Ένας καλοκάγαθος γέροντας

Το ουράνιο τόξο είναι ένα τέτοιο φαινόμενο, το οποίο σπάνια βλέπεις τον Φεβρουάριο. Ιδιαίτερα στη Βορειοδυτική περιοχή μας, όπου ο ουρανός σκεπάζεται με γκρίζα σύννεφα από τον Οκτώβριο. Όμως οι προσκυνητές, που βρέθηκαν στη μονή των Σπηλαίων στις 5 Φεβρουαρίου, ήταν τυχεροί: Για μια στιγμή, πάνω από το μοναστήρι, βγήκε ο ήλιος κι εμφανίστηκε το ουράνιο τόξο. «Δεν πρόκειται για τίποτε άλλο παρά για θαύμα», σκέφτηκαν οι προσκυνητές.

Ευτυχώς, η αφορμή ήταν ιδιαίτερη: Φέτος, η μέρα των Νεομαρτύρων και Ομολογητών της Ρωσικής Εκκλησίας συνέπεσε με την ημέρα μνήμης ενός από τους πιο γνωστούς και σεβαστούς γέροντες της Μονής των Σπηλαίων του Πσκοβ, του Αρχιμανδρίτη Ιωάννη (Κρεστιάνκιν). Και όλ’ αυτά συνέβησαν Κυριακή.

Ο Αρχιμανδρίτης Ιωάννης πέθανε στις 5 Φεβρουαρίου, πριν από 17 χρόνια. Πρόσφατα, ο Μητροπολίτης Πσκοβ και Πόρχοβ, κ. Τύχων, ανέλαβε την πρωτοβουλία της αγιοκατάταξης του γέροντα ως Αγίου και Ομολογητή. Ήδη έχει γίνει πολλή δουλειά, έχουν συγκεντρωθεί πολλά στοιχεία κι έγγραφα. Αλλά, το κυριότερο, δεν παύει η αγάπη του λαού προς τον πατέρα Ιωάννη, καθώς και οι μνήμες γι’ αυτόν. Όπως τον εικοστό αιώνα, έτσι και τώρα, χιλιάδες άνθρωποι συρρέουν σ’ αυτόν. Οι άνθρωποι αυτοί είναι διαφορετικοί, αλλά ταυτόχρονα και πολύ όμοιοι μεταξύ τους. Θα διηγηθούμε για μια ομάδα προσκυνητών, αλλά πολλοί, μάλλον, θ’ αναγνωρίσουν τον εαυτό τους σε αυτούς.

Στο κελλί του πατρός Ιωάννη

Στην εποχή μας οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από γνήσιους φάρους, το φως των οποίων να τους βοηθήσει να μη χαθούν στους λαβύρινθους της σύγχρονης ζωής

«Όταν μια μέρα μετά τη Λειτουργία ανακοίνωσα το προσκυνηματικό ταξίδι στη Μονή των Σπηλαίων, προγραμματισμένο την ημέρα μνήμης του πατρός Ιωάννη, οι ενορίτες μας με μεγάλη επιθυμία κι ενθουσιασμό δέχτηκαν την πρόταση να πάμε να προσκυνήσουμε τον γέροντα και να προσευχηθούμε για την ανάπαυση της ψυχής του», λέει ο προϊστάμενος του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (από το Πολόνισε), πρωθιερέας Ανδρέας Βαχρούσεβ. Είχαμε πάνω από 50 αιτήσεις! Τόσο κοντά φέρνει τους ανθρώπους η αγάπη για τον γέροντα. Στην εποχή μας οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από γνήσιους φάρους, το φως των οποίων να τους βοηθήσει να μη χαθούν στους λαβύρινθους των δοκιμασιών και των δυσκολιών της σύγχρονης ζωής. Ο πατήρ Ιωάννης είναι ένας από αυτούς τους φάρους».

Έτος 2000. Ο Αρχιμανδρίτης Ιωάννης (Κρεστιάνκιν) ευλογεί τον διάκονο Ανδρέα Βαχρούσεβ

Για πολλούς, προς έκπληξή μου, ήταν το πρώτο τους ταξίδι στο μοναστήρι των Σπηλαίων. Οι προσκυνητές επισκέφτηκαν τον Καθεδρικό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και τα θεόπλαστα σπήλαια, προσκύνησαν τις θαυματουργές εικόνες και τα λείψανα των Οσίων των Σπηλαίων και του Οσιομάρτυρα Κορνήλιου, προσευχήθηκαν στον τόπο ταφής του πατρός Ιωάννη (Κρεστιάνκιν).

Μεγάλη εντύπωση τους έκανε το κελλί του πατρός Ιωάννη. Μία προσκυνήτρια, η Έλενα, ομολογεί ότι της είναι δύσκολο να εκφράσει με λόγια τα συναισθήματά της. Προσπαθώντας να θυμηθεί εκείνην τη στιγμή, τα μάτια της γεμίζουν με δάκρυα.

«Έμεινα έκπληκτη με την ατμόσφαιρα στο κελλί, που ήταν γεμάτη με καλοσύνη, χάδι και αγάπη», λέει η Έλενα. «Ήταν αντιληπτό ότι όσοι πέρασαν από το κελλί βγήκαν από εκεί άλλοι άνθρωποι, πιο φωτισμένοι. Κάτι παρόμοιο αισθάνθηκα στον τάφο της Αγίας Ξένιας της Αγίας Πετρούπολης, στο νεκροταφείο Σμολένσκοε. Το μικρό δωματιάκι του πατρός Ιωάννη το είχα δει πολλές φορές στις φωτογραφίες, αλλά το να το δω με τα μάτια μου, είναι κάτι το διαφορετικό. Αισθάνεσαι καταπληκτικά!».

Σύμφωνα με την Έλενα, μία απροσδόκητη συνάντηση με τον Μητροπολίτη Τύχωνα υπήρξε ένα πνευματικό δώρο για τους ενορίτες μας. Ο Δεσπότης ευλόγησε την ομάδα μας και δέχτηκε να φωτογραφηθεί μαζί με τους προσκυνητές.

«Κάθε λεπτό αυτού του ταξιδιού μας -η επίσκεψη στο κελλί και τα σπήλαια, ο ήλιος που βγήκε τυχαία, η επικοινωνία με τον Μητροπολίτη Τύχωνα, η κοινή προσευχή, το ουράνιο τόξο- όλα αυτά μας έκαναν σαν να πετάμε», μοιράστηκε η Έλενα. «Ήταν η πρώτη φορά που πήγα ταξίδι μαζί με τους ενορίτες μου κι ελπίζω να μην είναι η τελευταία. Βιώσαμε μία έντονη ψυχική ενότητα την και πληθώρα θετικών συναισθημάτων. Ο καθένας συνέβαλε κάτι καλό στο κοινό έργο».

Οικογενειακή ζεστασιά

Ο Σεργκέι Μπορίσοβ προσπαθεί να πηγαίνει σε κάθε ταξίδι με την ενορία, επειδή του παρέχει ένα αίσθημα ενότητας.

«Η κοινή προσευχή είναι λίγο διαφορετική», εξηγεί εκείνος. «Μπορείς να πας κάπου και μόνος σου, αλλά μαζί με την ενορία είναι σαν να πας με μια μεγάλη οικογένεια».

Ο Σεργκέι θυμάται ότι κατά την περίοδο γνωριμίας του με την Ορθοδοξία, άκουσε πολλά για τον Άγιο Νικόλαο, τον Απόστολο Ανδρέα τον Πρωτόκλητο και γι’ άλλους ξακουστούς Αγίους. Αλλά για τους Ρώσους γέροντες ήξερε πολύ λιγότερα.

«Μόλις προσέγγισα την Ορθοδοξία, άρχισα να διαβάζω και ν’ ακούω κηρύγματα», μοιράζεται ο προσκυνητής. «Και το 2008 κατέβασα τυχαία από το Διαδίκτυο τον λόγο του πατρός Ιωάννη (Κρεστιάνκιν), τον οποίο εκφώνησε την ημέρα της Αγίας Σκέπης της Θεοτόκου. Ήταν πολύ εμπνευσμένος λόγος! Πρέπει ν’ ακούσει κανείς αυτό το κήρυγμα, για να αισθανθεί το τρυφερό δέος, με το οποίο ο πατήρ Ιωάννης μιλούσε για τη Θεοτόκο».

Ύστερα διάβασε το βιβλίο «Σχεδόν Άγιοι», του Μητροπολίτη Τύχωνα, μέσω του οποίου ανακάλυψε τους γέροντες της Μονής των Σπηλαίων. Όπως αναφέρει ο Σεργκέι Μπορίσοβ, ανάμεσα στα επεισόδια, που σχετίζονται με τον πατέρα Ιωάννη (Κρεστιάνκιν), συγκράτησε στη μνήμη του την ιστορία για τον Βαλέριο, ανιψιό του ιερομόναχου Ραφαήλ. Ο γέροντας Ιωάννης υποδέχτηκε εγκάρδια αυτόν τον αχαΐρευτο νεαρό και τον προειδοποίησε προορατικά ότι θα πρέπει να «υποφέρει» και συγκεκριμένα να μπει στη φυλακή. Στο ερώτημα του Βαλέριου για το πώς να συμπεριφέρεται στη φυλακή, ο γέροντας τους απάντησε το εξής: «Όλα είναι απλά: Μην πιστεύεις, μη φοβάσαι και μη ζητάς^[1]». Και πρόσθεσε ακόμη κάτι, αλλά τώρα λέγοντάς το αλλιώς, όπως συνήθιζε: «Να προσεύχεσαι, αυτό είναι το πιο σημαντικό. Εκεί ο Θεός είναι δίπλα. Θα το δεις!».

«Ήξερε για τι μιλούσε, γιατί ο ίδιος πέρασε την ίδια δοκιμασία, μετά από μια ψεύτικη καταγγελία», εξηγεί ο Σεργκέι Μπορίσοβ και προσθέτει: «Ο πατήρ Ιωάννης (Κρεστιάνκιν) είναι αυτοφυές ταλέντο, είναι ένα διαμάντι ανάμεσα στο σύνολο των γερόντων της Μονής των Σπηλαίων».

Ο λόγος, που αλλάζει τη ζωή

Κάποιοι άνθρωποι, που συναντούσαν τον γέροντα Ιωάννη όσο ζούσε, μοιράστηκαν τις αναμνήσεις και τις εμπειρίες της προσωπικής επικοινωνίας μαζί του. Η Ξένια Κούρτα εργάζεται στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (από το Πολονίσε) για περισσότερο από μια δεκαετία. Πριν από 35 χρόνια, νέα ούσα, επιτυχημένη, όμορφη κοπέλα από το Καλίνινγκραντ, πήγε στη Μονή των Σπηλαίων για να ζητήσει ευλογία.

«Η φράση του -“Παιδάκι μου, πρέπει να είσαι πιο απλή!”- μου αναποδογύρισε τη ζωή», λέει η Ξένια. «Σκέφτηκα, ποια απλότητα εννοούσε ο γέροντας;».

Αναζητώντας την απάντηση, η Ξένια άρχισε να εργάζεται στον ναό.

Ο γέροντας Ιωάννης (Κρεστιάνκιν) επηρέασε πολύ και τον προϊστάμενο του ναού, τον πατέρα Ανδρέα.

«Ο γέροντας ετοίμαζε το κήρυγμα, το έγραφε επιμελημένα κι έβγαινε προς τον λαό μ’ ένα λεπτό τετράδιο σε πράσινο χρώμα, όπως τα είχαμε στο σχολείο», μοιράζεται τις αναμνήσεις του ο ιερέας. «Έβαζε το τετράδιο πάνω στο αναλόγιο και, απευθυνόμενος με πατρική αγάπη, έλεγε: “Φίλοι μου!”. Και άρχιζε να λέει το κήρυγμα πάνω στα γεγονότα του Ευαγγελίου της ημέρας».

Τον παρακολουθούσαν πάντα με πολλή προσοχή. Επιπλέον, τον ηχογραφούσαν σε μαγνητόφωνο (τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, όταν τέτοιες συσκευές αποτελούσαν περίεργο πράγμα). Για φανταστείτε: Το χωριό Γιούσκοβο της περιοχής Πετσόρι, η εποχή της στασιμότητας και σε κάποια γιορτή εκεί έρχονται προσκυνητές από την πρωτεύουσα, μ’ ένα θαύμα τεχνικής, και ηχογραφούν τον λόγο του πατρός Ιωάννη. Τελειώνει η ακολουθία και οι άνθρωποι, αναμένοντας το λεωφορείο, κάθονται στην αυλή του ναού και ξανακούν το κήρυγμα. Και ύστερα το διανέμουν μεταξύ συγγενών και φίλων σε όλη τη χώρα.

Ένας μαθητής αναρωτιέται: Τι ιδιαίτερο είπε αυτός ο γέροντας, που οι μεγάλοι φυλάνε τόσο πολύ τον λόγο του;

«Για μένα, ως παιδί, μου ήταν απρόσιτο το βάθος της σκέψεως ενός ενηλίκου, αλλά καταλάβαινα ότι ο πατήρ Ιωάννης είχε πει κάτι τόσο σημαντικό, που οι άνθρωποι θεωρούν καθήκον τους να το ηχογραφήσουν», εξηγεί ο πατήρ Ανδρέας. «Τόσος ήταν ο σεβασμός για τον γέροντα και όσο ακόμη ζούσε!».

Ένα παιδικό βλέμμα παρατηρούσε πολλές τέτοιες λεπτομέρειες. Συνήθως, για παράδειγμα, στα χωριά οι ντόπιοι κάτοικοι, που πήγαιναν στην εκκλησία για τη Λειτουργία, τη στιγμή του κηρύγματος άρχιζαν να βγαίνουν έξω. Ο ναός έμενε άδειος. Αλλά όταν στις εορτές ερχόταν ο πατήρ Ιωάννης, κανείς δεν έφευγε, όλοι περίμεναν το κήρυγμά του.

Για μένα ο πατήρ Ιωάννης έγινε παράδειγμα διδασκάλου, ένα ζωντανό παράδειγμα προς μίμηση στην πίστη και την αγάπη

«Για μένα ο πατήρ Ιωάννης έγινε παράδειγμα διδασκάλου, ένα ζωντανό παράδειγμα προς μίμηση στην πίστη και την αγάπη», θυμάται ο ιερέας. «Από τα παιδικά μου χρόνια τον έβλεπα ως έναν καλοκάγαθο γέροντα, ξεχώριζε λόγω μιας ιδιαίτερης εγκαρδιότητας. Σήμερα υπάρχει πολύς υπολογισμός, ρασιοναλισμός, πραγματισμός και δεν επαρκεί η θυσιαστική καλοσύνη ενός ανθρώπου προς έναν άλλον άνθρωπο. Ο πατήρ Ιωάννης ζούσε κι εργαζόταν για τον Θεό και όλα έμπαιναν στη θέση τους».

***

Πολύς κόσμος έρχεται στη μονή των Σπηλαίων του Πσκοβ, τις καθημερινές και τα σαββατοκύριακα, το καλοκαίρι και τον χειμώνα. Ο καθένας έχει τον δικό του σκοπό. Κάποιος θέλει να δει με τα μάτια του την ομορφιά ενός παλιού μοναστηριού, κάποιος ενδιαφέρεται για την ιστορία του τόπου, που «βρίσκεται στο σταυροδρόμι των εποχών και των πολιτισμών».

Όμως πάντα υπάρχουν πολλοί που αναζητούν πνευματική ανάπαυση και θέλουν να προσευχηθούν, να λάβουν ευλογία, να τιμήσουν τη μνήμη των γερόντων. Και κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι έρχονται εδώ, «στον πανρωσικό πνευματικό». Στον καλοκάγαθο γέροντα. Στον πατέρα Ιωάννη.