Συζήτηση περί φθόνου. Ο δρόμος της θεραπείας

Θεραπεία

– Τι πρέπει να κάνει κάποιος που συνειδητοποιεί ότι είναι ζηλόφθονος;

– Ο Άγιος Θεοφάνης λέει απλά: "Πρέπει να βιαστούμε να διεγείρουμε μέσα μας θετικά συναισθήματα, ειδικά προς εκείνον τον οποίον ζηλεύουμε, και να το δείξουμε έμπρακτα. Τότε η ζήλια θα κατευναστεί αμέσως".

Πρέπει να είμαστε χαρούμενοι που κάποιος έχει κάτι. Και αν δεν χαιρόμαστε, αυτό σημαίνει ότι ο φθόνος φωλιάζει ακόμα μέσα μας.

Όταν όλα πάνε κατ΄ευχήν σε κάποιον φίλο σας κι εσείς, αντί να χαίρεστε γι' αυτόν, κυριεύεστε από μια ψυχρή, σκεπτικιστική διάθεση, τότε πρέπει να κάτσετε και να σκεφτείτε προσεκτικά.

– Πρέπει να επαινούμε τον άλλον και να προσπαθήσουμε να είμαστε χαρούμενοι;

Ακριβώς. Πείτε στον εαυτό σας: "Ευχαριστώ, λοιπόν, τον Θεό, που κάποιος έχει αυτό το χάρισμα και καλά είναι που είναι έτσι. Ας ζήσει για τη δόξα του Θεού". Υπό αυτήν την έννοια, όλα είναι πιο εύκολα για τον πιστό. Ό,τι έδωσε ο Θεός, το έδωσε.

– Αν κάποιος κατάλαβε ότι ήταν ζηλόφθονος και μετανόησε, θα τον βοηθήσει αυτή η μετάνοια; Αντιμετωπίζεται αυτή η ασθένεια με μετάνοια;

– Φυσικά. Πρώτα απ' όλα, ο άνθρωπος δεν μπορεί να καταλάβει τίποτα, αν αυτό δεν «παρασχεθεί εκ των άνω», όπως αναφέρεται στο Ευαγγέλιο. Αν του «παρασχεθεί», τότε παρασχέθηκε. Το γιατί, είναι ένα δεύτερο ερώτημα. Το πρόβλημα είναι ότι ξεχνάμε εύκολα αυτήν την αλήθεια του Ευαγγελίου: Οι τρίχες δεν θα πέσουν από το κεφάλι κάποιου χωρίς τη θέληση του Θεού. Τίποτα δεν συμβαίνει τυχαία. Η τυχαιότητα είναι το ψευδώνυμο, με το οποίο ο Θεός ενεργεί στον κόσμο – όπως είπε ο Pascal.

– Πώς μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί ο φθόνος στους κόλπους μιας οικογένειας; Είναι πολύ σύνηθες φαινόμενο μεταξύ αδερφών, που συγκρίνουν συνεχώς εαυτούς με τους άλλους.

– Τίποτα δεν συμβαίνει στον άνθρωπο αμέσως. O φθόνος δεν είναι εξ αρχής «μαύρος», αλλά το χρώμα του «σκουραίνει» με την πάροδο του χρόνου. Ως επί το πλείστον, αυτό ξεκινά απαρατήρητα. Στην παιδική ηλικία, εκδηλώνεται ως φθόνος για τα παιχνίδια, τα ρούχα, την τροφή, το γεγονός ότι κάποιος μοιάζει να συγκεντρώνει πάνω του όλη την προσοχή των άλλων. Λεπτομέρειες μεν, συνεισφέρουν δε στο να βαθύνει το πάθος όλο και πιο πολύ.

Έχω πέντε γιους και δύο κόρες. Κάποτε, όταν γύρισα σπίτι το βράδυ, παρατήρησα ότι τα παιδιά ήταν ήδη ξαπλωμένα στα κρεβάτια τους. Τα παιχνίδια ήταν σκορπισμένα στο πάτωμα. Τους είπα: "Βλέπετε που τα παιχνίδια, για τα οποία τόσο πολύ μαλώνατε όλη την ημέρα, είναι τώρα ήρεμα. Είναι ξαπλωμένα όπως κι εσείς είστε ξαπλωμένοι. Και τη μέρα «πρέπει», για κάποιο λόγο, να αρπάζετε ο ένας από τον άλλο αυτό το παιχνίδι. Είναι εύκολο να αρπάξετε – χρειάζεστε μόνο δύναμη. Και το να παραχωρήσετε είναι δείγμα ταπεινοφροσύνης".

Αργότερα, βλέπω μια μέρα πώς δύο από τα παιδιά είχαν έρθει στα χέρια για ένα παιχνίδι και τα ρωτώ: "Και ποιος έχει ταπεινότητα;". Στη στιγμή έκαναν πίσω και τα δύο και το παιχνίδι έπεσε ανάμεσά τους.

Θυμάμαι την περίπτωση όταν ένας από τους γιους (τώρα έγινε ιερέας), βλέποντας πως τα αδέρφια μάλωναν, πήγε και είπε σε έναν από αυτούς: "Δώσε του το παιχνίδι. Δεν το χρειάζεται, αλλά θέλει απλά να το πάρει από εσένα".

Πρέπει να μιλάτε με τα παιδιά γι΄αυτό το θέμα και να μιλάτε άμεσα και συγκεκριμένα. Μερικές φορές καταλαβαίνουν πολλά περισσότερα από τους ενήλικες. Και αυτή η ανατροφή θα οδηγήσει στη συνέχεια στη σωστή απόφαση.

Εάν ο άλλος έχει κάτι που το θέλεις κι εσύ πάρα πολύ, απλά κάνε λίγη υπομονή. Ο Κύριος θα στο στείλει. Όπως είπε κάποτε ένας ιερέας: "Έχε υπομονή και ο Κύριος θα σου στείλει όλα αυτά που θες και ακόμα περισσότερα".

Και αν αυτό έτσι είναι, είναι γιατί δεν είναι ωφέλιμο, ακόμη και για τον ενήλικα, να λαμβάνει τα πάντα με τη μία. Η σοβαρότητα της στιγμής είναι κάτι το πολύ σημαντικό, απ΄ όλες τις απόψεις.

Για παράδειγμα, οι σύζυγοι αρχίζουν να φιλονικούν. Ιδού μια πολύ χρήσιμη συμβουλή, που οι ιερείς θα πρέπει να δίνουν στα πνευματικά παιδιά τους: "Άμα δείτε ότι φιλονικείτε μεταξύ σας, τότε σταματήστε αμέσως και συμφωνήστε ότι θα πάτε να ζητήσετε τη συμβουλή από έναν ιερέα, που έχει πνευματική εξουσία για να προτείνει λύσεις". Ξέρετε, όταν οι σύζυγοι φτάσουν αργότερα στον ιερέα, συνήθως δεν έχουν τίποτα πλέον να του πουν.

Είναι φορές που νομίζεις ότι όλα πρέπει ν’ αποφασιστούν στη στιγμή. Κι όμως, όλα τακτοποιούνται από μόνα τους.

Η αυτοκράτειρα Ελισαβέτα Πετρόβνα ήταν πολύ θρησκευόμενη. Όταν της υπέβαλλαν τα διάφορα έγγραφα προς επίλυση ορισμένων ζητημάτων, άκουγε τις δύο πλευρές, αλλά δεν έδινε αμέσως την ετυμηγορία της: Περίμενε μέχρι να τακτοποιηθούν τα πάντα από μόνα τους. Αυτός είναι κι ο λόγος, μάλλον, που η βασιλεία της κύλησε χωρίς προβλήματα. Ίσως αυτό να φαντάζει μια απλή δικαιολογία για την επίδειξη αδράνειας, αλλά από την άλλη, αυτή είναι πολύ συχνά η καλύτερη προσέγγιση. Μην εξάπτεστε και σίγουρα μην «πατάτε πάνω στους άλλους». Όλα θα τακτοποιηθούν από μόνα τους και καλύτερα ακόμη απ’ ό,τι θα θέλαμε, αν δεν ενοχλούμε ο ένας τον άλλον, αν δεν είμαστε νευρικοί, δεν γκρινιάζουμε, δεν βρίζουμε.

Υπάρχουν πλήθος συμβουλών περί σωστής διατροφής: "Ποτέ μην τρώτε ή μαγειρεύετε τα τρόφιμα όταν είστε νευριασμένοι: Όχι μόνο δεν είναι υγιεινό, αλλά αντιθέτως είναι και επιβλαβές". Βρήκα αυτήν τη συμβουλή σ’ ένα κοσμικό βιβλίο, αν και γνωρίζω γι’ αυτήν από πνευματικά βιβλία εδώ και πολύ καιρό τώρα.

Εάν πράττεις κάτι, ενώ βρίσκεσαι σε κατάσταση ψυχικής σύγχυσης, τότε διεκπεραιώνεις μόλις το 1/8 και χάνεις τα 7/8.^[1] Επειδή δεν δίνουμε θέση στη Χάρη για να δράσει. Αυτή και κάνει τα πάντα σε τελική ανάλυση και το σύνθημα ενός ατόμου πρέπει να είναι αυτό των γιατρών: "Μην το χειροτερεύεις".

Ο Κύριος είπε: «ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή». Αυτό σημαίνει ότι Αυτός είναι και η οδός και ο στόχος και το μέσο επίτευξης του στόχου. Συνεπώς, το "Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα" είναι αντιχριστιανική αρχή και σίγουρα όχι χριστιανική.

Είναι συνετό το να είσαι εγωιστής;

– Πώς μπορεί κάποιος να καταλάβει τον πόνο του άλλου; Το να βάλεις τον εαυτό σου στη θέση του άλλου είναι και δύσκολο και δυσάρεστο.

– Οι περισσότεροι θέλουν ν’ αποκτήσουν όλο και πιο πολλά, αλλά λίγοι τα αποκτούν. Το γιατί είναι το δεύτερο ερώτημα.

Τι χρειάζεται πραγματικά κάποιος; Ρούχα; Η Ελισάβετ Πετρόβνα άφησε πίσω της χίλια πεντακόσια φορέματα.

Να φάμε περισσότερο απ’ όσο χωράει το στομάχι, είναι αδύνατο. Να πας οπουδήποτε με δύο αυτοκίνητα την ίδια στιγμή είναι αδύνατον. Εξουσία; Πες ότι την έχεις. Πρέπει, όμως, και να έχεις και την ευθύνη γι΄αυτήν. Άσε που, αργά ή γρήγορα, θα την απωλέσεις.

Σε αυτόν τον κόσμο, όλα τελειώνουν κάποτε και κάποιος δεν χρειάζεται, στην πραγματικότητα, τόσο πολλά. Συμβαίνει κάποιος να είναι ικανοποιημένος με αυτό που έχει στη ζωή του και να είναι ευτυχισμένος. Κάποιος είναι ευτυχισμένος επειδή είχε αρκετά χρήματα για να φτάσει στη συνταξιοδότηση και σ’ έναν άλλον δεν φτάνουν για μια Mercedes. Η ευτυχία δεν εξαρτάται από την ποσότητα.

– Μιλήσαμε για το γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν θέλουν να εργάζονται πάνω στον εαυτό τους και ότι αρέσκονται να ικανοποιούν τις ιδιοτροπίες του εγωισμού τους. Πώς πρέπει να κατανοήσουμε τον εγωισμό;

– Γιατί νομίζετε ότι στους μεγαλύτερους απευθυνόμαστε με το "Εσείς";

Το νόημα αυτού είναι πολύ βαθύ. Πίσω από τον καθένας μας στέκονται πολλές γενεές. Ο άνθρωπος δεν είναι κάτι το εντελώς αυθύπαρκτο. Μεγάλωσε σε μία κοινωνία, διδάχθηκε από άλλους. Ένα άτομο κουβαλάει πάνω του όλα όσα έχουν επιτευχθεί από πολλές γενεές. Λέει κάποιος: "Η άποψή μου είναι ..". Ας είμαστε ειλικρινείς: Αυτή δεν είναι η γνώμη μας, όλα αυτά υπήρχαν πολύ πριν από εμάς. Πολύ λίγα είναι τα καινούργια. Όλα τα καινούργια είναι πολύ παλιά και ξεχασμένα. Τι είναι το «Εγώ»; Αφαιρέστε όλα τα ρούχα από κάποιον και αφήστε τον στο δάσος. Δεν απέκτησε ούτε το σπίτι στο οποίο ζει ούτε τα ρούχα που φορά ούτε τα σκεύη που χρησιμοποιεί. Ακόμη και το σώμα τού δόθηκε από τους γονείς του. Είναι, λοιπόν, ηλίου φαεινότερον ότι ο εγωιστής δεν μπορεί να υπερηφανευτεί ότι είναι δικό του για απολύτως τίποτε. Σχεδόν όλα όσα του δόθηκαν, δεν είναι δικά του, στην πραγματικότητα.

– Αλλά οι άνθρωποι συνεχίζουν, με μεγάλη αυτοπεποίθηση, να «ζουν» στον χώρο του Εγώ τους. Όλοι θέλουν να ζήσουν καλά εδώ και τώρα.

– Υπάρχουν άνθρωποι που μπορεί να θεραπεύσει μόνο ο ίδιος ο Θεός, αλλά ο Κύριος συχνά τέτοιους τυφλούς δεν τους σταματά, καθώς δεν θέλουν να κατανοήσουν αυτήν την αλήθεια. Αλλά, συγχωρέστε με, αλίμονο, όπως και όσο και ν’ αντισταθεί ο καθένας μας, όλοι θα πεθάνουμε.

Πύλες της Αιώνιας Ζωής

– Μπορεί κάποιος, όμως, ν’ αντιτάξει: "Αλλά θα πεθάνω ευχαριστημένος, έζησα μια πλούσια ζωή, έχω δοκιμάσει τα πάντα, έχω δει τα πάντα"

– Καλά, σε αυτήν την περίπτωση θ’ αποδειχθεί αυτό που γράφεται στο Ευαγγέλιο. Διαβάστε και κάντε μια επιλογή (ΣτΜ: πώς να ζήσετε) εσείς οι ίδιοι. Να παραπέμψω εδώ στην παραβολή περί του πλουσίου και του Λαζάρου.

Το Ευαγγέλιο τα λέει όλα. Όπως πολύ εύστοχα το διατύπωσε ο Μπελίνσκι ^[2]: «Υπάρχει ένα βιβλίο, στο οποίο τα πάντα λέγονται, όλα αποφασίζονται, που δεν αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες σε τίποτα, ένα βιβλίο που είναι αθάνατο, ιερό, το βιβλίο της αιώνιας Αλήθειας, η αιώνια Ζωή – το Ευαγγέλιο. Όλη η πρόοδος της ανθρωπότητας, όλες οι επιτυχίες στην επιστήμη, στη φιλοσοφία, πηγάζουν από μια μεγάλη κατάδυση στα μυστηριώδη βάθη αυτού του θεϊκού βιβλίου».

Να, λοιπόν, και τι είπε ο Δάντης Αλιγκέρι: «Βεβαιώνω ότι απ’ όλες τις ανθρώπινες κτηνωδίες, η πιο ηλίθια, η πιο θλιβερή και η πιο επιβλαβής είναι το να πιστεύει κανείς ότι μετά από αυτήν τη ζωή δεν θα υπάρξει καμιά άλλη».

– Με μια λέξη, μπορούμε να πούμε ότι κάποιος μπορεί να πολεμήσει τον φθόνο μόνο στρεφόμενος στον Θεό.

– Χωρίς τη βοήθεια του Θεού δεν μπορεί να ξεπεραστεί κανένα πάθος. Είναι τόσο επιτήδεια αυτά τα πάθη, που το ένα αντικαθίσταται διαρκώς από ένα άλλο. Και ο άνθρωπος δεν μπορεί να τα ξεριζώσει.

Η θεραπεία επιτυγχάνεται διά της μετανοίας και της προσευχής. Για να καταλάβετε ότι κάνετε κάτι λάθος, πρέπει να προσευχηθείτε, να ζητήσετε από τον Θεό να σας αποκαλύψει αυτές τις αμαρτίες. Χρειάζεται η εξομολόγηση, η Κοινωνία.

Θα το πω απλά. Μεγάλωσα σε μια οικογένεια πιστών και από την παιδική μου ηλικία σύχναζα στην εκκλησία και δεν είχα ποτέ συμμετάσχει σε οιαδήποτε ψυχαγωγική κοινωνική εκδήλωση. Ως φοιτητής συμμετείχα μαζί με συμφοιτητές στις λεγόμενες «βραδιές ανάπαυσης», όπου και χόρευαν βαλς, τανγκό, foxtrot... Ταυτόχρονα, συνέχισα να είμαι παρών στις τελέσεις της Θείας Λειτουργίας. Συχνά ερχόμουν από την εκκλησία, κουρασμένος, αλλά ικανοποιημένος, ήρεμος. Και από τις "βραδιές ανάπαυσης" γύριζα πάντα σε άσχημη κατάσταση. Αυτή η αντίθεση έγινε αμέσως αισθητή.

Γιατί είναι τόσο σημαντικό να πάμε στον ναό του Θεού; Γιατί είναι σημαντική η προσευχή; Απλά παρατηρήστε πώς νιώθετε "πριν" και "μετά" την προσευχή και μόνο τότε θα μπορέσετε να βγάλετε από μόνοι σας συμπεράσματα.

– Μερικοί άνθρωποι θεωρούν ότι το να πηγαίνουν στην Εκκλησία είναι τυπικό καθήκον, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι, κατά κύριο λόγο, η παρουσία τους εκεί τους προσφέρει πάρα πολλά.

– Αυτό θυμίζει και την αντιμετώπιση της νηστείας. Λένε μερικοί: «Xρειάζεται όντως o Θεός την αποχή μου από κάποια φαγητά;». Όχι, δεν το χρειάζεται ο Θεός, αλλά εμείς οι ίδιοι. Η αποχή από κάποια φαγητά είναι χρήσιμη ακόμη και από σωματικής άποψης και για τα παιδιά είναι απλά μια άσκηση της θέλησης. Δεν το θεωρούμε έγκλημα όταν, για παράδειγμα, απαγορεύουμε στο παιδί να τρώει σε λάθος χρόνο. Του λέμε: "Περίμενε το δείπνο για να φας". Έτσι συνηθίζουμε να διαπαιδαγωγούμε τα παιδιά. Και όταν κάτι παρόμοιο συμβαίνει σε σχέση με την Εκκλησία, όλοι αρχίζουν να δυσανασχετούν.

Την Εκκλησία είναι ο ίδιος ο άνθρωπος που τη χρειάζεται. Τα μυστήρια είναι δοσμένα και εγκαθιδρυμένα εδώ στη γη, έτσι ώστε μέσω αυτών ο άνθρωπος να δυναμώσει ψυχικά. Όταν κάποιος δεν πηγαίνει στην Εκκλησία, απλώς στερεί τον εαυτό του από τα πάντα: Τη βοήθεια του Θεού, τη Χάρη Του ...

Όταν κάποιος πηγαίνει συχνά στην Εκκλησία, όταν αρχίζει να νηστεύει, τότε η ζωή του αλλάζει. Γνωρίζω ανθρώπους που είναι διασημότητες στον τομέα τους και οι οποίοι, αφού άρχισαν να πηγαίνουν στην εκκλησία, δήλωναν: «Νιώθουμε ότι η ζωή μας έχει γίνει διαφορετική. Πιο πλούσια, πιο ουσιαστική». Για να μην αναφέρω το γεγονός ότι, σιγά – σιγά, όλο και πιο πολλά πράματα γίνονται κατανοητά. Φυσικά, η υπερηφάνεια πάντα αντιπαλεύει και είναι δύσκολο για κάποιον να συνειδητοποιήσει κάτι, αλλά αυτό είναι σπουδαίο έργο. Έργο και κατόρθωμα μιας ολόκληρης ζωής. Γι΄αυτό και ο ιερομάρτυρας Σέργιος Μετσιόφ έλεγε: «Ό,τι είναι για τον κόσμο οι ήρωες, είναι για τον Χριστιανισμό οι ασκητές».