140 χρόνια από το θάνατο του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

Του Αρχ. Κυρίλλου Κωστοπούλου
Ιεροκήρυκος Ι. Μ. Πατρών
Δρ. Θ.

Ο Φιόντορ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκυ με τα από πάσης πλευράς σπουδαία έργα του «Έγκλημα και τιμωρία», «Ο Ηλίθιος», «Οι Δαιμονισμένοι» και «Αδελφοί Καραμάζοφ», μέσω των οποίων μεταδίδεται η σοφία και οι ψυχικές αρετές του, κέρδισε όχι μόνον την αγάπη των συμπατριωτών του, αλλά και την φήμη ενός από τους μεγαλυτέρους μυθιστοριογράφους και δραματικούς του κόσμου.

Γεννήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1821 στην Πετρούπολη. Οι γονείς του ήταν πολύ πτωχοί, αλλά ευγενικού γένους.

Ο πατέρας του, πρώην στρατιωτικός γιατρός, αυστηρός και άκαμπτος οικογενειάρχης, έφυγε απ’ αυτή την ζωή, όταν ο γιός του Φιόντορ ήταν 17 ετών.

Ίσως η αγάπη πού έτρεφε για τον πατέρα του ή και άλλοι παράγοντες συνετέλεσαν, ώστε να πάθη την πρώτη κρίση επιληψίας, ασθένεια, η οποία θα τον συνοδεύη μέχρι τον τάφο.

Αφού τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές του, ενεγράφη στην στρατιωτική σχολή του Μηχανικού.

Τον ελάχιστο χρόνο, που έβρισκε ανάμεσα στις ασκήσεις και την μελέτη των απαιτήσεων της Σχολής, τον διέθετε στο να διαβάζη Ρωσική και Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία.

Μελετούσε πολύ τα έργα του Πούσκιν, του Γκόγκολ, του Χόφμαν, του Σίλλερ και του Ουγκώ.

Λίγο μετά την αποφοίτησή του απεφάσισε να παραιτηθή από την σταδιοδρομία του αξιωματικού και να αφιερωθή «ψυχή τε και σώματι» στην Λογοτεχνία.

Το πρώτο του έργο «Ο Φτωχόκοσμος» (1846), γραμμένο με όλες τις τεχνικές ατέλειες ενός αρχαρίου λογοτέχνη, απέσπασε τα εγκωμιαστικά λόγια του διάσημου κριτικού της Λογοτεχνίας Μπελίνσκι.

Το 1849 ο Ντοστογιέφσκυ συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο, για τον λόγο ότι περιεπλάκη σε ένα σοσιαλιστικό κίνημα.

Κατά την ώρα, όμως, της εκτελέσεως έφθασε αυτοκρατορική διαταγή να του απονεμηθή χάρη και να τιμωρηθή τέσσερα χρόνια σε καταναγκαστικά έργα.

Στο περίφημο έργο του «Ο Ηλίθιος» περιγράφει τα συναισθήματα του μελλοθανάτου.

Το 1854 αποφυλακίζεται και νυμφεύεται μια δύστροπη και ασθενική χήρα την Δημητρίεβνα Ισάεφ.

Κατά τον χρόνο της φυλακίσεώς του αρχίζει να συνδέεται με τον Χριστό και η ζωή του αλλάζει ριζικά.

Καταπολεμεί τον ουτοπιστικό Μαρξισμό και τον ορθολογιστικό Διαφωτισμό της Δύσεως, ο οποίος είχε ήδη μεταφυτευθή και στην Ορθόδοξη Ρωσία.

Η ζωή του και η διδασκαλία του συμφωνεί πλέον απόλυτα με την Ορθόδοξη Θεολογία.Ο Ντοστογέφσκυ μεταβάλλεται σε ένα ορθόδοξο λογοτέχνη.

Μετά από ένα ταξίδι στην Ευρώπη επιστρέφει περισσότερο Ορθόδοξος και με αρνητικές εμπειρίες τέτοιες, ώστε να αυξηθή η αγάπη και ο σεβασμός του προς τους Στάρετς της όντως Ορθοδόξου Ρωσίας.

Το 1864 πεθαίνει η σύζυγός του από φυματίωση. Ο θάνατός της έγινε αφορμή της συγγραφής του βιβλίου «Σκέψεις εμπρός εις το φέρετρο».

Εκεί φανερώνει την πίστη του στην αιωνιότητα και στην αθανασία της ψυχής.

Το 1865 νυμφεύεται την Γρηγορίεβνα Σνίτκινα, η οποία τον υπεραγάπησε και τον βοήθησε να υπερβή την μεγάλη φτώχεια, στην οποία είχε περιέλθει.

Αυτόν τον χρόνο εκδίδει το βιβλίο του «Ο Παίχτης».

Με την Γρηγορίεβνα απέκτησε τέσσερα παιδιά, από τα οποία τα δύο μόνο έζησαν, ο Θεόδωρος και η Αγάπη.

Παρά τον βαθύ πόνο του, συγγράφει τρία ακόμη βιβλία: «Έγκλημα και τιμωρία», «Αδελφοί Καραμάζοφ» και «Αναμνήσεις από το υπόγειο».

Την περίοδο αυτή ο Ντοστογιέφσκυ με την συγγραφή του καταπολεμεί τον μηδενισμό της διαφωτισμένης ιντελλιγκέντσιας.

Πιστεύει στην αγνότητα του Ρωσικού λαού και αντιστέκεται στον Ευρωπαϊκό ουμανισμό, προβάλλοντας τον Ορθόδοξο ανθρωπισμό.

Την νύκτα της 25ης Ιανουαρίου 1881 διερράγη μία από τις πνευμονικές αρτηρίες του.

Κοντά του παρέμεινε και αγρυπνούσε η καλή σύζυγός του.

Σε κάποια στιγμή στήλωσε κάπου το βλέμμα του και της λέει: «Ήλθε η ώρα να φύγω. Διάβασέ μου ένα χωρίο από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο».

Το ίδιο βράδυ εκοιμήθη εν Κυρίω. Η κηδεία του έγινε με εκδηλώσεις εθνικού πένθους.

Ο Ντοστογιέφσκυ υπήρξε ο Δημιουργός του τραγικού ρωσικού μυθιστορήματος.

Σε όλα τα έργα του υπάρχει έντονη δραματική κίνηση προς διερεύνηση της ανθρωπίνης ψυχής.

Αγωνίζεται να εκφράση το άγιο, το θείο που εμφανίζεται στην ανθρώπινη ψυχή μέσω της ακτίστου θείας χάριτος.

Ακόμη αναζητάει τις ρίζες της κτίσεως μέσα στην αιωνιότητα. Αγωνιά να εύρη την θεϊκή λύση στο δράμα της ανθρώπινης ψυχής.

Διατρέχει το ανθρωποκεντρικό νόημα της Ιστορίας, αναζητώντας το αθάνατο Θεανθρώπινο νόημά της.

Για τον Ντοστογιέφσκυ ο Θεός δεν είναι αντικείμενο αναγνώσεως, αλλά ζώσα ζωή, πάθημα και πόνος.

Σε μια επιστολή του προς την Φουβιζόν γράφει μεταξύ άλλων: «Αν κάποιος μου αποδείκνυε ότι ο Χριστός είναι εκτός της αληθείας και ότι μάλιστα η αλήθεια δεν βρίσκεται στον Χριστό, θα προτιμούσα να ταχθώ με τον Χριστό παρά με την αλήθεια».

Για να κατανοήση κανείς τον Ντοστογιέφσκυ πρέπει να διαθέτη Ορθόδοξο νου και Ορθόδοξη καρδιά.