεκαήμερο» μνήμης του Λένινγκραντ, ώστε μέσα σε αυτές τις δέκα μέρες να μιλήσουμε από τη σκηνή για το πιο σημαντικό, τη μοίρα της Πατρίδος μας, το παρελθόν της, το παρόν της και το μέλλον της. Το πρώτο χειμερινό δεκαήμερο το πραγματοποιήσαμε μαζί με τους συνεργάτες μας από τις 20 μέχρι τις 30 Ιανουαρίου, αφού προγραμματίσαμε έτσι ώστε στις 27 Ιανουαρίου να συμπέσει με τη μέρα που εορτάζεται η ολοκληρωτική απελευθέρωση του Λένινγκραντ από την πολιορκία. Έπειτα ήρθαν τα επόμενα αφιερωματικά δεκαήμερα που συνέπεφταν με την 9^η Μαΐου –Μέρα της Νίκης– (6–16 Μαΐου), τις 22 Ιουνίου –Ημέρα μνήμης και θλίψης– (17–27 Ιουνίου) και τις 8 Σεπτεμβρίου –Ημέρα έναρξης της πολιορκίας– (8–18 Σεπτεμβρίου).

– Φέτος το Μάιο, είδα για πρώτη φορά στο σχολικό εθνικό μουσείο το «Και οι τέχνες δεν σιωπούσαν…» την παράστασή σας για την Ημέρα της Νίκης.

– Είμαι χαρούμενη για τη φιλία μας με το μουσείο, που είναι αφιερωμένο στον πολιτισμό και την τέχνη του Λένινγκραντ την περίοδο του Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου. Το μουσείο άνοιξε στις 16 Μαρτίου του 1968. Σε αυτό το μοναδικό μέρος διαφυλάττουν τη μνήμη της πολιορκίας του Λένινγκραντ. Στον πρώτο όροφο του μουσείου μπορούμε να δούμε το φράκο του Κάρλ Ελίασμπεργκ, με το οποίο διηύθυνε την ορχήστρα στην πρεμιέρα της Εβδόμης Συμφωνίας. Εδώ υπάρχει, επίσης, και το τραπέζι στο οποίο, την ημέρα της πολιορκίας, η Όλγα Μπέργκολτς έγραφε «η μούσα του πολιορκημένου Λένινγκραντ», καθώς και το πιάνο, τα πλήκτρα του οποίου άγγιξε ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς, και άλλα μοναδικά εκθέματα, τα οποία μαρτυρούν ότι κατά τη διάρκεια της πολιορκίας η πολιτιστική ζωή του Λένινγκραντ δεν πάγωσε. Στα αρχαία χρόνια έλεγαν: «όταν μιλούν τα όπλα, οι τέχνες σωπαίνουν». Αλλά οι τέχνες δε σώπαιναν τα χρόνια του Πατριωτικού πολέμου. Δε σωπαίνουν ούτε και τώρα.

Οι τέχνες δε σώπαιναν τα χρόνια του Πατριωτικού πολέμου. Δε σωπαίνουν ούτε τώρα

– Στις 20 Ιουνίου συναντηθήκαμε στο Στρογγυλό Τραπέζι με τους μαθητές–συμμετέχοντες. Χάρηκα για τον τρόπο που επικοινωνείτε μαζί τους, πολύ ζωντανά, επί ίσοις όροις, με σεβασμό στην άποψή τους.

–Μας αρέσουν πολύ οι συναντήσεις με τα παιδιά και τις διοργανώνουμε συχνά. Τους καλλιτέχνες μας τους ονομάζω «διαφωτιστές», επειδή έχουμε ειδικά μαθήματα και ζωντανή επικοινωνία, περισσότερη από ό,τι στις θεατρικές παραστάσεις. Αλλά θέλω και το ένα και το άλλο να αλληλοσυμπληρώνονται πλήρως και δυναμικά.

Τους καλλιτέχνες μας τους ονομάζω ‘διαφωτιστές’ επειδή έχουμε ζωντανή επικοινωνία, περισσότερη από ό,τι στις θεατρικές παραστάσεις

– Είναι εντυπωσιακό το ότι καταφέρνετε στην εποχή της ψηφιακής συνείδησης, μέσα σε μία ώρα να αφηγηθείτε την 5ετή ιστορία του Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου.

– Στην πρεμιέρα της παράστασης «Κωδικός: Νίκη!» πράγματι καταφέραμε να χωρέσουμε όλη την ιστορία της μέσα σε 54 λεπτά. Μιλάμε για τις πιο λαμπρές στιγμές του πολέμου, οι οποίες μας συγκινούν, στις οποίες ανταποκρίνονται οι ψυχές των παιδιών και των μεγάλων, ωθώντας τους να μελετήσουν την ιστορία μόνοι τους. Το κυριότερο είναι το κίνητρο! Μας αρέσει να δημιουργούμε διαδραστικότητα. Για παράδειγμα, την Ημέρα της Νίκης στο τέλος της παράστασης την ώρα της υπόκλισης τραγουδάμε και καλούμε τους θεατές να παρελάσουν μαζί μας.

– Μιλήστε μας λίγο παραπάνω για τη συνεργασία με τους νέους, παρακαλώ.

– Το 2021, κόντρα σε όλους, αναβιώσαμε ένα από τα πιο απαραίτητα πρότζεκτ μας, «Μαθήματα γενναιότητας». Στόχος είναι η εκπαίδευση των νέων μέσω του διαλόγου. Θέτουμε ερωτήματα στα παιδιά και μαζί αναζητούμε την απάντηση, δίνοντας πραγματική αξία στην ζωντανή επικοινωνία «από καρδιά σε καρδιά». Δε μας χρειάζονται περισσότερες αίθουσες, όλα πρέπει να γίνονται απλά. Σε αυτά τα μαθήματα, τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να γνωριστούν καλύτερα. Καταφέραμε να πραγματοποιήσουμε ένα μακροχρόνιο όνειρο, να δημιουργήσουμε την πρώτη περιοδεύουσα ομάδα θεάτρου, που αποτελείται από επαγγελματίες ηθοποιούς–παιδαγωγούς. Σε αυτή συμμετέχουν από 2 έως 10 άτομα. Χαίρομαι που είμαστε ήδη δύο χρόνια μαζί.

– Είναι μια κατηγορία προπαγανδιστικής ομάδας;

– Εμείς δεν προπαγανδίζουμε. Κινητοποιούμε, εμπνέουμε. Το θέατρο είναι ένα σύνολο. Πρέπει να υπάρχει ένας σκηνοθέτης, ένα υψηλό καθήκον, αλλά πρέπει να υπάρχουν και ηθοποιοί, ο καθένας από τους οποίους είναι ανεπανάληπτος. Οι καλλιτέχνες μας μπορούν να προετοιμάσουν μέσα σε λίγο διάστημα μια μικρή μουσικο–ποιητική παράσταση, σκετς, ιστορία και να παρουσιάσουν ένα οποιοδήποτε θέμα.

Εμείς δεν προπαγανδίζουμε. Κινητοποιούμε, εμπνέουμε

Οι καλλιτέχνες μας είναι έτοιμοι να συνθέσουν, να τραγουδήσουν, να χορέψουν και αν χρειαστεί θα παίξουν ακόμη και τέσσερις παραστάσεις μέσα στη μέρα. Είμαι πολύ ευγνώμων στους συνεργάτες μου. Επιδεικνύουν ένα φωτεινό παράδειγμα προσωπικού επιτεύγματος. Οι νέοι το βλέπουν και σκέφτονται: «Άραγε, θα μπορέσω να γίνω και εγώ έτσι;» Οι άνθρωποι, οι οποίοι μας αντιμετώπιζαν επιφυλακτικά, συχνά λένε μετά τις συναντήσεις μας: «Είστε τόσο διαφορετικοί και τόσο ασυνήθιστοι. Και το κυριότερο, ειλικρινείς. Πολλοί λίγοι το έχουν αυτό σήμερα στο θέατρο».

– Ποιο είναι το ρεπερτόριό σας;

– Τώρα στα σχέδιά μας είναι τρεις παραστάσεις της περιοδεύουσας ομάδας: το «Κωδικός: Νίκη!», «Πολιορκία ή Από πού ξεκινάει η Πατρίδα;» και το νέο μιούζικαλ «Οι καλλιτέχνες πήγαν στο μέτωπο». Συνεχίζεται η δουλειά με την παράσταση–περιοδεία «Η πόλη των ερωτευμένων» και η δεύτερη εκδοχή της σε στίχους του Νικολάι Κλότσιεβ. Στην πρώτη σεζόν, παίζεται η δεύτερη παράσταση «Οι φαντάροι» του Λευκορώσου συγγραφέα Αλεξέι Ντουντάρεβ.

Στην παράσταση «Πολιορκία» μιλάμε για αυτό το οποίο βοήθησε τους ανθρώπους να σταθούν στα πόδια τους όταν «τριγύρω υπήρχε κρύο, πείνα και σκοτάδι, και τα παιδιά σου και οι γείτονες πλέον δε θα ξανασηκωθούν ποτέ και δε θα ξαναέρθουν σε σένα. Και πάνω από αυτή τη φρίκη έλαμψε ένα ζεστό άστρο πίστης στη Νίκη και τον άνθρωπο…». Στην παράσταση ακούγεται η Έβδομη Συμφωνία του Σοστακόβιτς, η φωνή της Όλγας Μπέργκολτς, στίχοι από τα γράμματα των νεκρών και των επιζησάντων. Το σύνθημα της παράστασης: «Κανένας και τίποτα δεν ξεχάστηκε!» Τραγουδάμε ξεχασμένα τραγούδια, που γράφτηκαν την περίοδο της πολιορκίας. Είναι ζωντανά και τόσο χρήσιμα σε εμάς σήμερα.

– Το θέατρο στεγάζεται κάπου μόνιμα;

– Όχι. Όταν με ρωτούν: «Πού βρίσκεστε;» απαντώ: «Είμαστε στο Λένινγκραντ». Φυσικά, ονειρευόμαστε ένα δικό μας χώρο. Αλλά προς το παρόν, είμαστε παντού. Τα παιδιά μου είναι τόσο ευέλικτα που δεν τους νοιάζει πού θα κάνουν πρόβα, στην καφετέρια, έξω στο δρόμο, στο υπόγειο, παντού είναι καλά. Δε μας πειράζει.

Όταν με ρωτούν: «Πού βρίσκεστε;» απαντώ: «Είμαστε στο Λένινγκραντ

Είμαστε πολύ ευγνώμονες στον Πρωτοπρεσβύτερο Αλέξανδρο Γιόζοβ, τον υπεύθυνο του ναού της Αγίας Σκέπης της Υπεραγίας Θεοτόκου στην Μπορόβαγια, για τη στήριξή του. Είναι το μετόχι της μονής Αγίων Αντωνίου και Δημητρίου. Ο πατήρ Αλέξανδρος όχι μόνο μας τρέφει πνευματικά αλλά μας παραχωρεί ένα μικρό δωμάτιο. Όταν κρυώνουμε και πεινάμε πολύ, εκεί πηγαίνουμε. Μας δίνουν φαγητό και εμείς κάνουμε την πρόβα μας εκεί, πραγματοποιώντας τις ιδέες μας, και δημιουργώντας νέα πρότζεκτ. Συμμετέχουμε ενεργά στη ζωή της ενορίας: στη διοργάνωση και παρουσίαση συναυλιών και άλλων εορταστικών εκδηλώσεων, στην προετοιμασία και στο μοντάζ καλλιτεχνο–ιστορικών ταινιών, αφιερωμένων στο ναό της Αγίας Σκέπης. Σε μια αίθουσα κάτω από το ναό φυλάσσονται τα κοστούμια μας. Δόξα τω Θεώ για όλα!

– Αυτή τη στιγμή υπάρχει κάτι που σας λείπει;

– Μας αρέσει να λέμε: «Χρειαζόμαστε κόσμο και κατά προτίμηση, όλο τον κόσμο». Θα θέλαμε πολύ, βέβαια, να μη δημιουργούνται τα πράγματα «στο πόδι», αλλά υπό φυσιολογικές συνθήκες. Όμως πέρα από αυτό, τώρα δε φοβόμαστε τίποτα απολύτως, ούτε το κρύο, ούτε το μακρύ δρόμο, ούτε την έλλειψη μικροφώνων στις εξέδρες, ούτε τους θεατές στην αίθουσα, ούτε τα αναλόγια που πέφτουν ή αν κάτι πέσει στο κεφάλι μας από το ντεκόρ, ούτε τις 6άωρες αναγνώσεις κειμένων , ούτε τις τέσσερις παραστάσεις την ημέρα. Μονάχα ένα πράγμα φοβόμαστε, ότι όλα αυτά θα τελειώσουν. Αγαπάμε πάρα πολύ αυτό που κάνουμε. Είναι αδύνατο να μην το κάνουμε, ωστόσο στο τέλος κάθε αφιερωματικού δεκαημέρου, θέλουμε να ξεκουραστούμε.

Η πόλη μάς στηρίζει, ο λαός μάς στηρίζει. Πιστεύω ότι οι κόποι μας δρέπουν καρπούς, θα μας ακούσουν και δε θα μας αφήσουν να βυθιστούμε στη Λήθη. Ελπίζω ότι κάποτε θα γράψουν βιβλίο για τους καλλιτέχνες μας, οι οποίοι έχοντας αναλάβει υψηλό χρέος, κάνουν, ειλικρινά, σπουδαία πράγματα. Βλέπω ότι τους έχει δοθεί από το Θεό το χρέος να προσεγγίσουν τις καρδιές των νέων, και να δώσουν στο κοινό ό,τι έχουν και λιγάκι παραπάνω. Προσπαθούμε να μη χρησιμοποιούμε αυτές τις στερεότυπες φράσεις «πνευματικό–πατριωτική κατεύθυνση στην εκπαίδευση μέσω του θεάτρου και της μουσικής». Εμείς απλώς θέλουμε οι νεώτεροι να σέβονται τους μεγαλύτερους, και όλη μας τη ζωή εξηγούσαμε στα παιδιά τι είναι χρέος, τιμή και συνείδηση. Μιλάμε για την ικανότητα να κρατάς το λόγο σου και να είσαι υπεύθυνος για τις πράξεις σου.