Πρόσωπα της Ιεράς Μονής των Σπηλαίων του Πσκωφ
Ιστορικά και κανονικά ερείσματα ενότητας της Ρωσικής Εκκλησίας
Λιτανεία προς τιμήν του Αγίου Ειρηνάρχου του Εγκλείστου 2019
Μητροπολίτης Ονούφριος μιλά για την πορεία της κανονικής Ορθοδοξίας στην Ουκρανία 
Ο ιεροσχήμων μοναχός Ιουλιάν (Λαζάρ). Φωτο: Τζόρτζε Κρισνιάν
– Σε ποιον κίνδυνο εκτίθενται όσοι αμαρτάνουν, με την ελπίδα να ομολογήσουν αργότερα και να μετανοήσουν;
– Αυτό είναι ένα σοβαρό θέμα, διότι αυτοί εξαπατούν τον ίδιο τον εαυτό τους. Ο διάβολος τους παρασύρει και τους υποκινεί στην αμαρτία, έτσι ώστε ο θάνατος να τους βρει με θανάσιμες αμαρτίες χωρίς εξομολόγηση. Αν και πήγαν στον ιερέα για εξομολόγηση, εξακολουθούν να έχουν αμαρτίες που κρατούν μυστικές: είτε λόγω της επιπολαιότητας και της αδυναμίας τους να εξομολογηθούν, είτε λόγω της αδυναμίας του ιερέα να τους βοηθήσει να εξομολογηθούν σωστά, ώστε να τους δοθεί μετάνοια για να διορθώσουν τη ζωή τους. Όποιος έπεσε στο δρόμο και λερώθηκε, δεν ξαπλώνει εκεί, στη λάσπη, αλλά σηκώνεται, πλένεται, αλλάζει ρούχα για να φαίνεται σαν να μην είχε συμβεί τίποτα. Έτσι είναι κι εδώ: αν έχετε υποπέσει σε αμαρτία, τρέξτε γρήγορα και εξομολογηθείτε. Πράγματι, δεν γνωρίζουμε την ημέρα και την ώρα που θα μεταβούμε στον άλλο κόσμο, και όποιος θάνατος μας βρει, από τέτοιον και θα κριθούμε.
Ακόμα κι αν κάποιος έχει σοβαρές αμαρτίες, ας μην ντρέπεται. Ας πάει στον πνευματικό για να τις ομολογήσει, γιατί αν ο πνευματικός του δώσει μετάνοια και συμβεί να πεθάνει, εξακολουθεί να έχει ελπίδα για τη σωτηρία του. Διότι, στην πρώτη Συνοδική επιστολή του Αγίου Αποστόλου Ιωάννη αναφέρεται: «αν κάποιος δει τον αδελφό του να διαπράττει αμαρτία που δεν οδηγεί στο θάνατο, τότε ας προσευχηθεί στο Θεό, κι ο Θεός θα του δώσει ζωή, δηλαδή για όσους διαπράττουν αμαρτίες που δεν οδηγούν στο θάνατο. Γιατί, υπάρχει και αμαρτία που οδηγεί στο θάνατο: δεν λέω να παρακαλέσει για εκείνη». (Α Ιωάννην, κεφ.5:16).
Γνωρίζουμε, ότι μια αμετανόητη και ανομολόγητη αμαρτία είναι αμαρτία μέχρι θανάτου. Όταν κάποιος ομολογεί σε έναν πνευματικό, εκείνος του λέει να μην διαπράξει αυτή την αμαρτία περισσότερο και αυτός απαντά: «Πατέρα, με τη βοήθεια του Θεού δεν θέλω να διαπράξω αυτή την αμαρτία πια» και τότε ο εξομολογητής τον απαλάσσει από τις αμαρτίες του. Εάν κάποιος αμαρτήσει αμέσως μετά την εξομολόγηση, αφήστε τον να πάει ξανά στην εξομολόγηση.
– Γιατί η καρδιά μας, μερικές φορές, απολιθώνεται και δεν καταφέρνουμε να ομολογήσουμε τις αμαρτίες μας με θλίψη καρδίας;
– Νομίζω ότι επειδή χάνουμε το δώρο της προσευχής εξαιτίας του γεγονότος, ότι το μυαλό μας είναι διάσπαρτο σε πλήθος φροντίδων, όταν άλλωστε, ένα άτομο υποτίθεται ότι προσεύχεται συνεχώς. Ο Άγιος Απόστολος Παύλος μας λέει: «αδιαλείπτως προσεύχεσθε» (Α΄ Παύλου προς Θεσσαλ. Κεφ.5:17) και «μη σβήνετε το Πνεύμα» (Α΄ Παύλου προς Θεσσαλ. Κεφ.5:19). Έτσι, η προσευχή πρέπει να είναι μια άσβεστη φωτιά που μαλακώνει την καρδιά συνεχώς, έτσι ώστε πάνω της να τοποθετείται η σφραγίδα του ονόματος του Ιησού. Στον Κύριο Ιησού, υπάρχει μόνο πραότητα και ταπεινοφροσύνη, δεν υπάρχει σκιά απολιθωμάτων μέσα σε Αυτόν.
Η προσευχή πρέπει να είναι μια άσβεστη φωτιά, που μαλακώνει συνεχώς την καρδιά, έτσι ώστε πάνω της να τοποθετείται η σφραγίδα του ονόματος του Ιησού.
– Στην «Αιγυπτιακή Πατερική» βρίσκουμε μια τέτοια παραβολή μεταξύ των Αγίων Πατέρων. Ένας αδελφός που ρώτησε πώς να κρατήσει το μυαλό του άγρυπνο είπε:
– «Όταν το καζάνι στέκει στη φωτιά και βράζει, οι μύγες πετούν μακριά και δεν το πλησιάζουν, και όταν κρυώσει, οι μύγες συρρέουν και σέρνονται στο καζάνι. Το ίδιο συμβαίνει και με το μυαλό μας: όταν κάνει ζέστη, ο εχθρός δεν το πλησιάζει και μόλις κρυώσει, εμφανίζονται όλα τα πάθη που του έφερε».
– Έτσι, πρέπει συνεχώς να κρατάτε το μυαλό σας στην προσευχή;
– Ναι, είναι απαραίτητο να το κρατήσετε στην προσευχή με την προσευχή, κάνοντας μια προσπάθεια. Το Ευαγγέλιο του Ματθαίου λέει: «η Βασιλεία των ουρανών αποκτιέται με αγώνα, και εκείνοι που προσπαθούν χαίρονται σε αυτήν» (Κατά Ματθαίον, κεφ. 11: 12). Ας αγωνιστούμε, όσο μπορούμε, για να συμπιέσουμε το μυαλό μας στην προσευχή, γιατί όταν προσευχόμαστε, μιλάμε με τον Θεό και η ζέστη των λόγων του Ψαλτηρίου και της προσευχής του Ιησού, θα φλογίσει τις καρδιές μας και θα τις μαλακώνει αδιαλείπτως.
– Πώς προετοιμαζόμαστε για τη θεία λειτουργία;
– Πρώτα απ' όλα, είναι απαραίτητο να είμαστε καθαροί ψυχικά και σωματικά, εξομολογημένοι και απαλλαγμένοι από τις αμαρτίες. Για να είσαι πραγματικά αγνός από τις αμαρτίες, αφού πας σε έναν εξομολογητή και ομολογήσεις, πρέπει να παραμείνεις στη σιωπή και την προσευχή για μεγάλο χρονικό διάστημα, έτσι ώστε ο ίδιος ο νους να μιλάει με το Θεό. Στη λειτουργία, ο πιστός πρέπει τουλάχιστον με κάποιο τρόπο να διεισδύσει στην ψυχή της «ενότητας της πίστης και της κοινωνίας του Αγίου Πνεύματος», για την οποία προσευχόμαστε στις εκτενείς δεήσεις της θείας λειτουργίας.
Προετοιμαζόμαστε για τη θεία λειτουργία, αποφεύγοντας την απόσπαση της προσοχής. Πρέπει να έχουμε προσευχή στο μυαλό μας και να προσπαθούμε να εκπληρώσουμε ακόμη και τις παραμικρές εντολές, γιατί ο Σωτήρας λέει: «Όποιος με αγαπά θα τηρήσει τις εντολές μου» (Κατά Ιωάννην,κεφ.14:21). Μόνο με αυτόν τον τρόπο η θεία λειτουργία εκτελεί το μεγάλο μυστήριο της σωτηρίας των ψυχών, γιατί η προσοχή και ο φόβος του Θεού, μας επιτρέπουν να δεχτούμε την αγάπη του Θεού και να νιώσουμε, ότι είμαστε εκεί με την παρουσία του Θεού.
– Μπορεί η Θεία Λειτουργία να κατευθύνει τους ανθρώπους στο Θεό;
– Εξαρτάται πολύ από το πώς στέκεστε στη θεία λειτουργία. Εάν το μυαλό σου είναι στον ουρανό με τον Θεό και φαίνεται Αυτός να στέκεται μπροστά σου κι εσύ τον φοβάσαι, τότε θα βρεις τη σωτηρία, ενώ η προσευχή σου για τη σωτηρία των άλλων γίνεται αποδεκτή. Εάν το σώμα σου στέκεται μέσα στην εκκλησία στη λειτουργία και το μυαλό σου είναι αλλού, τότε σχεδόν δεν λαμβάνεις κανένα όφελος.
Στη Θεία Λειτουργία καθαρίζονται οι αμαρτίες των πιστών, όπως λένε οι προσευχές στον Καθαγιασμό της Προσκομιδήςτων Τιμίων δώρων: «Καθάρισε, Κύριε, τις αμαρτίες εκείνων που μνημονεύτηκαν με το Τίμιο Αίμα Σου και με τις προσευχές των Αγίων σου», αλλά μόνο εκείνους που ομολόγησαν και συμμετείχαν άξια στη Θεία Λειτουργία. Στη λειτουργία δεν μνημονεύονται αυτοί που ζουν άγαμοι, οι αιρετικοί και οι σχισματικοί.
– Ποια είναι η σημασία της Θείας Κοινωνίας που παρουσιάζεται στη «Φιλοκαλία»;
– Στον όγδοο τόμο της «Φιλοκαλίας»[1] ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέει:
«Εάν το σώμα, αγγίζοντας ένα άλλο σώμα, αλλάξει τη δύναμη της ενέργειάς του, τότε πώς μπορεί αυτός που αγγίζει το σώμα του Θεού με αγνά χέρια να μην αλλάξει;» (Λόγος 28:52). Γιατί στα «Πατερικά» είναι γραμμένο:
«Ο Ιωάννης της Βόστρας, ένας άγιος άνθρωπος, έχοντας εξουσία πάνω σε ακάθαρτα πνεύματα, ρώτησε τους δαίμονες που ενοικούσαν μέσα σε μερικά αθεόφοβα κορίτσια και τα οποία βασανίστηκαν έντονα από αυτούς, λέγοντας: «Τι φοβάστε ανάμεσα στους Χριστιανούς;» Απάντησαν: «έχετε αλήθεια τρία σπουδαία πράγματα: το πρώτο – το οποίο μπορείτε να κρεμάσετε γύρω από το λαιμό σας, το άλλο – το οποίο πλένετε στην Εκκλησία και το τρίτο – το οποίο τρώτε στις συναντήσεις». Όταν τους ρώτησε ξανά, «από αυτά τα τρία πράγματα, ποιο φοβάσαι περισσότερο;»– απάντησαν: "Αν διαφυλάσσατε καλά αυτό με το οποίο κοινωνείτε, κανένας από εμάς δεν θα μπορούσε να βλάψει κανέναν από τους χριστιανούς"».
Έτσι, τα πράγματα που οι κακούργοι φοβούνται περισσότερο, είναι ο Σταυρός, το Βάπτισμα και η θεία Κοινωνία.
Τα τρία πράγματα που περισσότερο φοβούνται τα ακάθαρτα πνεύματα, – είναι ο σταυρός, το βάπτισμα και η Θεία Κοινωνία
– Και οι δαίμονες δεν φοβούνται τις προσευχές του Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου; Η αγιότητά σας, συνήθως απαγγέλλει αυτές τις προσευχές εδώ;[2]
– Στο Άγιον Όρος, αυτές οι προσευχές δεν διαβάζονται, μόνο στους δαιμονισμένους. Ωστόσο, δεν χρειάζεται να διαβαστούν, εκτός από αυτές τις περιπτώσεις ή για τη λύση της μαγείας και της βασκανίας, όπως υποδεικνύεται από το ίδιο το περιεχόμενό τους. Αλλά και σε αυτές τις περιπτώσεις, γίνεται μετά από μεγάλη προετοιμασία του ιερέα που τις διαβάζει, αφού έχει κοινωνήσει στη θεία λειτουργία και μετά από σοβαρή διερεύνηση και εξομολόγηση όσων ζητούν αυτές τις προσευχές.
– Πώς μεγαλώνουμε στην πίστη;
– Ξεκινώντας με εξομολόγηση σε έναν πνευματικό, λαμβάνοντας μετάνοια από αυτόν και, με την ευλογία του και υπακούοντας σε αυτόν, εκπληρώνετε όλες τις εντολές εύκολα και με εσωτερική ειρήνη και μόνο με αυτόν τον τρόπο προχωράτε προς το Θεό.
– Και πώς μπορούμε να μεγαλώσουμε με αγάπη για τον γείτονά μας;
– Θα ανεχτούμε τα πάντα από αυτόν και θα τον συγχωρήσουμε από τα βάθη της καρδιάς μας. Αν δείτε ότι κάποιος σας πληγώνει, συγχωρήστε και νικήστε τον εχθρό που προσπαθεί να σας υποκινήσει εναντίον του. Ο Άγιος Απόστολος Παύλος λέει:
«Μην ανταμείβετε το κακό με κακό σε κανέναν, αλλά φροντίστε για το καλό μπροστά σε όλους τους ανθρώπους. Εάν είναι δυνατόν από την πλευρά σας, να είστε σε ειρήνη με όλους τους ανθρώπους. Μην εκδικείστε για τον εαυτό σας, αγαπημένοι, αλλά δώστε θέση στην οργή του Θεού. Διότι είναι γραμμένο: Η εκδίκηση είναι δική Μου, θα ανταποδώσω, λέει ο Κύριος. Γι' αυτό, αν ο εχθρός σου πεινάει, τάϊσέ τον, αν διψάει, δώστου να πιει: γιατί κάνοντας αυτό, θα μαζέψεις τα κάρβουνα που καίνε το κεφάλι του. Μην νικηθείτε από το κακό, αλλά νικήστε το κακό με το αγαθό» (Προς Ρωμαίους, κεφ. 12: 17–21).
Και ο Σωτήρας λέει:
«Αγαπάτε τους εχθρούς σας, ευλογήστε αυτούς που σας καταριούνται, ευεργετήστε αυτούς που σας μισούν και προσευχηθείτε για εκείνους που σας προσβάλλουν και σας καταδιώκουν, για να γίνετε γιοι του Ουράνιου Πατέρα σας» (Κατά Ματθαίον, κεφ.5: 44–45).
– Πώς να εγκαταλείψετε πραγματικά την φιλαυτία;
– Ο Σωτήρας λέει: «αν κάποιος θέλει να με ακολουθήσει, να αρνηθεί τον εαυτό του, να σηκώσει τον σταυρό του και να με ακολουθήσει»(Κατά Λουκά, κεφ.9: 23). Για να εγκαταλείψεις τον εγωισμό, πρέπει να εγκαταλείψεις ό,τι σου αρέσει. Πρέπει να κλείσουμε τα μάτια μας για να μην βλέπουμε τις απολαύσεις που μας δελεάζουν και τραβούν το μυαλό από την ενότητα της πίστης και του Πνεύματος. Αυτό απαιτεί επιμονή στη νηστεία και την προσευχή, με τις οποίες σταυρώνουμε το μυαλό μας, το οποίο συνήθως δέχεται σκέψεις που προκαλούν εγωισμό. Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής λέει, ότι ένα άτομο αποφεύγει τον πόνο και τρέχει μετά για να βρει την ευχαρίστηση. Για να θεραπευτούμε από τον εγωισμό, πρέπει να γνωρίζουμε ότι όποιος αποφεύγει τον πόνο για χάρη του Θεού, δηλαδή τη ζήλια γι' Αυτόν, πέφτει στην αγκαλιά της ευχαρίστησης και του εγωισμού.
– Πώς να ζήσετε μια μέρα χωρίς αμαρτία; Πώς να περάσετε τη ζωή σας ανάμεσα σε δύο εξομολογήσεις; Άλλωστε, υπάρχουν τέτοιες αμαρτίες που ξεχνάς.
– Ζούμε χωρίς αμαρτίες, μόνο όταν κάνουμε μόνο καλό σε όλους. Αν συναντήσετε έναν γείτονα, ανεξάρτητα από το κακό που σας έκανε, συγχωρήστε τον και έτσι θα ζήσετε χωρίς αμαρτία. Αγαπήστε τον πλησίον σας, ακόμα κι αυτόν που σας κάνει κακό. Αλλά γι' αυτό είναι απαραίτητο να είμαστε επιμελείς στην προσευχή και την επαγρύπνηση για να έχουμε εσωτερική ειρήνη και σύνδεση με το Άγιο Πνεύμα και να μην αμαρτάνουμε πλέον. Ο Σωτήρας είπε στους μαθητές και μέσω αυτών σε ολόκληρη την Εκκλησία μέχρι το τέλος των αιώνων: «Αγρυπνείτε, προσέξτε και προσευχηθείτε για να μην πέσετε στον πειρασμό» (Κατά Μάρκον, κεφ.14: 38). Η χριστιανική ζωή προϋποθέτει συνεχή ζήλο στην προσευχή για να παραμείνει κάποιος άγρυπνος κοντά στον Χριστό.
Η Εκκλησία, ειδικά στις μέρες μας, είναι σαν τον Σωτήρα μας στον κήπο της Γεθσημανή, όταν Αυτός περιβάλλεται από την προδοσία των ανθρώπων στους οποίους έδωσε και δίνει ζωή. Ο Σωτήρας έδωσε ζωή στον Ιούδα αποδέχοντάς τον ως μαθητή, αν και γνώριζε τις μεγάλες αμαρτίες του κι εκείνος Τον πρόδωσε. Εμείς οι χριστιανοί, που θεωρούμε τους εαυτούς μας μαθητές του Σωτήρα του κόσμου, πρέπει να εξετάσουμε αυτή την προδοσία και την αποστασία του σύγχρονου κόσμου, παραμένοντας σε επαγρύπνηση και προσευχή.
Μην κρατάτε την αμαρτία για πολύ ανομολόγητη, διότι η αμαρτία είναι σαν δηλητήριο, που παραλύει την ψυχή
Όχι μόνο στην εξομολόγηση, αλλά και μεταξύ των εξομολογήσεων, ολόκληρη η χριστιανική μας ζωή, πρέπει να αφιερωθεί σε επαγρύπνηση και προσευχή. Μόλις αμαρτήσεις, τρέχεις ξανά στην εξομολόγηση, σαν μια πηγή που καθαρίζει την ψυχή. Μην κρατάτε την αμαρτία ανομολόγητη για μεγάλο χρονικό διάστημα, γιατί η αμαρτία είναι σαν δηλητήριο και, όπως λέει ο Άγιος Μακάριος της Αιγύπτου, παραλύει την ψυχή. Ο σύγχρονος κόσμος λοιπόν πνίγεται στην αδυναμία επειδή δεν ομολογεί[3].
