Σε μια επίσκεψη στον Άγιο Νεόφυτο. Μέρος Β

Αγιογραφίες της Μονής του Αγίου Νεοφύτου. Φωτογραφία του συγγραφέα Και να, μια μικρή στενή είσοδος, και βρίσκομαι στο ναό του σπηλαίου, στις καμάρες και στους τοίχους του οποίου υπάρχουν αγιογραφίες εξαιρετικής ομορφιάς. Ανήκουν στην Κομνηνιακή περίοδο, η οποία είναι ευρέως γνωστή ως η "χρυσή εποχή" της αγιογραφίας και των αγιογραφιών στην Κύπρο. Η ίδια η τεχνοτροπία, τα φυσικά χρώματα και βέβαια, τα εξαιρετικά εκφραστικά και "ζωντανά" πρόσωπα είναι μοναδικά και δεν αφήνουν κανέναν αδιάφορο. Ακόμη και οι μη ορθόδοξοι τουρίστες από διάφορες χώρες μένουν έκθαμβοι. Στην είσοδο του ναού, στον απέναντι τοίχο, με υποδέχονται αγιογραφίες των Αγίων Πατέρων και ασκητών της Εκκλησίας μας, όπως οι Όσιοι Αντώνιος και Μακάριος ο Μέγας, ο Μέγας Παΐσιος και ο Άγιος Ευμένιος. Τα βλέμματά τους αγγίζουν την ψυχή σου. Φαίνεται ότι είναι πλήρως αφοσιωμένοι στο στοχασμό του Άκτιστου Φωτός και ταυτόχρονα απερίσπαστοι και ενθουσιώδεις. Αλλά αυτός ο ενθουσιασμός δεν είναι αυτού του κόσμου, δεν είναι από πάθος κοσμικό ή συναισθηματικό, αλλά ήσυχος, στοχαστικός.

Αγιογραφίες της Μονής του Αγίου Νεοφύτου. Φωτογραφία του συγγραφέα Έχεις την αίσθηση, ότι όλα εδώ είναι αφοσιωμένα πλήρως στην προσευχή και την κοινωνία με τον Θεό καθώς και οι ίδιοι οι τοίχοι, οι άγιοι και οι άγγελοι στις αγιογραφίες πάνω τους – όλα βρίσκονται σε αδιάκοπη παρουσία ενώπιον του Θεού, σε επικοινωνία με τον άνωθεν κόσμο.

Πρέπει να πω, ότι και οι τρεις χώροι αποτελούν μέρος ενός σπηλαίου, διαχωρισμένου στο κελλί του Αγίου, το ναό και το ιερό βήμα. Προσκυνώντας τις εικόνες του Αγίου Νεόφυτου, του Κυρίου Ιησού Χριστού και της Παναγίας, εισέρχομαι στο δεύτερο οίκημα – το τμήμα του ιερού βήματος. Σήμερα δεν τελείται λειτουργία εκεί και είναι ανοιχτό για όλους τους επισκέπτες, ώστε όλοι να έχουν την ευκαιρία να δουν τις παλαιές τοιχογραφίες. Φυσικά, υπάρχει αυστηρή απαγόρευση να αγγίζει κανείς την Αγία Τράπεζα. Για μένα, εξακολουθεί να είναι ένα ιερό – το Άγιο των Αγίων και ένας τόπος ιδιαίτερου σεβασμού, ένας χώρος στάσης ενώπιον του Θεού και καθαρής προσευχής. Κάθε φορά που μπαίνω εκεί με φόβο Θεού, θυμάμαι πάντα πόσες φορές τελέστηκε εκεί η λειτουργία, πόσες φορές ο άρτος και ο οίνος μετουσιώθηκαν σε Σώμα και Αίμα Χριστού, ότι οι χαμηλές καμάρες του ιερού είναι ανοιχτές στον ουρανό και σε αυτούς τους τοίχους στεγάζεται η στρατιά των Αγγέλων, η οποία είναι αόρατα παρούσα σε κάθε λειτουργία.

Κι η επόμενη είσοδος, οδηγεί στο κελλί του ίδιου του Αγίου Νεόφυτου. Όλα εδώ είναι υλοτομημένα από πέτρα, όπως και στα άλλα δύο δωμάτια: κόγχες στους τοίχους, ένα πέτρινο κρεβάτι και ένα πέτρινο τραπέζι γραφείου. Τίποτα δεν έχει αλλάξει εδώ από την εποχή του βίου του ασκητή και υπάρχει η αίσθηση, ότι ζει ακόμα εδώ, ότι μόλις έφυγε για ένα λεπτό και θα επιστρέψει σύντομα. Μπαίνοντας εδώ, αισθάνομαι ότι ήρθα για επίσκεψη στον γέροντα.

Τίποτα δεν έχει αλλάξει εδώ από την εποχή του βίου του ασκητή και υπάρχει η αίσθηση, ότι ζει ακόμα εδώ

Ακριβώς είναι αυτό το συγκινητικό συναίσθημα που δεν λείπει ποτέ εδώ. Ο χρόνος φαίνεται να σταματά στο κελλί και αυτό με κάνει να μένω εδώ, όσο το δυνατόν περισσότερο, καταθέτοντας τα πάθη, τις δυσκολίες και τις θλίψεις μου στον Άγιο, ζητώντας βοήθεια, κυρίως πνευματική, και μεσολάβηση ενώπιον του Κυρίου. Η ματιά μου επικεντρώνεται στην αγιογραφία πάνω από το κεφαλάρι, όπου ο Άγιος Νεόφυτος προσεύχεται γονυπετής στα πόδια του Σωτήρος. Απεικονίζεται χωρίς φωτοστέφανο, αφού η αγιογραφία ζωγραφίστηκε κατά τη διάρκεια της ζωής του ασκητή. Κι αυτό γίνεται πολύ πιο εύκολο για την καρδιά και την ψυχή μου, σαν ο Άγιος Νεόφυτος να προσευχόταν πραγματικά για μένα ενώπιον του Θεού. Οι άγιοι είναι ένα τόσο μεγάλο δώρο της Εκκλησίας μας για τον καθένα μας. Μας αγαπούν πραγματικά, μας ακούνε και μας δέχονται αν στραφούμε σε αυτούς. Και αυτό είναι τόσο σημαντικό, δηλαδή να έχει κάποιος ένα μέρος σαν αυτό το κελλί, όπου μπορεί να έρθει «να επισκεφθεί τον Άγιο» και αυτός θα τον καλωσορίσει.

Αγιογραφίες της Μονής του Αγίου Νεοφύτου. Φωτογραφία του συγγραφέα

Ακούω τη σιωπή και το βουητό των τζιτζικιών, που εξακολουθεί να προέρχεται απ΄ έξω, αλλά γίνεται όλο και πιο υπόκωφο και δεν αποσπά καθόλου την προσοχή από την προσευχή. Το απαλό φως που πέφτει από τη στενή πόρτα απλώνεται πάνω από τους ασβεστολιθικούς τοίχους, τονίζοντας τις απαλές καμπύλες των κόγχων και τα περιγράμματα των αγιογραφιών. Όπως είπε ο Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής, εισέρχοντας σε οποιοδήποτε χώρο, μπορείς να νιώσεις το πνεύμα (την ατμόσφαιρα) αυτού του χώρου. Στο κελί του Αγίου Νεοφύτου βασιλεύουν το πνεύμα της γαλήνης και της σιωπής, το πνεύμα της ανιδιοτελούς αγάπης, καθώς και η ανάσα της αιώνιας ζωής και το άρωμα της πρόγευσης της Βασιλείας των Ουρανών και η αίσθηση της πνευματικής ελευθερίας. Θέλω να μείνω για πάντα σε αυτόν τον μικρό άνετο χώρο. Όλα εδώ είναι τόσο απλά, τόσο ειλικρινή, που η ίδια η ουσία των πραγμάτων γίνεται σαφής, οι σύνθετες πνευματικές αλήθειες έρχονται πιο κοντά και είναι περισσότερο ορατές. Παραμένεις εντελώς μόνος, όπως είσαι – χωρίς κοσμήματα, χωρίς την επιτηδευμένη στιλπνότητα και πονηριά αυτού του κόσμου. Δεν υπάρχει χώρος για προσποίηση, καμία αξία δεν είναι σημαντική εδώ, όλα τα εξωτερικά φαίνεται να ξεθωριάζουν στο παρασκήνιο. Το μόνο που μένει είναι μια καρδιά συντετριμένη και μια ψυχή που είναι εντελώς μόνη μπροστά στο Θεό…

Σε αυτό το απλό σκηνικό, μπορεί να δει κανείς ολόκληρο το νόημα της ζωής μας. Δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ του καθιστικού και του τάφου του Αγίου – από τη ζωή μέχρι το θάνατο απέχουν μόνο ένα βήμα, αλλά μεταξύ τους στέκει η προσευχή, η λειτουργία, η στάση ενώπιον του Κυρίου. Όπως το κελλί της καρδιάς μας, αυτό το κελλί φιλοξενεί το αδιαχώρητο (βλ. Λουκά, 17:21). Και κοιτάζοντας αυτό το κελλί, θέλουμε κι εμείς επίσης να βάλουμε σε σειρά και να καθαρίσουμε τον εσωτερικό κλωβό της καρδιάς μας.

Εδώ υπάρχουν απολύτως όλα όσα χρειάζονται για σωτηρία: κόγχες στους τοίχους για βιβλία και χειρόγραφα, ένα πέτρινο κρεβάτι για να ξεκουράσετε το θνητό σώμα με μέτρο, αλλά ταυτόχρονα διατηρώντας την εγρήγορση και την ηρεμία, ένα χαμηλό πέτρινο τραπέζι για τη συγγραφή ασκητικών έργων βρίσκεται εδώ δίπλα στο κρεβάτι. Δεν υπάρχει τίποτα εδώ για να αποσπάσει το μάτι και την προσοχή από το πνευματικό. Και φαίνεται, ότι ολόκληρο το σύμπαν και ακόμη περισσότερο, συγκεντρώνεται σε αυτόν το μικρό χώρο. Σαν κουκούλι, οι τοίχοι του κελλιού φαίνεται να με τυλίγουν και να με αγκαλιάζουν, κρύβοντάς με από το θόρυβο του εξωτερικού κόσμου για να επικεντρωθώ στον εσωτερικό, στον πνευματικό.

Ίσως, η σύγκριση με το κουκούλι, περιγράφει τη ζωή ενός ερημίτη με μεγάλη ακρίβεια. Εισερχόμενο σε μια σπηλιά, όπως σε ένα κουκούλι, ένα άτομο μεταμορφώνεται, μεταβαίνοντας από μια κατάσταση σε μια άλλη, υψηλότερη. Αυτή η διαδικασία, στην ασκητική λογοτεχνία, ονομάζεται «θέωσις». Είναι μυστηριώδης και κρυμμένη από τους αδιάκριτους οφθαλμούς.

Εισερχόμενο ένα άτομο σε ένα σπήλαιο, όπως σε ένα κουκούλι, μεταμορφώνεται, μεταβαίνοντας από μια κατάσταση σε μια άλλη, υψηλότερη, θεωτική

Σαν χρυσαλίδα, το άτομο ρίχνει το παλιό του κέλυφος και τώρα πλέον εμφανίζεται ως ένας «νέος άνθρωπος», σαν μια όμορφη πεταλούδα (Προς Κολοσσαείς, κεφ. 3:9). Προσκυνώ μέχρι το έδαφος, παίρνω την ευλογία του Αγίου Νεόφυτου πριν φύγω από το κελλί του και υπόσχομαι να επιστρέψω σύντομα. Ευχαριστώ τον φύλακα και κατεβαίνω τα σκαλοπάτια.

Ο ήλιος εξακολουθεί να λάμπει έντονα, οι ήχοι των πουλιών και των τζιτζικιών γίνονται όλο και πιο ευκρινείς, αφήνω πίσω μου τον τόπο, στον οποίο, ο χρόνος φαίνεται να έχει σταματήσει και βυθίζομαι πάλι πίσω στον κόσμο με τον θόρυβο και τον αυθορμητισμό του.