Ο Άγιος Προφήτης, Πρόδρομος και Βαπτιστής Ιωάννης. Μέρος Α

Ο άγιος Προφήτης, Πρόδρομος και Βαπτιστής Ιωάννης

Μάνα δε γέννησε ως τώρα άνθρωπο πιο μεγάλο από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή (Μτθ.11,11)

Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής είναι ο πιο σεβαστός άγιος των χριστιανών μετά τη Θεοτόκο. Ούτε ένας άγιος άντρας δεν τιμήθηκε με τέτοια εκκλησιαστική δοξασία, όπως ο Ιωάννης ο Πρόδρομος. Στην Εκκλησία έχουν καθιερωθεί πολλές εορτές προς τιμήν του:

• 6 Οκτωβρίου (23 Σεπτεμβρίου με το νέο ημερολόγιο) η Σύλληψη
• 7 Ιουλίου (25 Μαΐου με το νέο ημερολόγιο) η Γέννηση
• 11 Σεπτεμβρίου (29 Αυγούστου) Η Αποτομή της Τιμίας κεφαλής του
• 7 Ιανουαρίου (20 Ιανουαρίου)
• 9 Μαρτίου (24 Φεβρουαρίου) η πρώτη και η δεύτερη Εύρεση της Τιμίας Κεφαλής του
• 25 Οκτωβρίου (12 Οκτωβρίου) η μεταφορά του δεξιού χεριού του από τη Μάλτα στη Γκάτσινα (1799)

Ο άγιος Ιωάννης μας έδειξε τη νίκη του ανθρώπινου πνεύματος επί της σάρκας

Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος μας έδειξε τη νίκη του ανθρώπινου σώματος επί της σάρκας. Ο Κύριος Ιησούς Χριστός μιλάει γι’ αυτό σαν το απόλυτο παράδειγμα αγιότητας: «Μάνα δε γέννησε ως τώρα άνθρωπο πιο μεγάλο από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο» (Μτθ. 11,11). Τον άγιο, έντιμο και ένδοξο Ιωάννη τον λένε Πρόδρομο και Βαπτιστή. Πρόδρομο επειδή εκείνος ήρθε πριν τον Σωτήρα Χριστό, προετοίμασε τον δρόμο του Κυρίου, μαλάκωσε την καρδιά των ανθρώπων, ώστε να είναι ικανοί να δεχτούν το Λόγο του Σωτήρα. Ο Ιωάννης είναι ο σπουδαιότερος από τους προφήτες, ο τελευταίος προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης, ο οποίος αποκάλυψε στον λαό του Ισραήλ τον Ιησού Χριστό, σαν τον μοναδικό Υιό του Θεού, σαν τον Μεσσία- Σωτήρα, ο οποίος θα ελευθερώσει τους ανθρώπους από τη δουλεία της αμαρτίας και του θανάτου. Η ονομασία Βαπτιστής συνδέεται με το γεγονός ότι εκείνος βάπτισε τον Ιησού Χριστό και πραγματοποίησε το Βάπτισμα των Ιουδαίων στα νερά του ποταμού Ιορδάνη, βυθίζοντάς τους στο νερό και πλένοντάς τους. Σύμφωνα με την έκφραση των εκκλησιαστικών ύμνων, ο άγιος Ιωάννης ήταν «ένα φωτεινό πρωινό αστέρι» το οποίο ξεπέρασε τη λάμψη όλων των άλλων αστεριών με τη λαμπρότητά του και προμήνυε το πρωί μιας ημέρας χάριτος, το οποίο φωτίζεται από τον πνευματικό Ήλιο, τον Χριστό.

Γυναικείο μοναστήρι Γκορνένσκι, Άιν Κάρεμ. Φωτο: Βαλεντίν Μπονταρένκο

Ο βίος του αγίου προφήτη και Βαπτιστή βασίζεται κυρίως στα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης, μέρος των στοιχείων αυτών διατηρήθηκαν για εμάς από την Ιερή Παράδοση της Εκκλησίας. Ο Άγιος Ιωάννης έζησε περίπου από το 6 (2) π.Χ μέχρι το 30 μ.Χ. Ο μελλοντικός προφήτης γεννήθηκε στην οικογένεια του ιερέα, δικαίου Ζαχαρία, ο οποίος ήταν από τη φυλή του Άβια, ο οποίος υπηρέτησε διαδοχικά στον Ναό της Ιερουσαλήμ, και η σύζυγός του Ελισάβετ, που είχε πρόγονο πρώτης γραμμής τον πρώτο αρχιερέα Ααρών. Η ημερομηνία γέννησης του αγίου Ιωάννη, 7 Ιανουαρίου με το νέο ημερολόγιο, υπολογίστηκε με βάση τη μαρτυρία του Αποστόλου Λουκά ότι ο Χριστός και ο Βαπτιστής είχαν 6 μήνες διαφορά ηλικίας. Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος γεννήθηκε στην πόλη Ιούτα, που εκτείνεται σε μια τεράστια ορεινή κοιλάδα στην κατώτερη πλαγιά των ιουδαϊκών βουνών (σημερινό Άιν Κάρεμ). Από την πλευρά της μητέρας του ήταν συγγενής του Ιησού Χριστού. Η μητέρα του Ελισάβετ ήταν αδερφή της δίκαιης Άννας, της μητέρας της Υπεραγίας Θεοτόκου.

Από την πλευρά της μητέρας του ήταν συγγενής του Ιησού Χριστού. Η μητέρα του Ελισάβετ ήταν αδερφή της δίκαιης Άννας, της μητέρας της Υπεραγίας Θεοτόκου

Στο Ευαγγέλιο του Λουκά διαβάζουμε τη θαυμάσια ιστορία της σύλληψης του Ιωάννη του Προδρόμου. Οι γονείς του ήταν προχωρημένης ηλικίας και δεν είχαν παιδιά. Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ εμφανίστηκε στον πατέρα του τον Ζαχαρία, όταν εκείνος υπηρετούσε στον Ναό της Ιερουσαλήμ (Λκ.1, 13-17). Ο απεσταλμένος απ’ τον ουρανό είπε ότι οι προσευχές του ζευγαριού εισακούστηκαν και ο Κύριος θα τους δώσει παιδί, το οποίο πρέπει να ονομαστεί Ιωάννης. Ο Γαβριήλ ανήγγειλε μεγάλη ευτυχία για τους γονείς και για τον λαό, ο οποίος θα δει έναν μεγάλο προφήτη στον γιο τους. Ο Αρχάγγελος απαρίθμησε όλες τις μελλοντικές αρετές και τα επιτεύγματα του αγίου, δοξάζοντας τον ασκητισμό του και την επιθυμία του να στρέψει τους συμπατριώτες του στην αληθινή πίστη. Ο Ζαχαρίας, ο οποίος αμφέβαλλε για την αλήθεια της προφητείας, τιμωρήθηκε γι’ αυτό με προσωρινή αφωνία. (Λκ. 1,18).

Όταν ήρθε η ώρα η Ελισάβετ να ανακουφιστεί από το βάρος και γέννησε γιο, οι συγγενείς της και οι γείτονες χάρηκαν με την ευτυχία της και την όγδοη μέρα πήγαν σε εκείνη, ώστε να τελέσουν το τελετουργικό που καθιερώθηκε από τον Αβραάμ. (Γεν.17.11-14) και απαιτείται από τον νόμο του Μωυσή (Λευ.14,3), η ιεροτελεστία της περιτομής. Μέσω της περιτομής, το μωρό συνήψε διαθήκη με τον Θεό και την κοινωνία του εκλεκτού λαού του Θεού, και ως εκ τούτου, αυτή η μέρα θεωρήθηκε μια χαρούμενη οικογενειακή γιορτή. Συνήθως, κατά την περιτομή, έδιναν στο μωρό όνομα προς τιμήν κάποιου από τους γηραιότερους συγγενείς, επομένως η επιθυμία της μητέρας να τον ονομάσει Ιωάννη, προκάλεσε γενική σύγχυση. Στράφηκαν στον πατέρα για να αποφασίσει. Αυτός ζήτησε μια πλάκα, αλειμμένη με κερί και έγραψε πάνω με ένα ραβδί: «Το όνομά του πρέπει να είναι Ιωάννης». Και όλοι εξεπλάγησαν που συνέπιπτε η επιθυμία της μητέρας και του κωφάλαλου πατέρα να ονομάσουν τον γιο τους με ένα όνομα, που δεν υπήρχε στο γένος τους. Και τότε αμέσως, σύμφωνα με την προφητεία του αγγέλου, ελευθερώθηκε το στόμα του Ζαχαρία και με προφητική έμπνευση, όπως είχε προβλέψει τον ερχομό της Βασιλείας του Μεσσία, άρχισε να δοξάζει τον Θεό, ο οποίος επισκέφτηκε το λαό Του και «σήκωσε το Κέρας της Σωτηρίας στο σπίτι του Δαβίδ» (Λκ. 1,69). Όσο για τον γιο του, ο Ζαχαρίας λέει ότι αυτός ο γιος προορίζεται από τον Κύριο για να προετοιμάσει τον δρόμο για τον Μεσσία, να νουθετήσει τον εβραϊκό λαό ότι η σωτηρία του δε συνίσταται στο να απαλλαγεί από την πολιτική σκλαβιά των ξένων, αλλά στο να καθαρίσει την ψυχή του από τις αμαρτίες, τη σοβαρότερη και αιώνια σκλαβιά, ότι αυτή η απελευθέρωση θα δοθεί στους Εβραίους από το άφατο έλεος του Θεού μέσω της ενσάρκωσης του Μονογενούς Υιού Του, ο Οποίος θα ρίξει φως όχι μόνο στους ιουδαίους, αλλά ακόμα και στους ειδωλολάτρες που βρίσκονται στο σκοτάδι και στη σκιά του θανάτου. Οι πληροφορίες για την παιδική ηλικία του Ιωάννη του Προδρόμου τελειώνουν με την ένδειξη του ευαγγελιστή Λουκά ότι την όγδοη μέρα περιτομήθηκε. (Λκ.1,59).

Η απόκρυφη παράδοση συνδέει την παραμονή του Ιωάννη του Βαπτιστή «στην έρημο της Ιουδαίας» (Μτθ.3,1) με τη διαταγή του βασιλιά Ηρώδη για σφαγή όλων των μωρών της Βηθλεέμ. Σύμφωνα με την παράδοση, η φήμη για τη γέννηση του Ιωάννη του Προδρόμου έφτασε μέχρι τον Ηρώδη. Όταν ήρθαν στην Ιερουσαλήμ οι μάγοι ρωτώντας πού γεννήθηκε ο Βασιλιάς των Ιουδαίων, ο Ηρώδης έδωσε εντολή να σκοτώσουν τα μωρά στην Ιερουσαλήμ και στα περίχωρα. Θυμήθηκε επίσης, τον γιο του Ζαχαρία και έστειλε δολοφόνους στην πόλη της Γιούτα. Ο Ζαχαρίας εκείνη την εποχή υπηρετούσε στον ναό ενώ η Ελισάβετ με τον γιο της κρύφτηκαν στην έρημο. Οι αγγελιαφόροι του Ηρώδη ρώτησαν πού έκρυψε τον γιο του. Ο Ζαχαρίας απάντησε ότι δεν ήξερε πού ήταν ο γιος του και σκοτώθηκε από τα σπαθιά των δολοφόνων μεταξύ του ναού και του θυσιαστηρίου, όπως θυμάται ό Κύριος στον κατηγορητικό του λόγο προς τους Φαρισαίους. (Μτθ. 23, 35).

Έτσι η Ελισάβετ και ο γιος της βρέθηκαν στην άγρια έρημο. Σύντομα η μητέρα του Προδρόμου απεβίωσε. «Και το παιδί μεγάλωσε και ενισχύθηκε στο πνεύμα και ήταν στις ερήμους μέχρι τη μέρα της εμφάνισής του στο Ισραήλ. (Λκ.1,80). Η σιωπή των ευαγγελιστών για τη ζωή του στην έρημο μπορεί να εξηγηθεί από την επιθυμία τους να απεικονίσουν κυρίως τη δημόσια διακονία του. Είναι γνωστό μόνο ότι ο Ιωάννης είχε έναν εξαιρετικά ασκητικό τρόπο ζωής φορούσε: «ρούχα από τρίχες καμήλας και μια δερμάτινη ζώνη γύρω απ’ την οσφυϊκή χώρα» και τρεφόταν με ακρίδες και άγριο μέλι. (Μτθ. 3,4/ Μκ.1,6).

Στην ηλικία των 30 ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος βγήκε να κηρύξει τη μετάνοια. Με αυτά τα λόγια περί μετάνοιας και Βασιλείας του Θεού άρχιζε τον λόγο Του στους ανθρώπους ο Χριστός Σωτήρας: «Μετανοήστε, γιατί η Βασιλεία των Ουρανών πλησιάζει» (Μτθ. 4,17). Ο Ιερός Χρυσόστομος λέει για τον Ιωάννη ότι «προσπάθησε με κάθε τρόπο να εμπνεύσει (τους Εβραίους) να περιφρονούν όλα τα γήινα πράγματα, να ανεβαίνουν και να αγωνίζονται για το μέλλον καθημερινά». Σύμφωνα με τους ευαγγελιστές, οι κάτοικοι του Ιορδάνη, της Ιερουσαλήμ, της Ιουδαίας και της περιοχής του Ιορδάνη πήγαιναν στον Ιωάννη τον Πρόδρομο να βαπτιστούν. Ο Ματθαίος αναφέρει μεταξύ των οπαδών του Ιωάννη, τελώνες και πόρνες που μεταστράφηκαν (Μτθ.21, 32), ενώ οι Φαρισαίοι και οι Σαδδουκαίοι που ήρθαν σε αυτόν, προφανώς δε βαπτίστηκαν (Μτθ.3,7). Ο άγιος Ιωάννης βάπτισε τον λαό του Ισραήλ, ο οποίος έλαβε καθαρισμό και απελευθέρωση από τις αμαρτίες μέσω της πλύσης. Εξωτερικά, το Βάπτισμα του Σωτήρα πραγματοποιήθηκε επίσης, με βύθιση στο νερό και ο Ιωάννης έβαλε το χέρι του στο κεφάλι του Σωτήρα. Ωστόσο, αυτό το μυστήριο περιείχε μια νέα πραγματικότητα. Ήταν το Βάπτισμα στο όνομα του Μοναδικού Θεού, δοξασμένου στην Τριάδα, του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Το Πνεύμα του Θεού στηριζόταν στον Χριστό με τη μορφή περιστεριού και η φωνή του Θεού Πατέρα διακήρυξε την αληθινή θεανθρώπινη φύση του Μεσσία.