«Η πολιτεία των μοναχών στην Ουκρανία είναι αποφασισμένη να διατηρεί την ενότητα με την Μητέρα - Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία» Μέρος Β.

Η Σύνοδος της Ολομέλειας της Διασυνοδικής Επιτροπής συγκεντρώνει τους εκπροσώπους του επισκοπάτου, κληρικών, μοναζόντων και λαϊκών της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας για να συζητήσουν με βάση τα κείμενα, τα οποία ετοιμάζουν οι θεματικές επιτροπές. Γιατί, κατά τη γνώμη σας, είναι τόσο πολύ σημαντικό να υπολογίζουμε την κατάσταση στην Ουκρανία κατά την προετοιμασία αυτών των κειμένων; Δεν είναι ξεκάθαρο σε όλους ότι χρειάζεται να διατηρούμε την εκκλησιαστική ενότητα;

Η ενότητα της Εκκλησίας συνιστά εκπλήρωση της προσευχής του Κυρίου και Σωτήρα ημών Ιησού Χριστού προς τον Επουράνιο Πατέρα Του πριν από τα Πάθη και το Σταυρικό θάνατο, στην οποία έλεγε: Ώστε να είναι όλοι ένα, όπως εσύ, Πατέρα, είσαι ενωμένος μ’ εμένα κι εγώ μ’ εσένα, να είναι κι αυτοί ενωμένοι μ’ εμάς (Ιω 17,21).

Η Ενότητα της Εκκλησίας είναι εντολή που δόθηκε από τον Θεό. Ο Ίδιος ο Θεός ευλογεί να προσέχουμε την ενότητα, και αυτός που τη διασπά, που ενθαρρύνει ακρότητες, που προβαίνει σε ενέργειες, οι οποίες σπέρνουν μίσος και έχθρα ανάμεσα στους χριστιανούς, αυτός ενεργεί ενάντια στο θέλημα του Θεού, ενάντια στον Χριστό και τις εντολές Του για αγάπη και ενότητα. Αυτό που τώρα συμβαίνει στη διάρκεια της Συνόδου της Ολομέλειας της Διασυνοδικής Επιτροπής, είναι εξαιρετικά σημαντικό. Στην Ολομέλεια εξετάζεται σχέδιο κειμένου το οποίο αποτυπώνει τα σημερινά προβλήματα της σύγχρονης εκκλησιαστικής ζωής. Ευχαριστώ τον Θεό που βρίσκομαι ανάμεσα στους ανθρώπους που συγκεντρώθηκαν τώρα στην αίθουσα των Εκκλησιαστικών Συνελεύσεων του Ιερού Ναού του Σωτήρος Χριστού. Είναι γνωστοί θεολόγοι, σεβαστοί εμπειρογνώμονες σε διάφορα εκκλησιαστικά ζητήματα, άνθρωποι με τεράστια εμπειρία και βαθιές πολύπλευρες γνώσεις – πραγματική αφρόκρεμα της Εκκλησίας. Τέτοιες μορφές συνεργασίας εμπλουτίζουν τον άνθρωπο της εκκλησίας, διευρύνουν τους πνευματικούς του ορίζοντες. Είμαι ευγνώμων στην ιεραρχία για το γεγονός ότι τα τέκνα της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας έχουν τη δυνατότητα να βρίσκονται σε αυτήν την οικογένεια, να συμμετέχουν στη λήψη των δραστικών αποφάσεων οι οποίες επηρεάζουν, νομίζω, και τη ζωή της Οικουμενικής Εκκλησίας. Σε αυτή την Σύνοδο της Ολομέλειας συζητούσαμε για τις επιπτώσεις των σχισμάτων και των αιρέσεων, για το σχίσμα στην Ουκρανία, για τη στάση των Τοπικών Εκκλησιών, κάποιες εκ των οποίων, δυστυχώς, για λόγους συμφερόντων της παγκόσμιας ελίτ, καταπατούν τις χριστιανικές αρχές της αδελφικής κοινωνίας και της εν Χριστώ ενότητας.

Θα ήθελα επίσης να πω και το εξής: κατά τη διάρκεια των εργασιών της Συνόδου της Ολομέλειας της Διασυνοδικής Επιτροπής μας προσφέρεται η ευτυχής συγκυρία να επικοινωνούμε πιο στενά με τον Αγιώτατο Πατριάρχη. Προσωπικά για μένα είναι εξαιρετικά πολύτιμο να παρακολουθώ πώς δουλεύει ο Προκαθήμενος, να ακούω τις ομιλίες του, να παρακολουθώ πώς επικοινωνεί με τους ακροατές, πόσο ευγενικά εκφράζει τις παρατηρήσεις του και σχολιάζει τα υπό συζήτηση ζητήματα. Είναι άνθρωπος μεγάλης σοφίας, με εγκυκλοπαιδικές γνώσεις και ανεκτίμητη πνευματική εμπειρία. Η επικοινωνία με τον Προκαθήμενο εμπλουτίζει πνευματικά και χαροποιεί. Εμείς αγαπάμε τον Πατριάρχη μας, προσευχόμαστε για αυτόν και συμμεριζόμαστε τις αγωνίες μαζί του. Ο σταυρός του είναι πολύ βαρύς! Σε μια εποχή όπου συμβαίνουν τεκτονικές δονήσεις επικίνδυνες για την παγκόσμια ορθοδοξία, ο Αγιώτατος Πατριάρχης Κύριλλος υπερασπίζεται γενναία την Θεία αλήθεια, αντιστεκόμενος στην ανεπίτρεπτη ανάμειξη της Κωνσταντινούπολης στη ζωή των Τοπικών Εκκλησιών. Υπερασπίζεται με σθένος τις αρχές της ορθόδοξης πίστης και εμείς καλούμαστε να συνδράμουμε σε αυτό.   

Μητερούλα, όταν επιστρέφετε σπίτι, μιλάτε στις αδελφές τι γίνεται στη διάρκεια των ταξιδιών σας; Αναλύετε ζητήματα, στην επίλυση των οποίων χρειάζεται να συμμετέχετε υπακούοντας στην Εκκλησία;

Βεβαίως. Πέρα όμως από αυτό, όχι μόνο οι αδελφές, αλλά και οι ενορίτες της Μονής, ακόμα και απολύτως κοσμικοί άνθρωποι, με τους οποίους διατηρώ καλές, φιλικές σχέσεις, και οι φίλοι μου στο Φέισμπουκ, όλοι ενδιαφέρονται για το τι συμβαίνει στην Εκκλησία. Έχω πάνω από 5 000 φίλους στο Φέισμπουκ, και από τα σχόλιά τους φαίνεται, ότι ακόμα και αυτοί που είναι μακριά από την Εκκλησία, ενδιαφέρονται για τις εργασίες της Συνόδου της Ολομέλειας της Διασυνοδικής Επιτροπής, τις Χριστουγεννιάτικες Αναγνώσεις και άλλα εκκλησιαστικά φόρουμ και εκδηλώσεις. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι μια από τους επιτυχέστερους αποστολικούς χώρους αυτή τη στιγμή. Οι άνθρωποι παρακολουθούν αυτά που συζητούνται στην Εκκλησία, αρχίζουν να μπαίνουν στην εκκλησιαστική θεματολογία, να μιλάνε για τα προβλήματα της πνευματικής ζωής, να σκέφτονται αυτά που συμβαίνουν στο εκκλησιαστικό περιβάλλον, να συζητάνε μεταξύ τους αυτά τα πραγματικά σημαντικά ζητήματα.

Όμως, σίγουρα, υπάρχουν και αυτοί που δε συμφωνούν με τη δική σας στάση; Έχετε χρόνο για διαδικτυακές συζητήσεις;

Παλιότερα, ανάμεσα σε πολλές αδελφές της Μονής μας, κυριαρχούσε η άποψη ότι η συμμετοχή στα κοινωνικά δίκτυα φέρνει στον άνθρωπο της Εκκλησίας περιττή αναστάτωση. Αναγκαζόμουνα να εξηγώ ότι στην εποχή μας, όταν οι αντιεκκλησιαστικές δυνάμεις με τον πιο ανεπίτρεπτο, τον πιο επιθετικό τρόπο ανακατεύονται στη ζωή της ορθοδοξίας, όχι απλά είναι χρήσιμο αλλά και άκρως απαραίτητο να διευρύνουμε την επιρροή της Εκκλησίας σε διάφορες κοινωνίες ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων και των κοσμικών. Για παράδειγμα, στη θητεία του πρώην προέδρου της Ουκρανίας Πιότρ Ποροσένκο, οι κάτοικοι της Ουκρανίας εκτέθηκαν σε μια εντατική καμπάνια με σκοπό τη δυσφήμηση της δικής μας αγίας κανονικής Εκκλησίας, κάτι που επηρέασε όλον τον κρατικό μηχανισμό, όλους τους κύκλους της κοινωνίας! Τώρα, η κατάσταση άλλαξε προς το καλύτερο. Παρόλα αυτά, όταν συμβαίνει κάτι παρόμοιο, δεν πρέπει να καθόμαστε στο κελλί, κλείνοντας καλά την πόρτα, αδιαφορώντας για το τι συμβαίνει. Δυστυχώς, δεν πρέπει. Τα μοναστήρια καλούνται να κάνουν διαφωτιστική δουλειά, να κάνουν αποστολικό έργο. Πρέπει να εξηγούν τη θέση της Εκκλησίας.

Πολύ περισσότερο που τα μοναστήρια αντιλαμβάνονται ότι τους εμπιστεύονται ιδιαίτερα και οι άνθρωποι της Εκκλησίας αλλά και οι κοσμικοί άνθρωποι …

Έχετε απόλυτο δίκιο. Δόξα τω Θεώ, και σε μας στην Ουκρανία τα μοναστήρια, όπου και να είναι, πράγματι, εισπράττουν από τον λαό πολύ βαθιά εμπιστοσύνη. Να, δίπλα μας, τώρα στην αίθουσα των Εκκλησιαστικών Συνελεύσεων του Ιερού Ναού του Σωτήρος Χριστού, βρίσκεται μέλος της Διασυνοδικής Επιτροπής, η Ηγουμένη Ραφαήλα, Καθηγουμένη της Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Κορέτσκιϊ στο Ρόβνο, η οποία σχεδόν είχε δεχτεί επίθεση από ακραίους. Μετά από την προκλητική είδηση ότι το Πατριαρχείο Μόσχας κρύβει στην Ιερά Μονή Κορέτσκιϊ όπλα για τους φιλικούς προς τη Ρωσία κατοίκους και τους Καζάκους, εξτρεμιστές άρχισαν να χτυπούν έντονα τις πόρτες της Μονής και να απαιτούν από τις μοναχές να τους παραδώσουν όλα τα κρυμμένα όπλα. Αλλά, αν και περίμεναν ότι η Μονή ετοιμάζονταν να αντισταθεί και ότι θα είχε φτιάξει οδοφράγματα, η μητέρα Ηγουμένη άνοιξε διάπλατα τις πύλες της Μονής και πρότεινε στους επιδρομείς να βρουν μόνοι τους ό,τι, κατά τη γνώμη τους, ήταν κρυμμένο στο μοναστήρι. Βεβαίως, τίποτα από όλα αυτά δε βρέθηκε και η απάτη αποκαλύφθηκε σε όλη την αποκρουστική της έκταση. Η μητερούλα Ραφαήλα, με αγάπη και ταπείνωση, αντιμετώπισε αυτό το εχθρικό κύμα, και δεν επέτρεψε η σύγκρουση να πάρει διαστάσεις κάτι που, πιθανόν, θα μπορούσε να έχει τραγικές συνέπειες.

Στη Δυτική Ουκρανία κάθε μοναστήρι είναι και μάρτυρας. Η Καθηγουμένη της Ιεράς Μονής Ζίμνενσκιί, η Ηγουμένη Στεφάνα και οι αδελφές, στα πιο δύσκολα χρόνια – 2014, 2015, 2016 – σήκωσαν το βάρος της παρεξήγησης, της επιθετικότητας και της εχθρότητας από τη μεριά των ντόπιων κατοίκων, συμπεριλαμβανομένων των πρώην ενοριτών, επειδή γύρω-γύρω επικρατούσε ατμόσφαιρα μισαλλοδοξίας προς το Πατριαρχείο Μόσχας. Το μίσος έφτανε μέχρι το σημείο να σκοτώνουν και να καταδιώκουν όσους σκέφτονταν διαφορετικά. Σχεδόν όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης λέγανε ότι οι πιστοί της Ουκρανικής Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας είναι «Πέμπτη φάλαγγα», ότι πρέπει να τους διώξουμε, να τους απομονώσουμε, να τους απελάσουμε από τη χώρα. Αυτά τα έλεγε συχνά ο ίδιος ο Πιότρ Ποροσένκο και πολλοί άλλοι πολιτικοί. Δυστυχώς, η ρητορική του μίσους επηρέασε τότε πολλές καρδιές. Οι καθηγούμενες των Ιερών Μονών της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στις δυτικές περιοχές της Ουκρανίας, πολλές φορές, μου έλεγαν ότι από μέρα σε μέρα περιμένουν επίθεση, ότι θα χυθεί αίμα. Η ζωή δεν ήταν ήσυχη ούτε στη Λαύρα του Ποτσάεβ. Η ζωή των μοναχών ήταν γεμάτη από συνεχείς προκλήσεις.

Τώρα, Δόξα τω Θεώ, όλα άλλαξαν. Ο λαός άρχισε να καταλαβαίνει. Η ένταση μειώθηκε. Εγώ υποκλίνομαι μπροστά στην ανδρεία των μοναζόντων σε αυτές τις άγιες μονές. Υπέμειναν υπομονετικά και ταπεινά χλευασμούς, προπηλακισμούς, προσβολές, απειλές προς τις κοινότητές τους. Τα άντεξαν όλα. Με την αγάπη τους, νίκησαν το κακό και έστρεψαν ξανά τις καρδιές των ανθρώπων προς τον Θεό, προς την αλήθειά Του. Πραγματικά, αυτό είναι μεγάλο ανδραγάθημα των μοναστηριών και των μοναζόντων στη Δυτική Ουκρανία.

Μήπως αυτή η κατάσταση στην Ουκρανία εμποδίζει νέα γενιά μοναχών να έρχονται στα μοναστήρια της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας;

Αντίθετα, όσο και να ακούγεται παράλογο, στους ναούς προσέρχονται περισσότεροι ενορίτες. Όταν η Εκκλησία υπέστη διωγμούς, οι άνθρωποι άρχισαν να εκφράζουν πιο έντονα τη θέση τους, προστατεύοντας την πίστη και την Εκκλησία. Κοιτάξτε, σε όλες τις πανουκρανικές μας λιτανείες όλο και αυξάνει ο αριθμός των συμμετεχόντων. Το 2018, στο Κίεβο, στη λιτανεία της κανονικής Ορθόδοξης Εκκλησίας συμμετείχαν 250 000 άνθρωποι, ενώ το 2019 πάνω από 300 000 άνθρωποι. Οι άνθρωποι ενώθηκαν, όπως και στο Μαυροβούνιο, για να προστατέψουν τα κειμήλιά τους.

Σήμερα ο Μακαριώτατος Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης της Ουκρανίας κ.κ.Ονούφριος είναι, για τους ορθόδοξους χριστιανούς σε όλο τον κόσμο, παράδειγμα σταθερότητας στην πίστη και παράδειγμα προσήλωσης στην αλήθεια, στην ομολογία του Χριστού. Μάλλον, δε θα υπερβάλλαμε, αν λέγαμε ότι εν πολλοίς χάρη στη δική του προσωπική αγιότητα, στην ετοιμότητά του να ομολογεί μαρτυρικά την πίστη του, ο λαός της Ουκρανίας ενώθηκε και αποδείχθηκε ικανός να αντέξει αυτή τη σκληρή δοκιμασία;

Αναμφίβολα, έτσι είναι, χάρη στο προσωπικό παράδειγμα, στην ανδρεία, στην εν Χριστώ αγάπη και στη σοφία του Μακαριωτάτου κ.κ.Ονουφρίου. Ο κύριος είπε στους Αποστόλους: Να έχετε τη σύνεση που έχουν τα φίδια και την ακεραιότητα που έχουν τα περιστέρια. (Μτ 10,16). Ο Μητροπολίτης Ονούφριος είναι άνθρωπος ασυνήθιστης ανθεκτικότητας, η οποία συνυπάρχει σε αυτόν με την αγνότητα και την απλότητα. Δεν του αρέσει η εκλεπτυσμένη ύφανση του λόγου, φαίνεται, ότι δεν το αντέχει οργανικά. Ο λόγος του Μητροπολίτη κ.κ.Ονουφρίου πάντα είναι πολύ απλός, αλλά είναι εμποτισμένος με το φως της πίστης στον Χριστό. Η μακαριότητά του πάντα υπενθυμίζει στο ποίμνιό του, ότι το κυριότερο στη ζωή μας πρέπει να είναι ο Χριστός. Μας το υπενθυμίζει συνέχεια. Και να ξέρετε, παρατήρησα, ότι οι άνθρωποι χρειάζονται αυτή την απλότητα. Το κοσμικό κοινό είναι τεράστιο και πολλοί, πάρα πολλοί άνθρωποι λαχταρούν και περιμένουν από την Εκκλησία ακριβώς αυτή την απλότητα και την αγνότητα. Τους τρομάζουν εκτενείς σχολαστικές ομιλίες και γενικώς ό,τι δυσκολεύει την κατανόηση του νοήματος. Ο σημερινός άνθρωπος δεν αφομοιώνει εκτενή κείμενα και πολύπλοκες διατυπώσεις. Μάλλον, γι’ αυτό ο τρόπος επικοινωνίας του Μακαριώτατου Μητροπολίτη κ.κ.Ονουφρίου με το ποίμνιό του είναι τόσο αποτελεσματικός. Η μορφή του ευαγγελικού λόγου στον Χριστό και στους Αποστόλους δεν ήταν αυστηρή. Διακρινόταν για την περιεκτικότητά του, την πνευματική δύναμη και την απλότητα. Την ομιλία τους την καταλάβαιναν οι ψαράδες, οι βοσκοί, οι γεωργοί, βάζοντας μέσα στις καρδιές τους τις αλήθειες, που εκφράζονταν με απλότητα και με αγάπη. Αυτές τις αρχές ακολουθεί και ο Μακαριώτατος κ.κ Ονούφριος στην αποστολική του διακονία. Αυτό είναι που συγκινεί τις καρδιές εκατομμυρίων κατοίκων της Ουκρανίας, οι οποίοι νιώθουν ότι είναι άνθρωπος του Θεού. Δεν έχει τίποτα το περιττό, τίποτα το κενόδοξο, κάτι που σήμερα δεν είναι και τόσο συχνό φαινόμενο. Και οι άνθρωποι το νιώθουν με την καρδιά τους. Δεν ήθελα εδώ να χρησιμοποιήσω τη λέξη αγιότητα, αλλά εσείς η ίδια την αναφέρατε. Μάλλον, σωστά τη χρησιμοποιήσατε αυτή τη λέξη… Ναι, ακριβώς το παράδειγμα της ζωής του Μακαριωτάτου Μητροπολίτη κ.κ Ονουφρίου, και η αγιότητα στην ομολογία της πίστης του βοηθάει τα τέκνα της Εκκλησίας να διατηρούν την ενότητα εν ειρήνη και αγάπη.