Ρώσοι αγιογράφοι σε ελληνικό μοναστήρι στην Καλιφόρνια

Παίρνουμε το γεύμα στην τράπεζα της ελληνορθόδοξης Ιεράς γυναικείας Μονής Ζωοδόχου Πηγής που βρίσκεται στους πρόποδες της Σιέρα Νεβάδα της Καλιφόρνιας. Στο τραπέζι, εκτός από τα συνήθη μοναστηριακά νηστίσιμα πιάτα, έχουμε τα δώρα της γενναιόδωρης φύσης της Καλιφόρνιας: ελιές, πορτοκάλια, γκρέιπφρουτ. Τα τραπέζια των προσκυνητών βρίσκονται σε απόσταση από τα τραπέζια των αδελφών. Μέσα στην ησυχία ακούγεται η ρυθμική ανάγνωση των αγίων πατέρων, η προσευχή και το αδύναμο χτύπημα των κουταλιών – όλα όπως συνήθως συμβαίνει σε ένα μοναστήρι.

Έξω ο ήλιος λάμπει, ο καιρός τον Μάρτιο σε αυτά τα μέρη είναι περίπου, όπως τον Ιούνιο στην κεντρική Ρωσία. Ανθίζουν οι αμυγδαλιές, πολλά πολύχρωμα λουλούδια στολίζουν τον κήπο του μοναστηριού, γεμίζοντας την ατμόσφαιρα με το άρωμά τους. Γύρω-γύρω υπάρχουν μαγευτικά ορεινά τοπία, καθαρότατος αέρας και θαυμάσιες εκκλησίες της Μονής με υπέροχες τοιχογραφίες με θέματα από το Ευαγγέλιο.

Ένα πρωινό στην Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής

Αυτό το θαυμάσιο μοναστήρι, που ιδρύθηκε από τον γέροντα Εφραίμ της Αριζόνας, βρίσκεται μέσα στην άγρια φύση, αρκετά μακριά από την πλησιέστερη πόλη Ντάνλαπ. Οι προσκυνητές έρχονται τα Σαββατοκύριακα, γι’ αυτό όλα τα τραπέζια των προσκυνητών, εκτός από το δικό μας, είναι άδεια. Το δικό μας είναι γεμάτο: εκτός από εμάς, τις τρεις Ρωσίδες προσκυνήτριες, τέσσερις γενειοφόροι νεαροί άνδρες κάθονται με τις πλάτες προς τις αδελφές. Έλληνες; Αμερικανοί; Δεν χρειάζεται να μαντέψουμε για πολύ: μετά το γεύμα, πλησιάζουν να μας γνωρίσουν και με χαρά αναγνωρίζουμε τους συμπατριώτες μας, τους Ρώσους αγιογράφους που εργάζονται στο καθολικό της Μονής.

Πρόκειται για μέλη της Ένωσης Καλλιτεχνών της Ρωσίας, καθηγητές της Σχολής Καλών Τεχνών του Κρατικού Πανεπιστημίου του Κουμπάν: ο αναπληρωτής καθηγητής της ζωγραφικής και σύνθεσης Μάξιμος Ονταριάεφ, ο αναπληρωτής καθηγητής της γραφικών τεχνών Ιβάν Στορτσάκ, καθώς και ο αγιογράφος Ρομάν Μαρτινένκο και ο ζωγράφος Ηράκλειος Καρουλασβίλι. Ζουν, όπως και εμείς, κοντά στο μοναστήρι, στο αγρόκτημα του Αγίου Νικολάου. Πρόκειται για ελληνορθόδοξο συνεδριακό κέντρο και τόπο αναψυχής για ορθόδοξους, όπου στεγάζονται κατασκηνώσεις για νέους, διοργανώνονται διάφορες εκδηλώσεις και διαμένουν προσκυνητές.

Ρώσοι αγιογράφοι σε ελληνικό μοναστήρι της Καλιφόρνιας

Οι καλλιτέχνες δέχτηκαν να μιλήσουν για τη ζωή και τη δουλειά τους για χάρη των αναγνωστών της πύλης «Pravoslavie.ru».

«Ήμασταν γεμάτοι αμφιβολίες και γίναμε πιστοί»

– Τελειώσαμε το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Κουμπάν και υποστηρίξαμε τις διατριβές μας. Τότε ήμασταν νέοι ζωγράφοι, χωρίς καμία σχέση με την πίστη και την Εκκλησία, αλλά, μάλλον, ο Κύριος από τότε είχε προνοήσει για εμάς. Το 2002 προσκληθήκαμε να αγιογραφήσουμε τον Ναό του Προφήτη Ηλία στο Κρασνοντάρ.

Ο Ιερός Ναός του Προφήτη Ηλία έχει μια ενδιαφέρουσα και τραγική ιστορία. Το 1892, στο Κουμπάν, για σχεδόν έξι μήνες, μαίνονταν μια φοβερή επιδημία χολέρας, που σκότωσε πάνω από 15 χιλιάδες ανθρώπους. Τότε ο λαός ζήτησε τη βοήθεια του Προφήτη του Θεού Ηλία, τελέστηκε αγιασμός και οι κάτοικοι της πόλης δεσμεύτηκαν ότι σε περίπτωση που τους γλιτώσει από την επιδημία να χτίσουν ναό προς τιμήν του.

Ο Ιερός Ναός του Προφήτη Ηλία στο Κρασνοντάρ

Με τις πρεσβείες του αγίου προφήτη, η περιοχή του Κουμπάν απελευθερώθηκε από την συμφορά και ο λαός άρχισε έρανο για την κατασκευή του ναού.

Ο όμορφος ναός, που είχε χτιστεί με τάμα, έκλεισε στα χρόνια των διωγμών κατά της Εκκλησίας, άνοιξε ξανά στη διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, αλλά το 1963 μετατράπηκε σε αποθήκη.

Για τέσσερα χρόνια αγιογραφούσαμε αυτόν τον παλαιό ναό υπό την καθοδήγηση του γνωστού ζωγράφου και αγιογράφου Βιατσεσλάβ Τολματσιόφ. Έκανε μια στροφή στην καλλιτεχνική του πορεία από την μοντέρνα στην πνευματική ζωγραφική, συνεχίζοντας τις παραδόσεις της βυζαντινής και της ρωσικής σχολής. Στη δεκαετία του 1980 αγιογράφησε τον Ιερό Καθεδρικό Ναό του Κρασνοντάρ, κάτι που τότε ήταν πολύ δύσκολο: η σοβιετική εξουσία έβαζε εμπόδια. Οι αγιογράφοι έπρεπε να καταφεύγουν σε διάφορα τεχνάσματα, επειδή στο άκουσμα των λέξεων «αγιογράφηση ναού» ο πρώτος γραμματέας του Δημοτικού Συμβουλίου «πάθαινε εγκεφαλικό». Οπότε, αναγκάστηκαν να διευκρινίσουν με έγγραφα ότι επρόκειτο για «αναστήλωση μνημείου πολιτιστικής κληρονομιάς». Ο Βιατσεσλάβ σχεδόν διέμενε τότε στον ναό, σε ένα μικρό υπόστεγο.

Ο αγιογράφος Βιατσεσλάβ Τολματσιόφ

Ο Τολματσιόφ έγινε για μας μέντορας και επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την επιλογή δρόμου στη ζωή μας και τη διαμόρφωσή μας ως αγιογράφων. Η ζωή του είχε σοβαρές δυσκολίες, τις οποίες κατάφερε να ξεπεράσει χάρη στην πίστη του. Είχε πολύ ενδιαφέρον να επικοινωνούμε μαζί του: δεν έχουμε συναντήσει τόσο μεγάλη προσωπικότητα, τόσο ταλαντούχο στην αγιογραφία και στη μνημειακή αγιογραφία. Ήταν μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα, ασκητικός και απαιτητικός με τον εαυτό του, αυστηρός με την καλή έννοια προς τους μαθητές του.

Ο αγιογράφος Τολματσιόφ έγινε για μας μέντορας και επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την επιλογή δρόμου στη ζωή μας

Όταν ξεκινήσαμε τη δουλειά, καταλάβαμε αμέσως ότι αυτά που είχαμε μάθει στο πανεπιστήμιο δεν ήταν αρκετά, καθώς η εικόνα είναι ένας εντελώς διαφορετικός χώρος, με διαφορετική πλαστικότητα. Πολλοί ήταν εκείνοι που συμμετείχαν στην αγιογράφηση του Ναού του Προφήτη Ηλία, αλλά με τον καιρό απέμειναν λίγοι, μόνο ο πυρήνας.

Η εικόνα της Παναγίας της Αζοφικής στον Ναό του Προφήτη Ηλία

Μεγάλη επίδραση άσκησε πάνω μας και ο πρωθιερέας Σέργιος Οβτσίννικοφ, προϊστάμενος του Ναού, στρατιωτικός ιερέας του Σώματος Στρατού των Κοζάκων του Κουμπάν. Τότε ήταν που εξομολογηθήκαμε για πρώτη φορά στη ζωή μας.

Μετά από τέσσερα χρόνια εργασίας πάνω στην αγιογράφηση του ναού, όχι μόνο μάθαμε πολλά για την αγιογραφία, αλλά αυτή η δουλειά μάς άλλαξε εντελώς: ήμασταν άνθρωποι γεμάτοι αμφιβολίες και γίναμε πιστοί.

Σε ορεινό μοναστήρι

– Μετά τη δουλειά μας στον Ναό του Προφήτη Ηλία, κάναμε την αγιογράφηση στο παρεκκλήσι του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Δημητρίου της Θεσσαλονίκης, σε άλλους ναούς, ενώ παράλληλα κάναμε μεταπτυχιακές σπουδές, υποστηρίζαμε τις διατριβές μας και διδάσκαμε.

Ήρθαμε στη Νέα Υόρκη για να διδάξουμε σε ένα σεμινάριο που είχε οργανώσει μια εταιρεία που ειδικεύεται στην διακόσμηση εσωτερικών χώρων. Τελειώσαμε με το σεμινάριο και ετοιμαζόμασταν να φύγουμε, όταν ξαφνικά μας ήρθε η ιδέα: θα ήταν ωραίο να αγιογραφήσουμε εδώ, στην Αμερική, κάποιον ορθόδοξο ναό. Και την επόμενη μέρα ο Κύριος μας έστειλε έναν άνθρωπο, ο οποίος μας ενημέρωσε ότι υπάρχουν δύο προτάσεις για τη αγιογράφηση εκκλησιών – μιας στο Νιου Τζέρσεϊ και μιας εδώ, στη Μονή «Ζωοδόχου Πηγής».

Το Καθολικό της Μονής Ζωοδόχου Πηγής

Η ηγουμένη του μοναστηριού, η γερόντισσα Μαρκέλλα, έψαχνε καλλιτέχνες για την αγιογράφηση του μοναστηριακού συγκροτήματος. Συμμετείχαμε στον διαγωνισμό, καθώς υπήρχαν και άλλοι υποψήφιοι. Τελικά, κερδίσαμε τον διαγωνισμό και να που για ένα χρόνο εργαζόμαστε εδώ, κάνοντας τοιχογραφίες στο μεγαλύτερο μοναστήρι της Καλιφόρνιας σε βυζαντινό-ρωσικό στυλ, σύμφωνα με τους κανόνες της ορθόδοξης αγιογραφίας.

Εικόνες από το ναό

Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον. Το μοναστήρι διαθέτει πλούσια βιβλιοθήκη, με πολύ σπάνια, σπανιότατα βιβλία για την τέχνη της νωπογραφίας. Η βιβλιογραφία αυτού του είδους είναι δυσεύρετη: εκδίδονταν σε πολύ λίγα αντίτυπα.

Επί τον έργον

Επίσης, το μοναστήρι διαθέτει δικό του καλό εργαστήριο αγιογραφίας, οι αδελφές αγιογραφούν εικόνες. Καμιά φορά επικοινωνούμε, μοιραζόμαστε τις γνώσεις μας. Εμείς θαυμάζουμε τις μοναχές, την καθημερινότητά τους, τον ασκητικό τρόπο ζωής τους: κοιμούνται μόνο λίγες ώρες το εικοσιτετράωρο και παράλληλα καταφέρνουν να κάνουν ποιοτική δουλειά, να συμμετέχουν στις ιερές ακολουθίες, να προσεύχονται πολύ.

Τοιχογραφία του Καθολικού της Μονής Ζωοδόχου Πηγής

Εδώ εισχωρείς σε μια ιδιαίτερη, ειρηνική κατάσταση, μπαίνεις σε έναν πνευματικό, προσευχητικό ρυθμό και μένεις σε αυτόν

Και εμείς πηγαίνουμε στις ιερές ακολουθίες, δουλεύουμε πολύ: οκτώ με δέκα ώρες την ημέρα. Εδώ, σε αυτό το ορεινό μοναστήρι, μακριά από την ανθρώπινη πολυπραγμοσύνη, εισχωρείς σε μια ιδιαίτερη, ειρηνική κατάσταση, μπαίνεις σε έναν πνευματικό, προσευχητικό ρυθμό και μένεις σε αυτόν. Οι ενορίτες της Μονής είναι πολύ φιλικοί. Οι προσκυνητές και οι πιστοί, όλοι νιώθουμε σαν να βρισκόμαστε σε έναν πνευματικό εθνικό δρυμό.

Τοιχογραφίες του Καθολικού της Μονής Ζωοδόχου Πηγής

Τοιχογραφίες του Καθολικού της Μονής Ζωοδόχου Πηγής

Αλλά και το περιβάλλον μοιάζει με πραγματικό εθνικό δρυμό: η φύση γύρω είναι ανέγγιχτη από τον πολιτισμό, εδώ ζουν πολλά άγρια ζώα. Χθες, όταν τελειώσαμε τη δουλειά και πηγαίναμε να ξεκουραστούμε, μας πρόλαβε η πρεσβυτέρα του ιερέα που λειτουργούσε και μας προειδοποίησε να μην περπατάμε το βράδυ, επειδή τα ορεινά λιοντάρια (έτσι αποκαλούν εδώ τα πούμα) άρχισαν να επιτίθενται.

Τα ελάφια έρχονται συχνά στην αυλή μας. Μια φορά, καθώς γυρνούσαμε από τη δουλειά το βράδυ, είχε ήδη σκοτεινιάσει, ήμασταν τόσο αφοσιωμένοι σε μια συζήτηση που ξαφνικά συνειδητοποιήσαμε ότι βρισκόμαστε περιτριγυρισμένοι από ελάφια.

Πέριξ του μοναστηριού

Η ηγουμένη του μοναστηριού, η γερόντισσα Μαρκέλλα, εκπέμπει αγνότητα, αγάπη και χάρη. Οι αδελφές μας περιποιούνται και νιώθουμε συνεχώς τη μητρική τους φροντίδα. Γύρω μας υπάρχουν λουλούδια – είναι φανερό ότι αυτό είναι το μοναστήρι της Υπεραγίας Θεοτόκου. Ταιριάζει απόλυτα στο όνομά του – «Ζωοδόχος Πηγή» – ξεκινώντας από τη γερόντισσα και τις αδελφές μέχρι και αυτά που περιβάλλουν το μοναστήρι.

Τοιχογραφία στο Καθολικό της Μονής Ζωοδόχου Πηγής

Όταν ζεις στον κόσμο, υπάρχουν πολλές πειρασμοί. Ωστόσο, εδώ οι σκέψεις καθαρίζονται μόνο και μόνο επειδή βρίσκεσαι ανάμεσα σε ευχέτριες, κάτω από την προσευχητική τους σκέπη. Το περιττό φεύγει και το καταλαβαίνεις ότι ήταν περιττό.

Τοιχογραφία στο Καθολικό της Μονής Ζωοδόχου Πηγής

* * *

Ευχηθήκαμε στους Ρώσους καλλιτέχνες τη βοήθεια του Θεού στο έργο τους, και εκείνοι μας ζήτησαν να μεταφέρουμε την μετάνοιά τους σε όλους τους αναγνώστες της πύλης «Pravoslavie.ru». Τέλος, ευχήθηκαν όλοι οι πιστοί να επισκεπτόμαστε τακτικά τα μοναστήρια, τα οποία αποτελούν πνευματικά θεραπευτήρια και δρυμοί για τους πιστούς!

Με τη γερόντισσα Μαρκέλλα