Το Ουκρανικό ζήτημα στους διεθνείς οργανισμούς

Γράφει η Πέγκυ Ντόκου

Στις 9 Νοεμβρίου 2020, ο επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας στους ευρωπαϊκούς διεθνείς οργανισμούς επίσκοπος Μπαρυσέφκα Βίκτωρ συμμετείχε στην ετήσια διάσκεψη του ΟΑΣΕ «Supplementary Human Dimension Meeting (SHDM) on Freedom of Religion or Belief» (Συμπληρωματική συνάντηση για την ανθρώπινη διάσταση σχετικά με την ελευθερία της θρησκείας και της πίστεως).

Σύμφωνα με το Γραφείο Τύπου της Αντιπροσωπείας, εφέτος, εξαιτίας της πανδημίας του COVID-19 η εκδήλωση διεξήχθη διαδικτυακά. Συμμετείχαν εκπρόσωποι κρατών της Ευρώπης, της Βορείου Αμερικής και της Ασίας, των οργανώσεων προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλων μη κυβερνητικών φορέων.

Σε αποκλειστική συνέντευξή του, στον ιστότοπό μας, ο επίσκοπος Βίκτωρ μιλάει αναλυτικά για την κατάσταση που επικρατεί στην Ουκρανία σήμερα, με την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από συγκεκριμένες ομάδες, οι οποίες χρησιμοποιώντας βία, επιτίθενται εναντίον πιστών και κληρικών ενώ καταστρέφουν και καίνε ναούς της UOC (Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία) με στόχο την υφαρπαγή τους και την προσάρτησή τους, στο νέο ‘σχήμα’ (OCU – Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας) που δημιουργήθηκε μετά την υπογραφή του Τόμου της Αυτοκεφαλίας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.

Το Σχίσμα που δημιουργήθηκε με αφορμή την δημιουργηθείσα κατάσταση στην Ουκρανία έχει βρει δυστυχώς μέχρι σήμερα πολλές εφαρμογές στην πράξη, επιβάλλοντας αφενός, τον διχασμό στην Ορθοδοξία και διατηρώντας, αφετέρου, την μισαλλοδοξία ανάμεσα στο χριστιανικό ορθόδοξο ποίμνιο.

Είναι ενθαρρυντικό ωστόσο, το γεγονός πως υπάρχουν ακόμη ρανίδες αισιοδοξίας ότι η πραγματική κατάσταση στην Ουκρανία με την κατάφωρη καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θα εισακουστεί από την Δύση (και κυρίως από την Ευρώπη) που μέχρι σήμερα, έχει αποδείξει πως αδυνατεί να αντιληφθεί τι ακριβώς συμβαίνει σε αυτή την χώρα.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

*UOC = Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία

**OCU = Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (που έλαβαν τον Τόμο της Αυτοκεφαλίας)

– Θεοφιλέστατε, πρόσφατα στην ετήσια Συνάντηση Συμπληρωματικής Ανθρώπινης Διάστασης του ΟΑΣΕ (SHDM) για την Ελευθερία της Θρησκείας ή της Πίστης. Πείτε μας για τις παρατηρήσεις σας.

Ο ΟΑΣΕ είναι κυρίως μια πλατφόρμα πολιτικού διαλόγου για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Ως επικεφαλής της Αντιπροσωπείας του UOC σε ευρωπαϊκούς διεθνείς οργανισμούς, συμμετέχω σε συσκέψεις του ΟΑΣΕ σε τακτική βάση από το 2017. Παρά την πανδημία του κορονωϊού, το 2020 η συνάντηση πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά μέσω διαδικτύου.

Φέτος, εξ ονόματος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, απευθύνθηκα στη διεθνή κοινότητα με έκκληση για βοήθεια για τον τερματισμό της συνεχιζόμενης παραβίασης των δικαιωμάτων των πιστών στην Ουκρανία. Δυστυχώς, εξακολουθούμε να είμαστε εκτεθειμένοι σε κατασχέσεις εκκλησιών, ξυλοδαρμούς των πιστών μας, εμπρησμούς εκκλησιών, υιοθέτηση νόμων που εισάγουν διακρίσεις και ανησυχούμε εξαιρετικά καθώς αυτά τα αδικήματα δεν καταστέλλονται σωστά από τις ουκρανικές αρχές.

Παρόμοια αδικήματα ξεκίνησαν το 2015, όταν οι σχηματικοί, μη αναγνωρισμένοι από οποιαδήποτε τοπική εκκλησία, αφαίρεσαν περίπου 40 εκκλησίες του UOC με εκατοντάδες απόπειρες κατάσχεσης. Στη συνέχεια, στο τέλος του 2018, ομάδες ανήκουσες στην λεγόμενη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (OCU), που δημιουργήθηκε από τον πρώην Πρόεδρο της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο και τον Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαίο, συνέχισαν τις παράνομες κατασχέσεις και δραστηριότητές τους.

Ως αποτέλεσμα, τα τελευταία χρόνια και μέχρι σήμερα, η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει χάσει 122 ναούς, οι οποίοι επίσης μεταφέρθηκαν με την βία στην OCU υπό πολλές παραβιάσεις του νόμου. Επιπλέον, 220 ενορίες του UOC καταχωρήθηκαν παράνομα από κρατικούς φορείς υπέρ της OCU. Ο λόγος για αυτές τις πράξεις μίσους προς την Εκκλησία μας είναι ότι διατηρούμε την αιώνια ιστορική κανονική κοινωνία με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Θα τονίσω ότι πρόκειται μόνο για μια πνευματική σχέση, η οποία δεν έχει καμία σχέση με την πολιτική.

Οι επίσκοποι των λεγόμενων «νέων εδαφών» της Εκκλησίας της Ελλάδας διατηρούν μια παρόμοια πνευματική σχέση με το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, αν και αυτό δεν εμποδίζει την Εκκλησία της Ελλάδας να είναι αυτοκέφαλη και να οργανώνει τη ζωή της ανεξάρτητα. Η UOC είναι εντελώς ανεξάρτητη σε διοικητικό επίπεδο. Το διοικητικό της κέντρο βρίσκεται στο Κίεβο τα τελευταία 30 χρόνια. Φέτος γιορτάσαμε την 30η επέτειο από την απονομή της Ευλογημένης Επιστολής (Τόμος) από τον Πατριάρχη Μόσχας Αλέξιο ΙΙ, το οποίο προβλέπει τη διοικητική αυτονομία της UOC.

Όλα αυτά, στο πλαίσιο των τρεχουσών σχέσεων Ουκρανίας-Ρωσίας υπό το φως της ένοπλης σύγκρουσης στην ανατολική Ουκρανία, αξιοποιούνται από εθνικιστές Ουκρανούς πολιτικούς για να τραβήξουν την προσοχή του εκλογικού σώματος την παραμονή των εκλογών και να κερδίσουν πολιτικά ερείσματα. Δυστυχώς, οι πιστοί της UOC αντιμετωπίζονται σαν «εχθροί». Αυτό γίνεται από μεμονωμένα ΜΜΕ, κυβερνητικούς αξιωματούχους και πολιτικούς που θέλουν να χρησιμοποιήσουν το θέμα του πολέμου, εμπλέκοντας την UOC σε αυτή τη βρώμικη επιχείρηση, για διάφορους λόγους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το ζήτημα των παραβιάσεων των δικαιωμάτων των πιστών στην Εκκλησία μας έχει γίνει αντικείμενο μιας αρκετά ευρείας συζήτησης στο φόρουμ του ΟΑΣΕ. Έτσι, σύμφωνα με εκτιμήσεις από οργανώσεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων των πιστών στην Ουκρανία προκαλούνται από τους ίδιους παράγοντες όπως στο Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία.

Σε αυτές τις χώρες, οι πολιτικοί χρησιμοποιούν τα θρησκευτικά ζητήματα για πολιτικούς λόγους θέλοντας να διακόψουν, βιαίως τους ιστορικούς και κανονικούς δεσμούς των πιστών του Μαυροβουνίου και της Βόρειας Μακεδονίας με τη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία και στην Ουκρανία – με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Επιπλέον, αυτό οδηγεί σε μαζικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των απλών πιστών. Συνεπώς, πρέπει να πείσουμε τη διεθνή κοινότητα για την ανάγκη δημόσιας κριτικής των ενεργειών εκείνων των πολιτικών και των κρατικών φορέων που προσπαθούν να μεταφέρουν ένα ευαίσθητο θρησκευτικό ζήτημα στις εκλογικές τους εκστρατείες, χρησιμοποιώντας τους πιστούς για τα πολιτικά τους σχέδια.

– Είστε αισιόδοξος ότι τα προβλήματα στη χώρα σας και η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ειδικά κατά των πιστών, θα εισακουστούν από την Ευρώπη;

Είναι γεγονός ότι τα προβλήματα των πιστών έχουν ήδη γίνει γνωστά στην διεθνή κοινότητα, αν και οι θρησκευτικές μας κοινότητες δεν έχουν δράσει όπως θα έπρεπε σε διεθνές επίπεδο, εδώ και πολλές τελευταίες δεκαετίες με αποτέλεσμα να υπάρχει άγνοια των πραγματικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι πιστοί. Ως εκ τούτου, τα τελευταία χρόνια, η Εκπροσώπηση της UOC μαζί με δικηγόρους και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανταποκρίθηκε στις προκλήσεις αυτές με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, η οποία εκδηλώθηκε σε διάφορες μορφές νομικής, διπλωματικής και ενημερωτικής εργασίας.

Όσον αφορά τον ΟΑΣΕ, δεδομένου ότι κατανοούμε τις εξουσίες συγκεκριμένων διεθνών οργανισμών και δομών, δεν περιμένουμε να λάβουν συγκεκριμένες αποφάσεις σχετικά με το ορισμένα θέματα. δεδομένου ότι αυτός ο οργανισμός δημιουργήθηκε με σκοπό έναν ευρύ διάλογο, είναι πολύ σημαντικό οι πληροφορίες σχετικά με τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων των πιστών να ακούγονται κατά τη διάρκεια των συναντήσεων του ΟΑΣΕ, έτσι ώστε οι διπλωματικές αποστολές των συμμετεχόντων κρατών του ΟΑΣΕ να περιλαμβάνουν αυτά τα στοιχεία στις εκθέσεις τους και να ενημερώνουν τους ηγέτες των κρατών τους.

Υπάρχει επίσης ένα μπλοκ εσωτερικής παρακολούθησης των καταστάσεων που σχετίζονται με παραβιάσεις των δικαιωμάτων των πιστών στο πλαίσιο της αποστολής του ΟΑΣΕ στην Ουκρανία κι έτσι δίνουμε την ευκαιρία στους εκπροσώπους του ΟΑΣΕ να έρθουν σ’ επαφή απευθείας με τους πιστούς μας στις περιοχές όπου σημειώνονται τα προβλήματα. Να σημειωθεί ότι εκπρόσωποι του ΟΑΣΕ μεταβαίνουν στα μέρη αυτά κι έχουν την δυνατότητα να διαπιστώσουν ιδίοις όμμασι τι συμβαίνει εκεί.

Στην πραγματικότητα, διασφαλίζουμε ότι η διεθνής κοινότητα λαμβάνει αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση της UOC και δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν είναι καθόλου ενημερωμένη ή στον ΟΑΣΕ και στον ΟΗΕ γραπτώς, ενώ πολλά από αυτά δημοσιεύονται στους ιστότοπους των δύο οργανισμών. Επιπροσθέτως, οι διεθνείς δομές και οργανισμοί μπορούν να διαχειριστούν το ζήτημα των παραβιάσεων. Πρέπει να πούμε ότι έχουμε ορισμένα αποτελέσματα παρά τη σχετικά σύντομη περίοδο της νομικής μας δραστηριότητας.

Για παράδειγμα, με τη βοήθεια του διεθνούς οργανισμού για τα ανθρώπινα δικαιώματα Public Advocacy, καταφέραμε να διασφαλίσουμε την έγκριση ορισμένων αποφάσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα σχετικά με την Ουκρανία σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών. Ειδικότερα, στην περίπτωση της εξώθησης της κοινότητάς μας στο Ιβάνο-Φραγκίβσκ από την εκκλησία που ανήκει σε αυτήν, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών έλαβε απόφαση βάσει της διαδικασίας «προσωρινού μέτρου», η οποία εμπόδισε την άμεση έξωση πιστών από την εκκλησία με δικαστική απόφαση.

Πέραν τούτου, αντλώντας από τη συνεχή νομική μας ενημέρωση σχετικά με τα προβλήματα των πιστών, ο ειδικός εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για την ελευθερία της θρησκείας ή της πίστης, μαζί με ορισμένους άλλους ειδικούς εισηγητές, απέστειλε ανακοίνωση στην ουκρανική κυβέρνηση σχετικά με αυτές τις παραβιάσεις. Από το 2017, μαζί με τον προαναφερθέντα οργανισμό, διοργανώνουμε εκδηλώσεις στα κεντρικά γραφεία του ΟΗΕ στη Γενεύη σχετικά με τον σεβασμό των δικαιωμάτων των πιστών στην Ουκρανία, το Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία.

Αυτές οι εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο των τακτικών συνόδων του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, τις παρακολούθησαν διπλωμάτες από τα κράτη – μέλη του ΟΗΕ, εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών και δημοσιογράφοι. Είναι σημαντικό ότι σε αυτά τα γεγονότα παρευρέθηκαν επίσης μέλη από τους κληρικούς και τους λαϊκούς μας, οι οποίοι κατέθεσαν τις εμπειρίες τους. Από το 2017, μαζί με τον προαναφερθέντα οργανισμό, διοργανώνουμε εκδηλώσεις στα κεντρικά γραφεία του ΟΗΕ στη Γενεύη σχετικά με τον σεβασμό των δικαιωμάτων των πιστών στην Ουκρανία, το Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία.

Αυτές οι εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο των τακτικών συνόδων του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, τις παρακολούθησαν διπλωμάτες από τα κράτη – μέλη του ΟΗΕ, εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών και δημοσιογράφοι. Είναι σημαντικό ότι σε αυτά τα γεγονότα παρευρέθηκαν επίσης μέλη από τους κληρικούς και τους λαϊκούς μας, οι οποίοι κατέθεσαν τις εμπειρίες τους.

Όλες αυτές οι ενέργειες, κατά τη γνώμη μας, δείχνουν ότι έγινε καλή δουλειά σε νομικό επίπεδο για την προστασία των δικαιωμάτων των πιστών. Με την ευκαιρία, απευθύνω έκκληση προς τους εκπροσώπους όλων των θρησκευτικών κοινοτήτων σε διεθνές επίπεδο, οι οποίοι ανησυχούν για την κατάσταση του Χριστιανισμού στην εποχή μας, να μας στηρίξουν προκειμένου να υπερασπιστούμε ενεργά τις χριστιανικές αξίες, οι οποίες αναμφίβολα έχουν υποστεί πολλά πλήγματα τα τελευταία χρόνια.

– Περιγράψτε μας την κατάσταση στην Ουκρανία. Έχει βελτιωθεί από πέρυσι;

Όπως προανέφερα, η κατάσταση στην Ουκρανία χαρακτηρίζεται από πολιτικούς σε μεγάλες θέσεις, που επιδιώκουν να επιβάλουν νομικούς περιορισμούς στην UOC και να ενισχύσουν την OCU. Αυτό εκδηλώνεται σε διάφορες δράσεις. Για παράδειγμα, έχει θεσπιστεί νόμος στην Ουκρανία σύμφωνα με τον οποίο όλες οι θρησκευτικές οργανώσεις της Εκκλησίας μας είναι υποχρεωμένες να αλλάξουν τα ονόματά τους και να εισαγάγουν πληροφορίες σχετικά με τη σχέση τους με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Αυτό γίνεται με στόχο να παρενοχλήσουν τους πιστούς μας, να τους χαρακτηρίσουν ως ‘φιλο-ρωσική’ δύναμη, υποκινώντας μίσος και εχθρότητα στο ποίμνιο ενώ κάνουν καταλήψεις ναών για λογαριασμό της OCU. Πίσω από αυτά υποκρύπτονται πολιτικά συμφέροντα. Η επιβολή αυτού του νόμου έχει ανασταλεί σήμερα με δικαστική απόφαση, αλλά το ζήτημα δεν έχει επιλυθεί πλήρως, επειδή το ουκρανικό κοινοβούλιο δεν δείχνει καμία πρόθεση να καταργήσει αυτήν την πράξη που εισάγει διακρίσεις.

Επίσης, οι ουκρανικές αρχές εμπόδισαν την εγγραφή ορισμένων καταστατικών των επισκοπών και των μοναστηριών της UOC, ως αποτέλεσμα των οποίων οι κεντρικές νομικές οργανώσεις μας στην πραγματικότητα να μην μπορούν να ασκήσουν τις δραστηριότητές τους.

Από την άλλη πλευρά, οι κοινότητες της Εκκλησίας μας κατά καιρούς δέχονται βίαιες επιθέσεις από διάφορες ομάδες οι οποίες υποκινούνται από συγκεκριμένους κύκλους (στους οποίους ανήκουν και κληρικοί της OCU) με αποτέλεσμα να σημειώνονται επιθέσεις και βίαια επεισόδια.

Οι πιστοί μας αναγκάζονται να διατηρήσουν τη γραμμή και να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους με οποιονδήποτε τρόπο επιτρέπεται από το νόμο. Το 2019-2020, υπήρξε κάποια χαλάρωση λόγω του ότι ο νέος Πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν ακολουθεί μια τόσο ενεργή πολιτική σχετικά με το θρησκευτικό ζήτημα όπως έκανε ο πρώην Πρόεδρος της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο.

Θα ήθελα να επαναλάβω ότι η UOC δεν απαιτεί ειδική μεταχείριση από το κράτος. Υποστηρίζουμε ότι όλες οι ομολογίες της Ουκρανίας έχουν ίσα δικαιώματα βάσει του νόμου, ανεξάρτητα από την ποσοτική τους σύνθεση. Τα τελευταία πέντε χρόνια, η UOC παραμένει ακόμη η μεγαλύτερη ομολογία στην Ουκρανία, έχοντας 12.338 ενορίες, 12.411 κληρικούς, 254 μοναστήρια με 4.500 μοναστήρια.

Η κύρια πρόκληση, ωστόσο, είναι η ατιμωρησία των παραβατών που προχωρούν σε καταλήψεις των εκκλησιών μας χωρίς να κρύβουν την ταυτότητά τους και ακόμη και να δημοσιεύουν βίντεο για τα εγκλήματά τους σε κοινωνικά δίκτυα (!) Εάν οι αρχές είχαν ενεργήσει σύμφωνα με το νόμο, απέναντι σε τέτοιες εγκληματικές πράξεις, πολλά προβλήματα θα είχαν επιλυθεί με πολιτισμένο τρόπο, αλλά ο… πειρασμός να πολιτικοποιηθεί το θρησκευτικό ζήτημα εξακολουθεί να κυριαρχεί στη χώρα μας.

Καταλήγοντας, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω που κάνατε δυνατή αυτήν τη συνέντευξη. Ελπίζω ότι θα βοηθήσει πολλούς ενδιαφερόμενους Ορθόδοξους κατοίκους της Ελλάδας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών να μάθουν περισσότερα για την πραγματική κατάσταση στην εκκλησιαστική ζωή της Ουκρανίας. / Π.Ντ. / news-politics