Το Α και το Ω τού μοναχού είναι η υπακοή

Στα μέσα Οκτωβρίου του 2010 μοναχοί τής Μονής Δοχειαρίου^[1] με επικεφαλής τον Αρχιμανδρίτη Γαβριήλ, ήρθαν στη Ρωσία για να προσευχηθούν σε ιερούς τόπους όπως στην Τριαδική Λαύρα τού Αγίου Σεργίου, στο Μοναστήρι Ντιβέεβο, σε μέρη στην Αγία Πετρούπολη και στην Μόσχα, και στη συνέχεια στο Κιέβο και στο Ποτσάεφ και να δωρίσει στο Μετόχι στην Αγία Πετρούπολη τής Μονής Κονέφσκι, ένα χειροποίητο αντίγραφο τής εικόνας τής Υπεραγίας Θεοτόκου τής Γοργουπήκοου. Οι Αθωνίτες μοναχοί επισκέφτηκαν επίσης την Μονή Σρέτενσκυ της Μόσχας, όπου στις 25 Οκτωβρίου, μαζί με τους αδελφούς τής Μονής, τέλεσαν την πρωινή Θεία Λειτουργία. Οι χορωδίες έψαλλαν εναλλάξ στην ελληνική και στην σλαβονική γλώσσα. «Νιώθαμε σαν να ήμασταν στον Άθω», δήλωσαν οι ενορίτες. Και μετά την Λειτουργία, στο γεύμα, πραγματοποιήθηκε μια φιλική συνομιλία με τον Αρχιμανδρίτη Γαβριήλ, στον οποίο τέθηκαν πολλές ερωτήσεις σχετικά με την Μονή Δοχειαρίου, την καθημερινότητα εκεί, καθώς και για τον ηγούμενο Αρχιμανδρίτη Γρηγόριο.

Γέροντας Γαβριήλ. Φωτογραφία: A. Ποσπέλοφ / Pravoslavie.Ru – Πάτερ Γαβριήλ, την σημερινή μέρα, θα την θυμούνται οι ενορίτες τής Μονής Σρέτενσκυ για πολύ καιρό: σήμερα ο ίδιος ο Άθως ήρθε σε μάς. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους ενορίτες μας, επειδή πολλοί από αυτούς δεν έχουν την ευκαιρία να πάνε στον Άθω, αλλά και το προσκύνημα των ενοριτών μας στο Άγιο Όρος είναι πρακτικά αδύνατο. Σας ευχαριστούμε από τα βάθη της καρδιάς μας. Ο Άθως είναι ο φάρος που φωτίζει τον κάθε μοναχό, και τον κάθε πιστό στο να καθοδηγεί την πνευματική του ζωής. Ο Άθως μάς φωτίζει με τις απαραίτητες ιδέες και πνευματικότητα. Για εμάς, ακόμη και το να αγγίζουμε την μεγάλη μοναστική κληρονομιά, είναι μια μεγάλη χαρά.

– Κι εμείς από την μεριά μας, σάς ευχαριστούμε που μας δώσατε την ευκαιρία να τελέσουμε Λειτουργία εδώ, στην Μονή τού Σρέτενσκυ, ένα μέρος όπου ξεχνάει κανείς ότι βρίσκεται στο κέντρο τής Μόσχας. (Στρεφόμενος στον Ιερομόναχο Συμεών ): Και εσείς, πάτερ Συμεών, ήσασταν ποτέ στην Μονή Δοχειαρίου;

– Δυστυχώς, δεν ήμουν.

– Ε, τότε να σάς απαγάγουμε ( χαμόγελα ).

– Στον Άθω, κάθε μοναστήρι έχει τις δικές της παραδόσεις. Πείτε μας, Γέροντα, σε τι διαφέρει η Μονή Δοχειαρίου από άλλα αγιορείτικα μοναστήρια;

– To Τυπικό, βέβαια, των Αθωνιτών είναι το ίδιο για όλα τα μοναστήρια τού Αγίου Όρους, αλλά κάθε μοναστήρι έχει και τις ιδιαιτερότητές του, πράματα που φτιάχνουν το ιδιαίτερο «πρόσωπο» τής μονής. Για παράδειγμα, μια διαφορά είναι το πού θα σταθεί ο κανονάρχης ή από ποια πλευρά θα διαβάσει ο Αναγνώστης. Η καθημερινή ρουτίνα μπορεί να διαφέρει ελαφρώς. Έτσι, εάν κάποιος δεν μπορεί να φάει το πρωί, τότε το γεύμα μεταφέρεται σε μεταγενέστερη ώρα. Αυτό εξαρτάται επίσης από τον ηγούμενο, ο οποίος δίνει εντολές ανάλογα με την υπακοή των αδελφών. Αλλά αυτές οι διαφορές είναι ασήμαντες.

Μονή Δοχειαρίου. Φωτογραφία: A. Ποσπέλοφ / Pravoslavie.Ru

Εδώ, στη Δοχειαρίου, ραντίζουνε με δάφνες το πάτωμα τής εκκλησίας τις εορτές του δωδεκάωρτου, και το Πάσχα, ξεκινώντας από τη Μεγάλη Παρασκευή, με άνθη άγριας λεβάντας. Η λεβάντα μάλιστα ανθίζει μόλις τότε. Αλλά στην πραγματικότητα, αυτό δεν είναι κομμάτι τής παράδοσης τού Αγίου Όρους, αλλά κομμάτι τής παράδοσης τής Πάτμου, μέρος όπου ο Γέροντας Γρηγόριος, ο ηγούμενός μας, χειροτονήθηκε μοναχός. Αλλά τώρα, κι άλλα μοναστήρια υιοθετούν σταδιακά αυτήν την παράδοση. Μοναχοί από γειτονικά μοναστήρια έρχονται σε εμάς για την γιορτή τής Μονής, το βλέπουν αυτό και το υιοθετούν. Διακοσμούν τον ναό με αρωματικά φυτά, ώστε να μυρίζουν με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Και χρησιμοποιούν όχι μόνο φύλλα δάφνης, αλλά και άλλα λουλούδια και φυτά. Τον χειμώνα, για παράδειγμα, αειθαλή, αυτά που δεν ρίχνουν τα φύλλα δηλαδή. Ακόμη και κλαδιά πορτοκαλιάς χρησιμοποιούν, καθότι δίνουν ευχάριστο άρωμα. Το Μεγάλο Σάββατο, όταν ψάλλουμε το "Ανάστα Θεός" ... Εκείνη ακριβώς την εποχή ανθίζουν οι πορτοκαλιές.

Ελάτε στο μοναστήρι μας την Μεγάλη Εβδομάδα.

– Φοβάμαι ότι δεν θα αντέξουμε την αγιορείτικη αυστηρότητα.

– Είναι τόσο όμορφα που δεν παρατηρείς καν πώς περνάει ο χρόνος, δεν αισθάνεσαι κανένα βάρος. Και όταν έρχεται το Πάσχα, λες: «Μα τέλειωσε ήδη; Μήπως έρχονται κι άλλα;»

– Και πόσους προσκυνητές υποδέχεται η Μονή Δοχειαρίου το Πάσχα και την Μεγάλη Εβδομάδα;

– Δεν υπάρχουν περιορισμοί: όποιος θέλει, έρχεται. Είναι αλήθεια ότι βρίσκονται σε εξέλιξη στο μοναστήρι εργασίες αποκατάστασης. Το κτίριο τής Aδελφότητας ανανεώνεται και οι αδελφοί έχουν μετακομίσει στο αρχονταρίκι^[2]. Ως εκ τούτου, πιθανότατα, το Πάσχα τού 2011, να έχουμε δυσκολίες να φιλοξενήσουμε τούς προσκυνητές, αλλά θα προσπαθήσουμε να τούς βολέψουμε όλους. Το Πάσχα, βέβαια, είναι πολύ όμορφο. Μάλιστα, μέσα από τέτοιες Ακολουθίες καταλαβαίνει κανείς τι σημαίνει Πάσχα, Ορθόδοξο Πάσχα και γενικά τι σημαίνει Ορθοδοξία.

– Γέροντα, έχουμε ακούσει πολλές διδακτικές ιστορίες για τον ηγούμενο τής Δοχειαρίου, τον Γέροντα Γρηγόριο. Μπορείτε να μάς πείτε κάτι γι΄αυτόν;

– Αν σάς μιλήσω για τον Γέροντά μου, θα μού πείτε ότι τον εξυμνώ ( γέλια ).

Ο Γέροντας Γρηγόριος (Ζουμής), ηγούμενος τής Μονής Δοχειαρίου – Μην ανησυχείτε. Ξέρουμε ότι ο ηγούμενος τής Μονής Δοχειαρίου είναι ένα πολύ σεβαστό πρόσωπο στον Άθω και στην Ελλάδα. Και δεν ξέρουμε πολλά πράματα για τον ελληνικό κόσμο. Πείτε μας τι είδους άτομο είναι, πώς ήρθε στο Άθως. Θα θέλαμε να μάθουμε για αυτόν από πρώτο χέρι.

– Με τον Γέροντα γνωριστήκαμε στην Πάτμο το 1961, στην Θεολογική Σχολή. Ήταν 19 χρονών κι εγώ 17. Μεγάλωσε στην Πάρο, ένα Κυκλαδίτικο νησί. Είχε την τύχη να μεγαλώσει κάτω από τον θόλο ενός μοναστηριού που ονομάζεται Ιερά Μονή Λογγοβάρδας^[3]. Πολλοί και σπουδαίοι ήταν οι πνευματικοί άνδρες που μόνασαν σε αυτό το μοναστήρι. Αυτό το μοναστήρι συνέχισε τις παραδόσεις του κινήμα τών Κολλυβάδων. Έχετε ακούσει περί αυτού τού κινήματος;

– Ναι, ξέρουμε. Σε αυτό συμμετείχαν οι άγιοι Νικόδημος ο Αγιορείτης, Μακάριος Νοταράς.

–Η Λογγοβάρδα υπήρξε η συνέχεια αυτού τού κινήματος. Ο τελευταίος από τους αδελφούς

αυτού του μοναστηριού ήταν ο Γέροντας Φιλόθεος Ζερβάκος. Τόσο η γιαγιά όσο και η μητέρα τού Αρχιμανδρίτη Γρηγορίου, τού Γέροντά μας, έρχονταν για εξομολόγηση στον πάτερ Φιλόθεο. Φυσικά, οι γυναίκες έπαιρναν το αγόρι μαζί τους. Ήταν μικρός και δεν μπορούσε να φιλήσει τις εικόνες, και έτσι ο μοναχός τον έπαιρνε στα χέρια και τον σήκωνε για να τίς ασπαστεί. Από παιδική ηλικία έκανε εξομολόγηση στον πάτερ Φιλόθεο (Ζερβάκο). Και σε ηλικία 12 ετών πήγε να σπουδάσει στην Θεολογική Σχολή. Ο πάτερ Φιλόθεος τον πέρασε σε άλλον Γέροντα, τον πάτερ Αμφιλόχιο (Μακρή). Και από την ηλικία των 12 άρχισε να πηγαίνει για εξομολόγηση στον πάτερ Αμφιλόχιο. Με τον μελλοντικό Ηγούμενό μας γνωρίστηκα στη Θεολογική Σχολή. Γίναμε φίλοι. Οι πνευματικοί μας δεσμοί έγιναν ακόμη πιο δυνατοί καθώς γίναμε πνευματικά παιδιά τού πατρός Αμφιλόχιου. Και από το 1971 έχει ήδη γίνει ο Γέροντάς μου.

Από την πρώτη φορά που τον γνώρισα, είδα ότι αυτό το τότε αγόρι είχε υπέροχα πνευματικά χαρίσματα. Και όχι μόνο πνευματικά χαρίσματα, αλλά και διοικητικές ικανότητες. Πολύ σπάνια συναντά κανείς και τα δύο χαρίσματα σε ένα και το αυτό άτομο. Αλλά ο Θεός τον αντάμειψε γενναιόδωρα. Και επειδή ο Κύριος τον προίκισε με τόσα χαρίσματα, «έπιανε» τα πάντα πολύ εύκολα, «στο αέρα». Και από όλους τους πνευματικούς ηγέτες του, από εκείνους που περιβάλλουν τούς Γέροντες, έπαιρνε κάτι από όλους τους. Πρωτοχρονιά τού 1967, 1 Ιανουαρίου 1967, έλαβε το μοναχικό σχήμα από τον Γέροντα Αμφιλόχιο. Την ίδια χρονιά έλαβα κι εγώ το μοναχικό σχήμα, το Πάσχα - Μεγάλο Σάββατο.

Το 1970, ο Γέροντας Αμφιλόχιος εξεδήμησε εις Κύριον. Και για λόγους πέραν τής δικής μας θέλησης, αναγκαστήκαμε να φύγουμε από την σκήτη όπου ζούσε ο Γέροντας Αμφιλόχιος. Πήγαμε σε μοναστήρι της Αιτωλοακαρνανίας, στην Στερεά Ελλάδα. Από κει φύγαμε για ένα άλλο μοναστήρι, στην Ευρυτανία, στο μοναστήρι τής Παναγίας Προυσιώτισσας. Αλλά εκεί υποφέραμε από το σκληρό κλίμα αυτών των τόπων, ειδικά τον χειμώνα. Επιπλέον, πολλοί ήταν προσκυνητές που έρχονταν σε αυτό το μοναστήρι. Κάπως έτσι, λοιπόν, όταν μάς καλέσαν οι μοναχοί τής Μονής Δοχειαρίου μαζί με την αδελφότητα να μετακομίσουμε στην Μονή τους, το κάναμε. H Μονή ήταν σε μαρασμό εκείνη την εποχή με μόλις τέσσερις-πέντε μοναχοί να μονάζουν.

Μονή Δοχειαρίου, Άγιο Όρος. Φωτογραφία: A. Ποσπέλοφ / Pravoslavie.Ru – Ήταν κοινοβιακή ή ιδιόρρυθμη εκείνη τη εποχή;

– Ιδιόρρυθμη^[4]. Και πολύ φτωχή. Χωρίς εισόδημα. Δεν υπήρχαν καν κελλιά στα οποία θα μπορούσαμε να ζήσουμε. Και ήμασταν 12 τον αριθμό. Ζούσαμε στον πύργο στην είσοδο, στον επάνω όροφο, σε ένα δωμάτιο. Το μοναστήρι έχει τρεις πύργους. Ζούσαμε στην είσοδο. Και ο μεγαλύτερος είναι στην μέση τού μοναστηριού, και δεσπόζει τού όλου χώρου. Έπρεπε να ξαναχτίσουμε σταδιακά το κτίριο τής Αδελφότητας έτσι ώστε όλοι να μπορούν να ζουν στο δικό τους κελλί.

Εκείνο τον καιρό, το μοναστήρι ήταν ιδιόρρυθμο και στις 15 Σεπτεμβρίου^[5], ο πάτερ Γρηγόριος ενθρονίστηκε πρώτος ηγούμενος τού κοινοβιακού μοναστηριού. Από εκείνη τη στιγμή αρχίζει η ιστορία τής αναστήλωσης τού μοναστηριού. Με μεγάλη δυσκολία, φυσικά. Δεν υπήρχαν λεφτά. Και αυτή ακριβώς η προσπάθεια συνοδεύονταν με προβλήματα για μερικούς: κι έπρεπε να δουλέψουν πολύ, αλλά και να υπομείνουν το κρύο. Λες και ήμασταν στην Σιβηρία. Κι άλλα πολλά είχαν να υπομείνουν.

Βέβαια, ο μοναχός πρέπει να δουλέψει. Ακόμη και στους Αγίους Πατέρες, βρίσκουμε ρήσεις περί τού ότι ο μοναχός δεν πρέπει να δουλεύει λιγότερο από τέσσερις ώρες και, φυσικά, η δουλειά πρέπει να είναι χειρωνακτική, σκληρή δουλειά. Έτσι ήταν στην Λογγοβάρδα: σε αυτό το μοναστήρι όλοι οι πατέρες δούλευαν. Ζούσαν μόνο από αυτά που είχαν, δηλαδή, θα μπορούσε κανείς να πει πως το μοναστήρι ήταν «γεωργικό». Οι αδελφοί δεν ζούσαν από ελεημοσύνες, δεν επιβάρυναν κανέναν, το αντίθετο, μάλιστα: το μοναστήρι βοηθούσε τούς ανθρώπους. Και όταν ξεκίνησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, κι η Γερμανία και η Ιταλία επιτέθηκαν στην Ελλάδα, την δεκαετία τού 1940 το μοναστήρι βοήθησε τούς κατοίκους τής περιοχής. Διανέμονταν, καθημερινά, τρόφιμα και σιτηρά, για την στήριξη των κατοίκων. Υιοθετήσαμε την παράδοση εκείνου τού μοναστηριού, ο μοναχός να δουλεύει. Κι ο Γέροντας Αμφιλόχιος μάς έλεγε το ίδιο πράγμα στην Πάτμο. Ήθελε να δουλεύουν οι μοναχοί, ώστε να μην ζουν από τις ελεημοσύνες των ανθρώπων. Αντιθέτως, οι ίδιοι έπρεπε να δίνουν ελεημοσύνη στους άπορους. Σύμφωνα με διάταξη τού παλαιού Κανονισμού, ο μοναχός έπρεπε να εργάζεται όσο χρειάζεται για να καλύψει τις ανάγκες του, και ακόμη για να μπορεί να δώσει το υπόλοιπο από αυτά που παίρνει από την δουλειά του, σε όσους έχουν ανάγκη. Αυτό, όσον αφορά στο πρακτικό μέρος. Βέβαια, πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι αυτό συνιστά μια αρκετά «σκανδαλώδη» απαίτηση.

Μονή Δοχειαρίου, Άγιο Όρος. Φωτογραφία: Ιεροδίακονος Ματφέι (Σαμόχιν) / Pravoslavie.Ru Και θέλω επίσης να πω τα εξής. Αυτοί οι Γέροντες που μόναζαν στην Δοχειαρίου πριν από την άφιξή μας εκεί, δεν ήταν συνηθισμένοι σε κοινόβια ζωή, δεν είχαν συνηθίσει να υπακούνε κάποιον. Και πολλοί είπαν στον Γέροντα Γρηγόρη: "Διώξε τους". Αλλά, αυτός είχε τον δικό του τρόπο και, φυσικά, δεν σκέφτηκε ποτέ να διώξει κανέναν. Πάντα έλεγε ότι δεν ήρθαμε για να διαλύσουμε την υπάρχουσα Aδελφότητα, αλλά για να βοηθήσουμε την κατάσταση. Και όταν σε έναν από τούς ηλικιωμένους μοναχούς υποσχέθηκαν καλές συνθήκες διαβίωσης σε ένα άλλο μοναστήρι, κι είχε μαζέψει τα υπάρχοντά του και ήταν έτοιμος να φύγει, τότε χρειάστηκε να τον σταματήσουμε και να τού ζητήσουμε να επιστρέψει στο μοναστήρι μας. Πολλά χρόνια αργότερα, αυτός ο μοναχός πέθανε στην αγκαλιά μας, στο μοναστήρι μας. Οι νεαρότεροι εκ των μοναχών που ήρθαν και που είχαν εμπειρία από κοινοβιακή ζωή σε πρωτύτερα μοναστήρια, ήθελαν να διώξουν τους αδελφούς που δεν είχαν συνηθίσει σε μια τέτοια τάξη, και σε αυτούς τούς νεαρότερους δεν άρεσε η υπομονή μας (ΣτΜ: εμάς τών πιό παλαιών), και την προσελάμβαναν ως κριτική προς αυτούς. Έτσι, ενοχλήθηκαν και μίλησαν εναντίον μας.

Ο Γέροντάς μας Γρηγόριος, εξέφραζε πάντα τη γνώμη του επί τής ουσίας τού προβλήματος στα διάφορα γενικά θέματα περί τού Αγίου Όρους. Ως εκ τούτου, πολλοί εκ των Αγιορειτών τον αναγνωρίζουν ως Γέροντα και λένε ότι αυτός είναι ένα σωστό άτομο. Και πολλοί είναι αυτοί που βασίζονται στις αποφάσεις του, στις κρίσεις του, και τον ακούνε.