Η Αγία Όλγα και οι ανοιχτές για μας πόρτες του Ναού

Κάποτε, διαβάζοντας το βίο της Αγίας Όλγας, σκέφτηκα ότι στη ζωή μας σήμερα συμβαίνει συχνά κάτι ανάλογο με αυτό που συνέβη στην Ισαπόστολη Όλγα. Συγκεκριμένα.

Όπως είναι γνωστό, μια από τις πιο μυστηριώδεις σελίδες της βιογραφίας της Όλγας είναι ο χρόνος και ο τόπος της βάπτισής της. Σχετικά με αυτό υπάρχουν πολλές διαφορετικές υποθέσεις και οι διαφωνίες ακόμα δεν έχουν καταλαγιάσει. Σε αυτή την ιστορία υπάρχει μια λεπτομέρεια η οποία συχνά παραβλέπεται. Μπορεί να είναι λεπτομέρεια δευτερεύουσας σημασίας, αλλά, όπως ξέρετε, συχνά το δευτερεύον καθορίζει το πρωτεύον.

Η βάπτιση της Όλγας συνδέεται με το ταξίδι της στην Κωνσταντινούπολη. Στους σωζόμενους η Όλγα εισήλθε στην ίδια την Κωνσταντινούπολη ή (το λιγότερο πιθανό) μετά την επίσκεψή της. Αναμφίβολα, η επίσκεψη στη δεύτερη Ρώμη ήταν αυτή που έχει προκαλέσει ισχυρή πολιτιστική εντύπωση. Κατά πάσα πιθανότητα, ο συγκλονισμός της έφτασε στο αποκορύφωμα με τον περίφημο Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας. Τα ειδωλολατρικά ιερά του τόπου της δεν μπορούσαν να συγκριθούν σε καμία περίπτωση με τις διαστάσεις και την ομορφιά της Μεγάλης Εκκλησίας. Η ουράνια μεγαλοπρέπεια της Αγίας Σοφίας εξέπληττε πάντα τον άνθρωπο ανεξάρτητα από το θρήσκευμά του. Υπάρχουν πολλές ιστορίες πάνω σε αυτό. Η Αγία Σοφία δεν θα μπορούσε να μην εντυπωσιάσει και την ευαίσθητη καρδιά της Όλγας.

Μπορεί κανείς να προσπαθήσει να φανταστεί τη στιγμή που η Βασίλισσα Όλγα μπήκε σε αυτόν τον ναό για πρώτη φορά. Διστακτικά, αβέβαια βήματα.... Μπαίνει... Ο τεράστιος θόλος την σκέπασε σαν τον θόλο του ουρανού. Μα είναι ο ίδιος ο ουρανός – μόνο που είναι ένας νέος ουρανός, μεταμορφωμένος από το χρυσό φως της ανάστασης. Όλος ο ναός είναι πλημμυρισμένος από τέτοιο φως. Δεν ρέει μόνο από το χρυσό του τρούλου, αλλά ρέει και από τα φωτοστέφανα των εικόνων, τα ψηφιδωτά, από όλη τη λαμπερή διακόσμηση του ναού, από τα άμφια του κλήρου. Μια αόρατη χορωδία χιλίων φωνών γεμίζει ολόκληρο το χώρο του ναού. Τα πρόσωπα των αγίων, ζωγραφισμένα με το λεπτό πινέλο των καλύτερων μαστόρων του Βυζαντίου, μοιάζουν να κοιτούν κατευθείαν στην καρδιά. Από ειδικά ανοίγματα στο δάπεδο υψώνονται αργά προς τα πάνω τουλούπες καπνού θυμιάματος. Φαίνεται ότι βρίσκεσαι στο κέντρο του ουρανού. Ψηλότερα μπορεί να βρίσκεται μόνο ο ίδιος ο Θεός...

Ίσως κάτι τέτοιο να ένιωσε η Όλγα, καθώς είχε ζήσει όλη της τη ζωή κάτω από τα χαμηλά ταβάνια των ρωσικών ξύλινων σπιτιών. Και ίσως ήταν αυτή η εντύπωση που έγινε το τελευταίο βήμα στο μακρύ πνευματικό ταξίδι της Μεγάλης Δούκισσας. Την ώρα που στεκόταν κάτω από τους πλατείς θόλους της Αγίας Σοφίας, η Όλγα αισθάνθηκε ότι βρισκόταν σπίτι της. Και η καρδιά της έκανε μια αποφασιστική επιλογή – βαπτίστηκε.

Ίσως, έτσι ήταν. Και η γνωστή χρονολογική ιστορία δεν εμποδίζει καθόλου αυτή την εξήγηση. Ίσα-ίσα την συμπληρώνει. Ιδεολογικοί και πολιτικοί παράγοντες μπορεί κάλλιστα να αρμαθιάζονται στον άξονα της προσωπικής πνευματικής επιλογής. Όπως, για παράδειγμα, συνέβη αργότερα με τον πρίγκιπα Βλαδίμηρο.

Και αν είναι έτσι, τότε μπορούμε να πούμε ότι η μεταστροφή της Όλγας ήταν ένα είδος πρότυπου της πορείας της ρωσικής ψυχής προς τον Θεό. Και στη δική μου ζωή το σημείο καμπής στην πνευματική μου αναζήτηση ήταν μια επίσκεψη στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου της Μονής των Σπηλαίων του Κιέβου. Ο ναός αυτός, που χτίστηκε με χρήματα της οικογένειας του Αγίου Τσάρου Νικολάου, είναι ο μεγαλύτερος στο Κίεβο. Και, όπως μου φαίνεται ακόμη, ο πιο όμορφος. Όταν μπήκα μέσα για πρώτη φορά, μού άνοιξε ένας νέος κόσμος και άρχισε μια νέα ζωή. Φυσικά, κάτι είχα ήδη σκεφτεί και είχα νιώσει νωρίτερα, πριν από το ναό. Αλλά μέσα από το ναό ο Θεός έβαλε τέλος σε όλες τις αμφιβολίες και άνοιξε την ανάσα για τη ζωή του εσωτερικού ανθρώπου.

Και δεν είμαι μόνο εγώ. Η Ρωσία ολόκληρη βρήκε την πίστη χάρη στο ναό. Οι απεσταλμένοι του πρίγκιπα Βλαδίμηρου, όταν επέστρεψαν από το ταξίδι τους που είχε σκοπό να συγκρίνουν τις διάφορες παγκόσμιες θρησκείες, δεν είχαν πει, άραγε: «Όταν ήμασταν στην Αγία Σοφία, δεν ξέρουμε πού ήμασταν: στον ουρανό ή στη γη...»; Μετά από αυτή τη μαρτυρία, ο Βλαδίμηρος έλαβε την ιστορική απόφαση να βαφτίσει τη Ρωσία. Και στη συνέχεια εκατομμύρια Ρώσοι, που δεν καταλάβαιναν ακόμη τις ιερές ακολουθίες, που δεν γνώριζαν καμία προσευχή, βεβαιώθηκαν για την αλήθεια του Χριστιανισμού ακριβώς μέσα στη θαυμαστή ατμόσφαιρα του ναού.

Αληθώς, ο Θεός πάντα λέει κάτι στον άνθρωπο μέσω του ναού. Γι’ αυτό, ο ναός είναι κατά κάποιον τρόπο ζωντανός και έχει ιεραποστολική διακονία.

Ο ναός είναι ένας ζωντανός και σημαντικός μέτοχος της ρωσικής ιστορίας, η οποία, στην πραγματικότητα, είχε ξεκινήσει από το Ναό. Η ανέγερση των σημαντικότερων ναών ή, αντίθετα, η καταστροφή τους – αυτά είναι μερικά από τα σκαλοπάτια στα οποία ανέβαινε αυτή ή εκείνη εποχή στη ρωσική ζωή. Είναι δυνατόν να φανταστεί κανείς την ιστορία του Κιέβου, για παράδειγμα, χωρίς τον Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας, τον Ιερό Ναό του Προφήτη Ηλία, τον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου της Λαύρας των Σπηλαίων του Κιέβου; Χωρίς τη Λαύρα του Αγίου Αλέξανδρο Νιέφσκι μπορούμε να διανοηθούμε την ιστορία της Αγίας Πετρούπολης; Χωρίς τον Ιερό Ναό του Αγίου Βασιλείου του Σαλού, μπορούμε να φανταστούμε την ιστορία της Μόσχας; Οι ναοί μας, έχοντας επιβιώσει μαζί με μας μέσα από τη σκληρή εποχή της αθεΐας και έχοντας ξαναγεννηθεί, συνεχίζουν να μας καλούν στον Χριστό και να κηρύττουν με την ίδια τους την μορφή. Ακριβώς, όπως η Αγία Σοφία είχε κάνει το κήρυγμά της στην Όλγα.

Οι ναοί πρέπει να χτίζονται, παρά τη γκρίνια κάποιων που υποστηρίζουν ότι «υπάρχουν ήδη πάρα πολλοί». Ο άγονος γκρινιάρης θα πεθάνει, αλλά ο ναός θα παραμείνει για αιώνες, και εντός του θα κηρύττουν, θα κοινωνούν, θα βαπτίζουν, θα παντρεύουν και θα κηδεύουν. Δεν στέκει ο ισχυρισμός ότι είναι πολλοί οι ναοί. Και όταν μιλάμε για μια μεγαλούπολη όπως η Μόσχα, τότε θα πρέπει να υπάρχουν εκκλησίες σε κάθε γειτονιά. Σε κάθε κτίριο δεκαέξι ορόφων χωράει ολόκληρο χωριό, και για όλους αυτούς τους ανθρώπους πρέπει να υπάρχει ένας ναός στην αυλή κάθε πολυκατοικίας. Και πρέπει επίσης να πηγαίνει κανείς στους ναούς, συγγνώμη για την κοινοτοπία. Αν όλοι οι βαπτισμένοι Ρώσοι σηκώνονταν την Κυριακή και πήγαιναν στην ιερή ακολουθία, θα διαπιστώναμε ότι έπρεπε να είχαν χτιστεί δεκάδες φορές περισσότεροι ναοί. Δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει ακόμη.

Κάθε άνθρωπος που προσέρχεται στο ναό γίνεται συμμέτοχος και συνεχιστής της ρωσικής ιστορίας. Μιας ιστορίας, η οποία είναι αδιανόητη χωρίς το ναό· ιστορίας, η οποία έχει συντελεστεί από την Ορθοδοξία. Η Αγία Βασίλισσα Όλγα και μαζί της οι ανοιχτές σε όλους πόρτες του ναού, μας καλούν σήμερα στη συνεχιζόμενη ιστορία της αγίας Ρωσίας.