Ο Προκαθήμενος της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Ονούφριος σχετικά με τα επίκαιρα γεγονότα στην Ουκρανία και τον κόσμο

Πώς μπορούμε να επαναφέρουμε στην ενότητα την παγκόσμια Ορθοδοξία και να υπερκεράσουμε το σχίσμα; Τί κοινό έχει το σχίσμα του 1054 με τη ρήξη των Εκκλησιών σήμερα; Τί χρειάζεται για την αποκατάσταση της ευχαριστιακής κοινωνίας μεταξύ του Φαναρίου και της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας; Υπάρχει απειλή για την Ουκρανική Ορθοδοξία από πλευράς του μουσουλμανικού κόσμου; Πώς να επιτελεί σήμερα την αποστολή της η Εκκλησία και ο ιερός κλήρος και πώς επηρεάζουν την πνευματική ζωή των πιστών οι σημερινές δοκιμασίες; Όλα αυτά πραγματεύεται στη συνέντευξή του στο περιοδικό «Ποιμήν και ποίμνιο» ο Μακαριώτατος Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Ονούφριος.

— Μακαριώτατε, σήμερα συχνά αντιπαραβάλλουν τη διακοπή της Ευχαριστιακής κοινωνίας μεταξύ των Εκκλησιών εξαιτίας των ενεργειών του Φαναρίου με το μέγα σχίσμα του 1054, όταν η Ρώμη αποσχίσθηκε από την Εκκλησία. Είναι δυνατή η παλαιά ενότητα της Ορθοδόξου Εκκλησίας ή εκ των πραγμάτων δημιουργήθηκε ένα νέα σχίσμα;

— Εάν αναλύσουμε πνευματικά τη διακοπή της Ευχαριστιακής κοινωνίας μεταξύ του Ανατολικού και του Δυτικού τμήματος της Ενωμένης Ορθοδόξου Εκκλησίας, η οποία επήλθε το 1054, και τη διακοπή της Ευχαριστιακής κοινωνίας, που έγινε το 2019 μεταξύ της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας και της Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, ανακαλύπτουμε πάρα πολλά κοινά.

Της πνευματικής ρήξεως του 1054 προηγήθηκαν οι εκκλησιαστικές συζητήσεις για την καθαρότητα της αγίας πίστεως. Η Ανατολή και η Δύση λογομαχούσαν θερμώς για τις αιρέσεις, οι οποίες ανεφύησαν ανά τον χριστιανικό κόσμο και, όπως και να φανεί παράξενο, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, την καθαρότητα της πίστεως υπερασπίζονταν οι Επίσκοποι του Δυτικού τμήματος της Εκκλησίας, ενώ το Ανατολικό συχνά πληττόταν από τις αιρέσεις. Οι δε αιρεσιάρχες ήσαν: ο Κωνσταντινουπόλεως Νεστόριος (καταδικάσθηκε από την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο), ο εκ Κωνσταντινουπόλεως Αρχιμανδρίτης Ευτύχιος (καταδικάσθηκε από την Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο), οι αυτοκράτορες Κωνσταντινουπόλεως Ηράκλειος (μονοθελητισμός) και Λέων Γ’ Ίσαυρος (εικονομαχία). Αυτή η πνευματική διαίρεση της Ενωμένης Εκκλησίας υπήρξε η αφετηρία της διοικητικής και πολιτικής διαιρέσεως. Η Ανατολή και η Δύση όλο και περισσότερο απομακρυνόταν η μία από την άλλη και όσα συνέβησαν το 1054 ήσαν απλώς η ολοκλήρωση μιας διεφθαρμένης διαδικασίας χωρισμού, που ξεκίνησε από παλιά.

Την εποχή μας, όσα συνέβησαν το 2019, επίσης είχαν την πνευματική τους προϊστορία, η οποία συνίστατο στην κλίση προς την ελεύθερη σκέψη και τον φιλελευθερισμό από ορισμένους εκπροσώπους της Αγίας Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, οι οποίοι επανειλημμένως προσπάθησαν να δικαιολογήσουν και να ασπασθούν τους ασύμβατους με το Άγιο Ευαγγέλιο νόμους, που ο θύραθεν κόσμος επιχειρεί σήμερα, και μάλιστα δυναμικά, να επιβάλλει στη ζωή μας.

Οι διαμάχες της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας με την Κωνσταντινούπολη έγιναν σε πολλαπλά επίπεδα, από τους διαδρόμους μέχρι τα υψηλά βήματα. Αυτή η πνευματική χαλάρωση της Κωνσταντινουπόλεως, όσον αφορά στη διαφύλαξη της αμώμου Ορθοδόξου πίστεως και αποτέλεσε την πρώτη αιτία του σχίσματος, που επήλθε το 2019. Φρονώ ότι η προσπάθεια της Κωνσταντινουπόλεως να αποδίδει τῳ Καίσαρι όχι μόνον τα του Καίσαρος, αλλά και τα του Θεού, στάθηκε η αφορμή της αλώσεως της Πόλεως και της καταρρεύσεως της τεράστιας Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Και σήμερα οι πνευματικές Αρχές της Κωνσταντινουπόλεως είναι έτοιμες να αγκαλιάσουν όλους τους απαγορευμένους από τον Θεό νόμους και έθιμα, που προτείνει ο κόσμος, μόνον και μόνον για να επανέλθει η Κωνσταντινούπολη στην παλαιά της αίγλη, και οι ίδιοι να επανακτήσουν εκείνη την εξουσία, που είχαν την εποχή της ακμής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Θεωρητικά, η διακοπή της Ευχαριστιακής κοινωνίας, που επήλθε το 2019, δύναται να θεραπευθεί, αλλά για να το πετύχουμε, ο σεβαστός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως πρέπει να συμπεριφέρεται έναντι όλων ως πρώτος σε τιμή και ίσος σε εξουσία. Δυστυχώς, ο Αγιώτατος ενεργεί ως πρώτος και σε τιμή και σε εξουσία, κάτι που είναι ξένο στο Ορθόδοξο πνεύμα της συνοδικότητας, το οποίο διείπε και διέπει την Ορθόδοξη Εκκλησία. Και κάτι, το οποίο είναι το πλέον θλιβερό, είναι ότι δεν διαφαίνονται οι προϋποθέσεις για την Ορθόδοξη μεταβολή αυτής της διεφθαρμένης τάσεως επιβολής ενός Ορθόδοξου παπισμού.

— Στην Τουρκία μετατράπηκαν σε μουσουλμανικό τέμενος η Αγία Σοφία και ο ναός στη Μονή της Χώρας. Η Τουρκία χρηματοδοτεί την κατασκευή ενός μεγάλου τεμένους στο Κίεβο. Μήπως υπάρχει σχέση μεταξύ αυτών των γεγονότων, και μήπως διαβλέπετε κίνδυνο για την Ουκρανική Ορθοδοξία από πλευράς του μουσουλμανικού κόσμου;

— Πράγματι, σήμερα στην Τουρκία ο αρχαίος ναός της Αγίας Σοφίας και ο ναός στην πρώην Μονή της Χώρας μετατράπηκαν σε μουσουλμανικό τέμενος. Πρόκειται για πνευματική τραγωδία, και εκφράζουμε τη συμπάθεια και τη συμπόνοιά μας προς τον Αγιώτατο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Εξ αφορμής αυτής, όχι μόνον προσευχόμασταν και προσευχόμαστε, αλλά και διατυπώσαμε τη διαμαρτυρία μας σε αίτημα προς την Τουρκική Βουλή. Δυστυχώς, χωρίς να υπάρχουν προς το παρόν θετικά αποτελέσματα.

Με όλα αυτά, προκαλεί μεγάλη έκπληξη η θέση του σεβαστού Αγιωτάτου Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος ούτε δι᾽ενός λόγου δεν διατύπωσε την ένστασή του κατά του συμβεβηκότος. Τούτο είναι αρκετά παράξενο και ακατανόητο.

Υπάρχει μια πνευματική παροιμία: εξαιτίας των αμαρτιών μας ο Κύριος δεν φείδεται και των ιερών σεβασμάτων μας. Δεν θέλω να ψέγω κανένα, αλλά από αγάπη για την αλήθεια να πω, ότι τόσο η επανάσταση και η καταστροφή των ιερών σεβασμάτων στη Ρωσική Αυτοκρατορία έγιναν από τις εκκλησιαστικές-πνευματικές στραβομάρες μας, όσο και η πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας έγινε εξαιτίας της μη ορθής πνευματικής καθοδηγήσεως της χώρας και του λαού της από τη Βυζαντινή Εκκλησία.

Εάν οι σεβαστοί ηγέτες της Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως δεν κατάφεραν να ωφελήσουν πνευματικά και να διαφυλάξουν τη χώρα και τον λαό τους, πώς άραγε θα ωφελήσουν πνευματικά και θα διαφυλάξουν τις χώρες και τους λαούς, στα πνευματικά των οποίων παρεμβαίνουν;

Όσον αφορά στο θέμα της χρηματοδοτήσεως σήμερα της κατασκευής του μουσουλμανικού τεμένους στο Κίεβο, να πω ότι για μας είναι ένα κουδουνάκι, που καλεί να αναζητήσουμε και να διορθώσουμε τα εκκλησιαστικά-πνευματικά μας σφάλματα και τις ελλείψεις, που υπάρχουν στην προσωπική ζωή του καθενός. Κάποιος ίσως μπορέσει να αντιλογήσει, λέγοντας ότι μιλάς για τη διόρθωση των εκκλησιαστικών σφαλμάτων, ενώ καλείς στη διόρθωση των ανθρώπινων. Το γεγονός είναι ότι, μιλώντας για την Εκκλησία, εν προκειμένω εννοούμε το ανθρώπινο στοιχείο της Εκκλησίας. Η Εκκλησία απαρτίζεται από Αγγέλους, από Αγίους, που διαμένουν στον Ουρανό, από ανθρώπους, που ζουν επί γης, ή με άλλα λόγια, η Εκκλησία αποτελείται από δύο μέρη: την Ουράνια Εκκλησία και την Επίγεια Εκκλησία. Η Ουράνια ή θριαμβεύουσα Εκκλησία είναι Αγία και αναμάρτητη, ενώ η Επίγεια Εκκλησία, η στρατευόμενη, της οποίας είμαστε μέλη, δύναται να σφάλλει, να αμαρτάνει, αλλά μπορεί και να διορθώνεται. Η ποιότητα του ανθρώπινου στοιχείου της Επίγειας Εκκλησίας μπορεί να βελτιώνεται με μοναδικό τρόπο, όταν ο καθένας μας καταβάλλει προσπάθειες να καταστήσει τον εαυτό του ηθικά και πνευματικά τελειότερο. Μέσα για τη βελτίωση της προσωπικής πνευματικής ζωής του ανθρώπου είναι η προσευχή, η νηστεία, τα αγαθά έργα, η ταπείνωση, η υπομονή, η συγχώρεση και η αγάπη. Και ο Θεός βοηθός.

— Στην Εκκλησία μας σήμερα κτίζονται πολλοί ναοί, πραγματοποιείται δυναμικό κοινωνικό έργο. Αλλά τα στατιστικά δείχνουν ότι, παρ᾽όλες τις προσπάθειες, ο αριθμός των ανθρώπων της Εκκλησίας δεν υπερβαίνει το 5-7%, και σχεδόν δεν αλλάζει. Τι να κάνουν οι Ιερείς, να επικεντρώνονται στο πνευματική έργο με όσους αποτελούν ήδη μέλη της κοινότητας, ή μήπως να επιδιώκουν να προσελκύσουν στους ναούς όσο περισσότερους ανθρώπους μπορούν;

— Ναι, τα ποσοστά των ανθρώπων της Εκκλησίας στην Ουκρανία δεν είναι μεγάλα και μπορούν να αυξηθούν, αλλά γι᾽ αυτό πρέπει να προσέξουμε την δική μας πνευματική κατάσταση. Δεν είναι αυταρέσκεια, είναι ταπείνωση. Ο αυτάρεσκος κοιτάζει τον εαυτό του και θαυμάζει τον εαυτό του, ενώ ο ταπεινός κοιτάζει τον εαυτό του και μέμφεται τον εαυτό του. Η προσοχή του εαυτού σου με ταπείνωση είναι η κριτική προσοχή, μια προσοχή η οποία αναζητά τις ελλείψεις μας, τα ελαττώματά μας, τις αδυναμίες μας και προσπαθεί μέσω της μετανοίας να τις διορθώσει.

Ο Ιερέας πρωτίστως θα πρέπει να προσπαθήσει με επιμέλεια και υπομονή να δουλεύει στην προσωπική του πρόοδο και στη συνέχεια να βοηθά πνευματικά και τους ποιμενόμενους. Και όταν όλα τού πηγαίνουν ομαλά, να πράττει παν το δυνατόν, προκειμένου να επιτελέσει την αποστολή του μεταξύ των ανθρώπων, οι οποίοι δεν είναι της Εκκλησίας. Για να είμαστε δίκαιοι, πρέπει να πούμε ότι δεν μπορεί ο κάθε Ιερέας να είναι ιεραπόστολος κατά τη διακονία του, αλλά κάθε Ιερέας θα πρέπει να είναι ιεραπόστολος κατά τη ζωή του, δηλαδή να ζει έτσι, ώστε βλέποντας το παράδειγμα του ευλαβούς βίου του, οι άνθρωποι να δουν τους πνευματικούς καρπούς της αγάπης, της χαράς, της ειρήνης, της μακροθυμίας, της αγαθοσύνης, του ελέους, της πίστεως, της πραότητας και της εγκράτειας (Γαλ. 5, 22). Εάν οι άνθρωποι, που δεν είναι της Εκκλησίας, τα δουν όλα αυτά στον Ιερέα, αργά ή γρήγορα θα εισέλθουν στη μάνδρα της Εκκλησίας, για να αποκτήσουν αυτούς τους πνευματικούς καρπούς, διότι όλοι αυτούς τους καρπούς επιθυμούν. Τέτοιοι πνευματικοί ιεραπόστολοι καθίστανται και ενορίτες, εάν ο Ιερέας συνέχεια τους ποιμαίνει και φροντίζει να τους καθοδηγεί στην οδό της ευλαβούς ζωής.

— Η καθιέρωση των ηλεκτρονικών δελτίων ταυτότητας, η εκτόπιση των μετρητών, η εμφάνιση των ψηφιακών κωδικών: πολλά δείχνουν ότι τις προσεχείς δεκαετίες η ζωή του ανθρώπου (συμπεριλαμβανομένης και της θρησκευτικής) δύναται να τεθεί υπό τον πλήρη έλεγχο του κράτους. Πώς όλα αυτά θα επηρεάσουν την πνευματική ζωή των πιστών; Θα αποδυναμώνεται η Εκκλησία, ή αντιθέτως, θα ισχυροποιηθεί;

— Πράγματι, οι μεταβολές των τελευταίων καιρών στη ζωή της ανθρωπότητας αποδεικνύουν ότι εισερχόμαστε σε μια νέα ιστορική εποχή, η οποία στη γλώσσα της Εκκλησία χαρακτηρίζεται ως "έσχατα". Αυτά πραγματεύεται η Καινή Διαθήκη και ιδίως το βιβλίο της Αποκαλύψεως του Ιωάννη του Θεολόγου. Αυτή η εποχή φέρνει τους ανθρώπους μπροστά σε νέες προκλήσεις και νέες δοκιμασίες, αλλά όποιος προσπαθήσει να ζει με τον Θεό, θα ευρίσκεται κάτω από την ευλογημένη σκέπη, που θα ενδυναμώνει τον άνθρωποι για την επάξια αντιμετώπιση κάθε δυσκολίας.

Όπου ο Θεός, εκεί και η μακαριότητα, και όποιος προσπαθήσει να κολλήσει στον Θεό, ακόμη και στις πλέον σοβαρές δοκιμασίες, θα είναι μακάριος. Το πλέον ισχυρό πνευματικό όπλο του ανθρώπου στις επικείμενες δοκιμασίες είναι η προσευχή και η ταπείνωση. Όποιος θα επικαλεσθεί το όνομα του Κυρίου θα σωθεί. Πιστεύω ότι από πλευράς αριθμού πιστών η Εκκλησία θα αποδυναμώνεται, αλλά ως προς την ποιότητα της πνευματικής ζωής των πιστών, η Εκκλησία θα ισχυροποιηθεί.

— Κατά την πανδημία πολλοί αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στα Μυστήρια εξαιτίας του φόβου να αρρωστήσουν. Εξηγήστε, εάν είναι δυνατόν να αρρωστήσει κανείς μέσω των Μυστηρίων και κατά πόσον σημαντικό είναι να συμμετάσχει σε αυτά ο άνθρωπος, παραβλέποντας τη θέση του κόσμου;

— Ο λόγος γίνεται για την κοινωνία των Αχράντων Μυστηρίων του Σώματος και του Αίματος του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, τα οποία μας χαρίζει για την πνευματική μας κάθαρση και την αιώνια ζωή. Ο Χριστός είναι η Πηγή ζωής, είναι η ζωή μας, το νόημα της ζωής μας και η ομορφιά της. Όποιος κοινωνεί το Πανάγιο Σώμα και Αίμα του Χριστού, δέχεται τη δύναμη της αιώνιας ζωής. Ο φόβος ορισμένων να μολυνθούν κατά τη μετάληψη των Αγίων Μυστηρίων στην Εκκλησία είναι μάταιος. Η δύναμη της ζωής, η οποία εισέρχεται στον άνθρωπο με την κοινωνία των Αχράντων του Χριστού Μυστηρίων, δεν μπορεί να νικηθεί από κανένα ιό ή αρρώστια, διότι κοινωνούμε για τη θεραπεία ψυχής τε και σώματος.

Υπάρχει όμως ένας λόγος για τον οποίο ο άνθρωπος μπορεί να αρρωστήσει και ακόμη να πεθάνει από την Αγία Κοινωνία. Όταν κοινωνεί με την υπερήφανη παραφροσύνη, κυνικά, περιφρονητικά, ή με σκοπό την τέλεση μαγικών τελετών, ή με κάποιες άλλες διεφθαρμένες σκοπιμότητες. Από μια τέτοια κοινωνία οι άνθρωποι αρρωσταίνουν, ακόμη και πεθαίνουν.

Εάν, όμως, ο άνθρωπος προσέρχεται στα Άχραντα Μυστήρια, διακρίνων τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου (Α’Κορ. 11, 29), δηλαδή, συνειδητοποιώντας ότι είναι χώμα της γης και προσέρχεται στον Δημιουργό και τον Πλάστη του, ο Οποίος είναι η Πηγή ζωής και αθανασίας και ο Οποίος με την αγάπη Του θέλει να καταστήσει τον άνθρωποι κοινωνό της αιώνιας μακάριας ζωής, τέτοιος άνθρωπος κοινωνεί εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ ζωὴν αἰώνιον.

Η συμμετοχή στα Αγία Μυστήρια της Εκκλησίας, και ιδίως στο Μυστήριο γης Αγίας Ευχαριστίας, όχι μόνον μας ενδυναμώνει, αλλά και μας δίδει την εγγύηση της αιωνίου ζωής, μας ενδυναμώνει να υπομένουμε, να συγχωρούμε και να αγαπάμε, δηλαδή να κάνουμε εκείνο, το οποίο αποτελεί κόσμημα του ανθρώπου και το οποίο χρειάζεται τόσο πολύ ο σημερινός κόσμος.