Πώς η Κάτια Φόρεστ ήρθε από την Ουάσιγκτον στη Ρωσία, για να μαθητεύσει στην Αγιογραφία

Αικατερίνη Φόρεστ Η Κάτια Φόρεστ έχει γεννηθεί στις ΗΠΑ. Η μητέρα της είναι Ρωσίδα και ο πατέρας της Αμερικανός. Τη γνωρίζω από παλιά. Θυμάμαι πώς η μητέρα της την πλησίαζε προς το Άγιο Ποτήριο, στον καθεδρικό ναό του Αγίου Νικολάου στην Ουάσιγκτον. Σήμερα η Εκατερίνα είναι 19 χρονών. Δύο χρόνια πριν αποφοίτησε από ένα σχολείο στη Βιρτζίνια και εισήχθη σε ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Από τον προηγούμενο Σεπτέμβριο, η Κάτια σπουδάζει στο Ορθόδοξο Πανεπιστήμιο του Αγίου Τύχωνα της Μόσχας, στο τμήμα Αγιογραφίας. Συνομιλήσαμε με την Κάτια για την Αγιογραφία, την Ορθοδοξία, το ταξίδι της στη Ρωσία και για την εντύπωση που της έκανε η χώρα μας.

– Κάτια, μιλάς Ρωσικά πολύ καλά. Πώς κατάφερες να εξασκήσεις τη γλώσσα;

– Αυτό θεωρώ ότι είναι μια μεγάλη επιτυχία της μητέρας μου. Δεν είναι εύκολο για εκείνη, παράλληλα, και να μεταδίδει την αγάπη προς τον ρωσικό πολιτισμό, προς την λογοτεχνία, προς την ορθόδοξη πίστη και να στέλνει τα παιδιά της (έχω δύο μικρούς αδελφούς) σε δύο σχολεία, ένα αμερικανικό κι ένα ρωσικό.

Η ορθοδοξία και η ρωσική γλώσσα έχουν μπει στη ζωή μου από το παιδικά μου χρόνια. Θυμάμαι μια φορά ότι οι γονείς μου είχαν ένα επαγγελματικό ταξίδι στο Λονδίνο κι εγώ έπρεπε να πηγαίνω σχολείο στον ορθόδοξο ναό. Υπήρχαν μαθήματα στα Ρωσικά: Ιστορία, Λογοτεχνία, Μαθηματικά, ακόμα και Ωδική! Εκτός τούτου, είχαμε μια πολύ πλούσια κοινωνική ζωή: Ανεβάζαμε θεατρικές παραστάσεις, τραγουδούσαμε. Επί πλέον, πήγαινα στο σχολείο της πρεσβείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας στο Λονδίνο. Και μόλις επιστρέψαμε στις ΗΠΑ, τις εργάσιμες μέρες έπρεπε να πηγαίνω στο αμερικανικό σχολείο, ενώ τα σαββατοκύριακα η μητέρα μου με πήγαινε στο ρωσικό, που ονομάζεται "Μεταφορά". Σ' αυτό το σχολείο ασχολούμασταν ακόμα και με την Καλλιγραφία!

– Μερικά χρόνια πριν, στην τραπεζαρία του ιερού ναού της Ουάσιγκτον άκουσα εσένα να συζητάς με μια κοπέλα τα έργα του Ντοστογιέφσκι. Ομολογώ ότι με εξέπληξε αυτό το γεγονός...

– Από τα 8-9 μου χρόνια δεν αποχωρίζομαι τα βιβλία. Στις ΗΠΑ είναι δύσκολο να βρει κανείς ρωσικά βιβλία: Αρχικά, η μητέρα μου έκανε παραγγελίες μέσω του Ίντερνετ, μετά τα αγόραζα από εκεί από μόνη μου. Και οι φίλοι μας και οι συγγενείς μας έφερναν από τη Ρωσία, καθώς επίσης κάναμε και ανταλλαγές βιβλίων εδώ. Έχουμε μια ωραία συλλογή βιβλίων στο σπίτι. Τα διαβάζω, τα αναλύω, μετά συζητάμε λεπτομέρειες και περί των ηρώων τους με τη μητέρα μου. Πηγαίνοντας σε αμερικανικό σχολείο, επέλεξα το πρόγραμμα "Το διεθνές προπτυχιακό". Στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού διδασκόμαστε ρώσικη κλασική λογοτεχνία, μεταξύ των έργων και το "Έγκλημα και Τιμωρία" του Ντοστογιέφσκι, στα Αγγλικά βεβαίως. Αλλά, πρωτ' απ' όλα, πήρα απόφαση να το διαβάσω στα Ρωσικά. Βασικά, η γνωριμία με βιβλίο στη μητρική γλώσσα του συγγραφέα με βοήθησε να το καταλάβω καλύτερα. Αργότερα υπήρξε ένα ενδοοικογενειακό αστείο: Πώς είναι δυνατόν να ειπωθεί στα Αγγλικά, ακόμα και σ' άλλη ξένη γλώσσα "Γιατί κάνεις λεμόνι;» ή «Γιατί μου κάνεις πορτοκάλι;» (ΣτΜ: Δηλαδή «ξινίζεις» τα μούτρα, μορφάζεις, σαν να έχεις καταπιεί λεμόνι). Ενδιαφέρομαι ιδιαίτερα για τέτοιες λεπτομέρειες της γλώσσας.

– Ξέρω ότι συμμετέχεις στη χορωδία, κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας...

– Είμαι ευτυχής, είμαι ορθόδοξη από τα σπάργανα.

Είδα πολλούς Αμερικανούς, που ήρθαν προς την πίστη όταν έγιναν μεγάλοι, σε ώριμη ηλικία. Ξέρω μάλιστα περιστατικά, όπου άνθρωποι πέρασαν στην Ορθοδοξία από τον Καθολικισμό ή και από άλλη θρησκεία. Παρ’ όλο που ο πατέρας μου είναι Αμερικανός, το να πηγαίνω στον ορθόδοξο ναό ή να ψάλλω πάνω στο αναλόγιο από μικρή το θεωρούσα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου.

Επικοινωνώντας με ηλικιωμένους συγγενείς μου -τον παππού και τη γιαγιά και άλλους, οι οποίοι έχουν μεγαλώσει στη Σοβιετική Ένωση - βλέπω πως η δική τους Ορθοδοξία είναι διαφορετική από τη δική μου. Είναι η εκδήλωση του γεγονότος ότι η τρίτη γενιά έχει μεγαλώσει χωρίς τον Θεό. Οι άνθρωποι Τον ανακάλυψαν και επανήλθαν προς την πίστη αργότερα, ενώ εγώ έχω γεννηθεί πια με αυτό το δώρο. Δεν είχα ούτε αναζητήσεις ούτε αμφιβολίες. Είμαι ευγνώμων που γεννήθηκα και ανατράφηκα μέσα στην Ορθοδοξία. Τώρα θέλω να κατανοώ εις βάθος τα δόγματα της πίστης μας, για να καταλαβαίνω καλύτερα τα κοινωνικά και πολιτιστικά φαινόμενα, την ιστορία, για να γίνω πιο βιώσιμη, για να προσανατολίζομαι σ' αυτό τον κόσμο.

– Πώς σου δημιουργήθηκε το ενδιαφέρον για την Αγιογραφία;

– Οι ενορίτες και οι φίλοι από τον καθεδρικό Αγίου Νικολάου της Ουάσιγκτον, γνωρίζοντας ότι μου αρέσει να ζωγραφίζω και ν’ ασχολούμαι με τα εικαστικά, με συμβούλευσαν να πάω να σπουδάσω Αγιογραφία. Τους άκουσα τότε, όμως το ανέβαλα γι’ αργότερα.

Κάποτε, μία μέρα μετά τη Θεία Λειτουργία, εγώ με τη μητέρα μου πλησιάσαμε τον ιερέα για τον Σταυρό και αυτός μου λέει: "Ελάτε στο μάθημα Αγιογραφίας, εδώ στον ναό ".

Πήγαμε και μας άρεσε πολύ. Μέχρι τότε δεν ήξερα τίποτα για την Αγιογραφία. Είχα μόνο ακούσει μερικές γνώμες πως είναι προτιμότερο ν’ ασχολείται κανείς με την εικονογραφία χωρίς να έχει κάποια καλλιτεχνική εκπαίδευση, επειδή δήθεν υπάρχουν διαφορετικοί κανόνες και, επομένως, απαιτούνται διαφορετικές μέθοδοι. Αυτό, όμως, μου φαίνεται ότι μπορεί να ισχύει ή όχι ανάλογα με το άτομο, γιατί, όπως προκύπτει από τη δική μου εμπειρία, η καλλιτεχνική εκπαίδευση που έχω όχι μόνο δεν μ’ εμποδίζει, αλλά, αντίθετα, με βοηθά.

Εκείνες τις μέρες τα μαθήματα εικονογραφίας άρχισαν να μου αρέσουν ακόμα πιο πολύ. Η συνηθισμένη, δηλαδή η κοσμική καλλιτεχνία, μας μιλάει για τα αισθήματα, τις συγκινήσεις. Γενικά, όλη η τέχνη του 21ου αιώνα εκφράζει σε μεγάλο βαθμό χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ανθρωπιστικού ατομικισμού, τις κοσμικές ιδέες. Ενώ η Αγιογραφία είναι εντελώς άλλο πράγμα: Δεν πρόκειται για συγκινήσεις και συναισθήματα, εκφράζει κάτι πιο βαθύ, είναι ένα μυστικό. Με προκαλεί θαυμασμό το πώς μπορώ ν’ απεικονίσω με όποιον τρόπο κάτι αιώνιο, αθάνατο, ν’ αποκτήσω πνευματική δύναμη. Καταλαβαίνω, όμως, ότι πρέπει να μελετήσω σκληρά..! Ζωγραφίζοντας το πρώτο μου εικόνισμα, κάθε βήμα της διαδικασίας με μάγευε! Στα μαθήματα Αγιογραφίας διδασκόμαστε πώς οι άνθρωποι του παρελθόντος προσεύχονταν πριν τη δουλειά, πώς ανακάτευαν τα χρωστικά. Η Αγιογραφία μάς συνδέει όχι μόνο με το παρελθόν, αλλά και με το παρόν, καθώς και με το μέλλον. Μερικοί πιστεύουν ότι η Αγιογραφία είναι μια απαρχαιωμένη, άχρηστη ενασχόληση. Είναι λάθος: Έτσι σκέφτονται μόνο αυτοί που απλώς αντιγράφουν τα εικονίσματα και δεν συμβάλλουν σε τίποτα, δεν φέρουν στην καρδιά τους τον εκκλησιαστικό κόσμο.

Μερικές φορές, διαβάζοντας το Ευαγγέλιο, πνευματικά βιβλία, προσευχές, έχω την αίσθηση ότι όλα αυτά είναι κάτι πολύ απόμακρα, ξένα. Δυσκολεύομαι να φανταστώ πώς αυτά τα πράγματα θα μπορούσαν να εκφραστούν, να ζωγραφιστούν. Δυσκολεύομαι να καταλάβω την παλιά ρωσική γλώσσα. Ενώ μια ιερή μορφή αποτελεί για μένα μια από τις πιο καταληπτές εκφράσεις της πίστης.

– Λοιπόν, κατάφερες να ζωγραφίσεις κάποια εικόνα και αν ναι, ποια;

– Η πρώτη μου μορφή ήταν "Ο Σωτήρ ο αχειροποίητος". Μου πρότεινε να τη ζωγραφίσω η δασκάλα μου της εικονογραφίας, η Ιρίνα Μπελιακόβα.

"Ο Σωτήρ ο αχειροποίητός" είναι η πρώτη εικόνα δοσμένη κατ' ευθείαν από τον Θεό. Η μορφή εμφανίστηκε μόλις ο Ιησούς σπόγγισε με το μαντίλι του το πρόσωπό Του. Στο μαντίλι απεικονίστηκε η μορφή Του. Αυτή ήταν η απαρχή της Αγιογραφίας. Χάρηκα πολύ, για το ότι είχα να ζωγραφίσω αυτήν τη συγκεκριμένη μορφή. Για τον κάθε ορθόδοξο η μορφή του Σωτήρος είναι η σημαντικότερη.

Λοιπόν, μαζί με την Ιρίνα, η οποία με βοηθούσε αρκετά, δουλεύαμε 2-3 ώρες τα Σάββατα. Ζωγράφιζα αυτήν την εικόνα σχεδόν μισό χρόνο. Δεν δούλευα χωρίς επιμελήτρια: Ήθελα να με επιβλέπει, να με διορθώνει, να με συμβουλεύει. Η μητέρα μου τοποθέτησε αυτήν την εικόνα στο εικονοστάσι του σπιτιού μας.

– Ως αποτέλεσμα της δουλειάς ενδιαφέρθηκες τόσο θερμά για την Αγιογραφία, που πήρες απόφαση να σπουδάζεις στο ορθόδοξο πανεπιστήμιο;

– Ναι, επειδή ήθελα να βυθιστώ πιο βαθιά στη διαδικασία της Αγιογραφίας. Η εκπαίδευση στη Ουάσιγκτον μου χάρισε μια βάση και με γέμισε με ενέργεια. Και ήθελα να συνεχίσω τις σπουδές μου σε επίσημο εκπαιδευτικό ίδρυμα, όπου θα μπορούσα ν’ αποκτήσω κλασικές εμπειρίες, εξασκούμενη στην τάξη μαζί μ’ έναν παιδαγωγό. Έτσι, λοιπόν, το ένα διαδεχόταν το άλλο: Η επιθυμία μου αυξήθηκε, παράλληλα οι γνωστοί μου μου παρήγγειλαν μερικές φορές κάποιες εικόνες. Αλλά θεωρούσα ότι δεν έχω επαρκή εμπειρία ως προς την τεχνική: Η δασκάλα μου με βοήθησε σε κάθε φάση των εργασιών, τόσο στην κατασκευή των σανίδων όσο και στην επίστρωσή τους με βερνίκι και λινέλαιο, αλλά και στα γράμματα. Αν έλαβα παραγγελίες, αυτές δεν ήταν δικές μου, αλλά της δασκάλας.

Απ' την άλλη, η φίλη μου σπούδαζε στο Ορθόδοξο πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών του Αγίου Τύχωνα της Μόσχας. Μου έλεγε πολλά για το πανεπιστήμιο και τις σπουδές και άρχισα να επισκέπτομαι τον ιστοχώρο του Πανεπιστημίου, ψάχνοντας πληροφορίες για τα προγράμματα σπουδών της Αγιογραφίας και τις προϋποθέσεις εισαγωγής. Έτσι, ήρθε η ώρα όχι μόνο να οραματίζομαι, αλλά να κάνω πράξη τα όσα οραματιζόμουν.

Ψάχνοντας για προγράμματα Αγιογραφίας σε πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα, επέλεξα το πανεπιστήμιο Άγιος Τυχών γιατί είναι ανθρωπιστικό. Αυτό σημαίνει ότι τα μαθήματα που θα παρακολουθήσω εκεί θα αναγνωριστούν από το αμερικανικό ίδρυμα. Επιπλέον, ήθελα να ζήσω λίγο στη Μόσχα. Τελικά, έγραψα στο πανεπιστήμιο Άγιος Τύχων ότι έχω σκοπό να κάνω πρακτική εξάσκηση και με δέχθηκαν.

Ήρθα ως δόκιμη στην έδρα Αγιογραφίας για μία χρονιά. Έχω ένα προσωπικό πρόγραμμα σπουδών: Παρακολουθώ ταυτόχρονα το 1ο και το 2ο έτος, ενώ παραμένω φοιτήτρια του 2ου εκπαιδευτικού έτους στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Μέισον, της πολιτείας της Βιρτζίνια, όπου παρακολουθώ δύο προγράμματα, ένα καλλιτεχνικό κι ένα παιδαγωγικό. Για την ώρα βρίσκομαι σε ακαδημαϊκή άδεια.

– Πώς σε δέχτηκαν οι συμφοιτητές σου;

– Έχω καλές σχέσεις με όλους, κάνουμε παρέα, αστειευόμαστε. Έχω να διηγηθώ ένα διασκεδαστικό περιστατικό. Όσο οι συσπουδαστές μου δεν ήξεραν τίποτα για την καταγωγή μου, με θεωρούσαν Μοσχοβίτισσα. Ώσπου κάποτε ο καθηγητής είπε: "Η Κάτια είναι η Αμερικανίδα δόκιμή μας". Από τότε σαν να μου κόλλησαν ετικέτα... Όλοι άρχισαν να λένε: "Από την αρχή καταλάβαμε ότι και ντύνεσαι αλλιώς και μιλάς με προφορά..." Γελούσα, αστειευόμενη: "Το καταλάβατε, όταν σας είπε ο καθηγητής ότι είμαι Αμερικανίδα".

Εκτός από τους φοιτητές του πανεπιστημίου, οι γιαγιάδες στην εκκλησία, μαθαίνοντας ότι ήρθα από τις ΗΠΑ, με ρωτούσαν:" Για ποιο λόγο ήρθες εδώ; " Τους απαντώ ότι είμαι δόκιμη, εκπαιδεύομαι στις Η.Π.Α. και στη Μόσχα κι ενδιαφέρομαι για την Αγιογραφία. Σταμάτησαν να ρωτούν και δεν υπήρξαν ούτε συγκρούσεις ούτε παρεξηγήσεις.

– Πόσο γρήγορα έκανες φίλους;

– Αν και είμαι κοινωνικός άνθρωπος, δυσκολεύομαι να κάνω καινούργιες γνωριμίες. Όμως εδώ το έβαλα σκοπό ν’ «αντιμετωπίσω» τον εαυτό μου.

Πηγαίνω σε εκδηλώσεις λαϊκών χορών και τραγουδιών. Παρακολουθώ μαθήματα ρωσικών χορών και τραγουδιών. Εκεί έκανα πολλές γνωριμίες. Προσπαθώ να συμμετέχω σε ωφέλιμες, ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις, για να κατανοήσω το ρωσικό πνεύμα.

Επιπλέον, παρακολουθώ εξ αποστάσεως μαθήματα Ψυχολογίας. Μου αρέσει ο τρόπος διδασκαλίας της στη Ρωσία.

– Τι μελετάς τώρα στο Πανεπιστήμιο;

– Κατά κανόνα, στο 1ο εκπαιδευτικό έτος ακόμη δεν ζωγραφίζουμε ολόκληρες εικόνες, αλλά επεξεργαζόμαστε τμήματά τους, ενώ στο 2ο δημιουργούμε μια μορφή ως τη μέση της. Μου πρότεινε ο παιδαγωγός μου, ο πατήρ Νικολάι Τσερνίσοφ, ο οποίος ήταν πνευματικός του Αλεξάντρ Σολτζενίτσιν, να επεξεργάζομαι το πρώτο μισό του έτους τα τμήματα και το δεύτερο μισό τη μορφή ως τη μέση.

Αφού ήρθα στη Μόσχα και άρχισα τις σπουδές μου, κατάλαβα πως πρέπει να ξαναμάθω πολλά πράγματα, επειδή στη Ουάσιγκτον με δίδαξαν αλλιώς. Σπούδαζα πολύ έντονα. Τώρα, μαζί με τον π. Νικόλαο, δουλεύουμε πάνω στη μορφή του Αγίου Νικολάου.

– Είχες έρθει στη Ρωσία νωρίτερα;

– Όταν ήμουν μικρή, ερχόμασταν συχνά, να δούμε τον παππού και τη γιαγιά μου, με τους οποίους και μένω τώρα. Παλαιότερα πηγαίναμε στο εξοχικό. Και τώρα θυμάμαι τη Μόσχα, όμως από το 2010 κι εντεύθεν δεν είχα ξαναέρθει, γι’ αυτό έχω ασαφείς αναμνήσεις.

– Ποιες οι εντυπώσεις σου από τη Μόσχα;

– Διαβάζω πολύ, συλλογίζομαι, βλέπω ταινίες, ακούω ρωσική μουσική, κάνω γνωριμίες. Ό,τι περίμενα να βρω εδώ, το βρήκα: Αγαθότητα, καλοσύνη και ειλικρίνεια.

Ζώντας στις ΗΠΑ, έλεγα σε όλους ότι είμαι Ρωσίδα, όταν ήρθα στη Μόσχα, κατάλαβα ότι κατά το πλείστων είμαι Αμερικανίδα, περισσότερο απ’ όσο ένιωθα πριν. Μεγάλωσα σε εντελώς άλλη χώρα, σκέφτομαι διαφορετικά. Ναι, η μητέρα μου έκανε το βέλτιστο, για να με αναθρέψει με αγάπη προς τη Ρωσία, προς τη ρωσική καλλιτεχνία, λογοτεχνία, εκείνη πάντα προήγαγε το ρωσικό πνεύμα μέσα στην οικογένειά μας. Όμως τώρα κατάλαβα ότι στο μέλλον θα υπάρχουν στιγμές, που δεν θα είμαι απολύτως ταιριαστή με το περιβάλλον. Θα είμαι, ταυτόχρονα, και ξένη και οικεία. Αυτό μπορεί να είναι παράξενο, αλλά είμαι 100% Ρωσίδα και 100 % Αμερικανίδα. Μου αρέσει να ζω και στη Ρωσία και στην Αμερική. Αρνητικές στιγμές υπάρχουν τόσο εδώ όσο κι εκεί. Αυτή η αυτεπίγνωση υπήρξε κάτι το καινούργιο για μένα.

Μου έκανε έκπληξη, για παράδειγμα, το ότι η νεολαία στη Ρωσία δεν φαίνεται τόσο "οπισθοδρομική" όσο περίμενα. Στη Ουάσιγκτον έβλεπα όλες τις σοβιετικές ταινίες: "Ο Ιβάν Βασίλιεβιτς αλλάζει επάγγελμα", "Οι τζέντλεμεν της επιτυχίας", το σίριαλ "Αικατερίνη η μεγάλη". Αφού ήρθα εδώ, έμαθα ότι οι συνομήλικοί μου βλέπουν αμερικανικές σειρές, ακούνε δυτική μουσική...

Ο ρωσικός πολιτισμός στο εξωτερικό είναι λίγο διαφορετικός. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, οι λευκοί εμιγκρέδες προσπάθησαν να διαφυλάξουν τον πολιτισμό, τις παραδόσεις, ενώ στη Ρωσία η ζωή άλλαξε: Άρχισε ο κομμουνισμός, ο αθεϊσμός. Μετά την Περεστρόικα, οι ναοί άρχισαν ν’ ανοίγουν, οι ιερές εικόνες να επιστρέφουν στην Εκκλησία.

Στο εξωτερικό ο ρωσικός πολιτισμός είναι ζωντανός. Παραμένουν άνθρωποι -οι εμιγκρέδες και οι απόγονοί τους- που τον διατηρούν.

– Οι φίλοι σου στην Ουάσιγκτον πώς δέχτηκαν το ταξίδι σου στη Μόσχα;

Όλοι με υποστήριξαν, καθώς είδαν πως επιθυμούσα διακαώς να πάω. Και όλοι χάρηκαν πολύ. Έχω πολλούς φίλους Αμερικανούς, που επίσης πήγαν στη Ρωσία για σπουδές. Οπότε δεν είμαι η πρώτη.

Μετά την πρακτική εξάσκηση σχεδιάζω να γυρίσω στην Ουάσιγκτον, για να συνεχίσω τις σπουδές μου στο αμερικανικό εκπαιδευτικό ίδρυμα. Οι βάσεις έχουν τεθεί και δεν θέλω να τις ακυρώσω. Στη ζωή μου προσπαθώ να μην σταματάω στα μισά του δρόμου, προσπαθώ να φέρνω κάθε τι σε πέρας. Δεν ξέρω πως θα είναι η ζωή μου και η δουλειά μου στο μέλλον, το μόνο που ξέρω ακριβώς είναι ότι δεν θα εγκαταλείψω την Αγιογραφία.