Από τη Βηθφαγή στην Ιερουσαλήμ. Πώς οι Ρώσοι προσκυνητές χάρισαν στους Αγίους Τόπους την παράδοση της πομπής της Κυριακής των Βαΐων

Από τη Βηθφαγή στην Ιερουσαλήμ. Πώς οι Ρώσοι προσκυνητές χάρισαν στους Αγίους Τόπους την παράδοση της πομπής της Κυριακής των Βαΐων.

Ενώπιόν μας βρίσκεται ένα μοναδικό στιγμιότυπο από τη συλλογή του Κρατικού μουσείου ιστορίας της θρησκείας. Αυτό αποτελεί τεκμηρίωση για το πώς γεννήθηκε στους Αγίους Τόπους η παράδοση της πραγματοποίησης της πομπής στην εορτή της Εισόδου του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα.

Σήμερα, κανείς δεν αναπολεί πώς εμφανίστηκε αυτή η εορταστική πομπή, η οποία μια εβδομάδα πριν το Πάσχα συγκεντρώνει χιλιάδες Ορθόδοξους προσκυνητές από όλο τον κόσμο. Αλλά αποδεικνύεται, ότι αυτό το έθιμο μεταφέρθηκε στους Αγίους Τόπους στις αρχές του 20ού αιώνα από Ρώσους προσκυνητές. Για τους αναγνώστες του περιοδικού «Θωμάς», αυτή η εικόνα μελετήθηκε προσεκτικά από τον ιστορικό-αρχειοθέτη Κύριλλο Βαχ.

Ρώσοι προσκυνητές στη Βηθφαγή το 1910

Η κορυφή του βουνού. Στο δρόμο φυσάει ανάμεσα σε πέτρινους τοίχους. Όπως πολλοί παλαιστινιακοί δρόμοι, κινείται σε μια πεδινή περιοχή ανάμεσα σε δύο μικρούς λόφους, περιφραγμένους από τείχη φτιαγμένα από λίθους. Όλο το μήκος του δρόμου είναι γεμάτο με ανθρώπους: ακόμη και στα υψηλότερα σημεία των τειχών, στις στέγες των σπιτιών, αλλά και στις σκάλες που οδηγούν στην οροφή μιας ημιτελούς εκκλησίας, οι άνθρωποι συνωστίζονται. Σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας των προσώπων, είναι εύκολο να μαντέψει κανείς από τα ρούχα, ότι η πλειοψηφία τους είναι Ρώσοι προσκυνητές: άνδρες, γυναίκες, αγρότες, μοναχοί, φοιτητές, εργάτες και κτηματομεσίτες (ραζνοχίντσι).

Ένας άγνωστος φωτογράφος στις αρχές της δεκαετίας του 1910 απαθανάτισε τη γέννηση της σύγχρονης παράδοσης να κάνει μια πομπή στη γιορτή της Εισόδου του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα, που καθιερώθηκε από Ρώσους προσκυνητές καθώς και από τη Ρωσική Πνευματική Αποστολή. Γι αυτό και δεν υπάρχουν εκπρόσωποι του ελληνικού κλήρου ανάμεσα στο πλήθος των ανθρώπων που συγκεντρώθηκαν στη Βηθφαγή.

Στο κέντρο της πλησιέστερης ομάδας προσκυνητών, βρίσκεται ο ιερέας της Ρωσικής Πνευματικής Αποστολής. Στο παρασκήνιο, τα ρωσικά εξαπτέρυγα είναι ορατά. Όλοι οι προσκυνητές από τη Ρωσία έχουν κλαδιά φοίνικα στα χέρια τους, τα οποία στη συνέχεια θα πάρουν μαζί τους στην πατρίδα τους. Η φωτογραφία τραβήχτηκε στη Βηθφαγή, όπου, σύμφωνα με την διήγηση του Ευαγγελίου, ο Σωτήρας καθόταν σε ένα γαϊδουράκι εισερχόμενος στα Ιεροσόλυμα.

Τα μαύρα μαντήλια των Ρώσων προσκυνητών επισκιάζουν τις λευκές εορταστικές κελεμπίες των ντόπιων Χριστιανών Αράβων. Ήρθαν να δουν ένα νέο και ασυνήθιστο θέαμα προς το παρόν: την πομπή, η οποία θα πρέπει να περιφερθεί κατά μήκος του Όρους των Ελαιών ίσαμε την νεόδμητη Χρυσή Πύλη της Αγίας Πόλης.

Το Ελληνικό Ορθόδοξο Πατριαρχείο γιόρτασε το Σάββατο του Λαζάρου, πρώτα στο Όρος των Ελαιών και μετέπειτα στο χτισμένο μοναστήρι της Υπαπαντής κοντά στη Βηθανία και στον τάφο του Λάζαρου, όπου, σύμφωνα με την παράδοση, ο Σωτήρας συναντήθηκε με τη Μάρθα και τη Μαρία και όπου Αυτός κάθισε για να ξεκουραστεί πάνω σε μια πέτρα, πάνω στην οποία ο κλήρος των Ελλήνων θεμελίωσε την εκκλησία του νέου μοναστηριού του. Την εορτή της επόμενης ημέρας, την Είσοδο του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα, το Ελληνικό Πατριαρχείο την εόρτασε στην Εκκλησία του Αγίου Τάφου.

Το καμπαναριό είναι ορατό στην αριστερή πλευρά της φωτογραφίας. Αυτή είναι η ελληνική εκκλησία ενός ημιτελούς μοναστηριού, το οποίο ανεγέρθηκε με δωρεές από τη Ρωσία. Η κατασκευή της διακόπηκε κατά την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ δεν συνεχίστηκε μέχρι τη δεκαετία του 1980. Μέχρι σήμερα, ρωσικές επιγραφές από τις αρχές του 20ού αιώνα διατηρούνται στις πύλες αυτού του ελληνικού μοναστηριού.

Για πολύ καιρό, πριν από την εμφάνιση της ρωσικής πομπής, κάποιοι Ρώσοι προσκυνητές, μετά την εορταστική λειτουργία στην Εκκλησία του Πανάγιου Τάφου, βάδισαν από τα Ιεροσόλυμα στη Βηθφαγή με καθαγιασμένα κλαδιά φοίνικα στα χέρια τους. Η Ρωσική Πνευματική Αποστολή έδωσε μια νέα μορφή στην παράδοση, που είχε ήδη καθιερωθεί μεταξύ των Ρώσων προσκυνητών.

Το ρωσικό προσκύνημα στους ιερούς τόπους της Ορθόδοξης Ανατολής ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά το Βάφτισμα της Ρωσίας. Κατέστη πιο διαδεδομένο στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Αυτή η «χρυσή εποχή» του ρωσικού προσκυνήματος είναι αφιερωμένη στο έργο «Ρωσική παρουσία στους Αγίους Τόπους», το οποίο υλοποιείται με την υποστήριξη του Προεδρικού κονδυλίου πολιτιστικών πρωτοβουλιών.

Η φωτογραφία «Ρώσοι προσκυνητές στη Βηθφαγή» είναι μια από τις εκατοντάδες μοναδικές φωτογραφίες που θα παρουσιαστούν στις εκθέσεις «Ρωσική παρουσία στους Αγίους Τόπους». Οι εκθέσεις θα διοργανωθούν σε τέσσερις (4) πόλεις της Ρωσίας. Η πρώτη έκθεση θα ξεκινήσει το Νοέμβριο του 2024, στη Μόσχα.