Ένας δρόμος φωτισμένος απ΄ το Άστρο της Βηθλεέμ

Για τη νηστεία των Χριστουγέννων έχουν γραφτεί πάρα πολλά κείμενα. Κάθε φορά, ωστόσο, πριν αρχίσουμε, ξανά και ξανά αναρωτιόμαστε: σε τι έγκειται η ιδιαιτερότητα της νηστείας των Χριστουγέννων; Εάν και κατά πόσο είναι αυστηρή; Πώς να κρατήσουμε τη «διάθεση» για νηστεία, όταν όλοι γύρω μας διασκεδάζουν, συναντιούνται με φίλους, ψωνίζουν γλυκά και δώρα;

Πολλοί χριστιανοί, πριν ακόμα αρχίσουν τη νηστεία, φοβούνται ότι δε θα αντέξουν, ψάχνουν δικαιολογίες για να ελαφρύνουν τα βάρη της νηστείας. Λένε στον εαυτό τους π.χ. ότι οι περιορισμοί στις τροφές δεν είναι το σημαντικότερο ζήτημα. Σημαντικότερο είναι να μην «τρώμε» τους συνανθρώπους μας, να μην εκνευριζόμαστε, να μην οργιζόμαστε… Αν και αυτές οι αντιδράσεις αναπόφευκτα συνοδεύουν τους οποιουσδήποτε αυτοπεριορισμούς και είναι αυτές που μας βοηθάνε να αντικρίσουμε με ειλικρίνεια τον εαυτό μας, να καταλάβουμε ότι είμαστε αδύναμοι και ανάξιοι άνθρωποι.

Ωστόσο, η νηστεία είναι μια εξαιρετική εμπειρία, η οποία δεν οξύνει μόνο στο έπακρο τα συναισθήματά μας, αλλά απελευθερώνει και την ψυχή, που, λες και βγαίνει από τα σύννεφα, ξεπροβάλλει μέσα από τα πάθη που εκδηλώνονται μέσα μας, και μας παροτρύνει να απευθυνόμαστε σε Εκείνον, τον μοναδικό, που μπορεί να την βοηθήσει, να την θεραπεύσει, να την παρηγορήσει, να την χαροποιήσει…

Για να έχουμε, λίγο ως πολύ, τον έλεγχο του εαυτού μας, πρέπει συνεχώς να εργαζόμαστε πάνω στον εαυτό μας, να του θυμίζουμε τι είναι το σωστό και τι δεν πρέπει να δεχόμαστε. Πρέπει να παροτρύνουμε τον εαυτό μας για το καλό. Μια και βρισκόμαστε τώρα στην αρχή της νηστείας των Χριστουγέννων, πρέπει να υπενθυμίσουμε για μια ακόμα φορά στον εαυτό μας, για ποιο λόγο την χρειαζόμαστε, και με διάκριση να επιλέξουμε το μέτρο που μπορούμε να αντέξουμε. Να μην φοβόμαστε να αναλάβουμε πράγματα που είναι και λίγο πιο πάνω από τις δυνάμεις μας, μια και η νηστεία είναι περίοδος και άσκησης και εξέλιξης. Να θυμόμαστε τους αθλητές: αυτοί κάθε τόσο αυξάνουν λίγο το φορτίο για να έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα: να αυξήσουν τη μυϊκή μάζα, να γίνουν πιο δυνατοί σωματικά και να έχουν περισσότερες αντοχές. Έτσι και στην πνευματική ζωή: χρειάζεται, συμβουλευόμενοι τον πνευματικό και πιο έμπειρους ανθρώπους, να αγωνιζόμαστε έτσι ώστε να γίνουμε πιο υπομονετικοί, πιο καλοί, πιο ανθρώπινοι, και να πάρουμε το έπαθλο.

Ας δοκιμάσουμε να διακρίνουμε τα σημαντικά που θα μας στηρίξουν, με τη βοήθεια του Θεού, στο να αρχίσουμε, να συνεχίσουμε και να φτάσουμε ως το τέλος στο θαυμαστό δρόμο που φωτίζεται απ΄ το Άστρο της Βηθλεέμ.

Η νηστεία των Χριστουγέννων είναι εκδήλωση αγάπης

Είναι σε όλους γνωστό ότι η νηστεία των Χριστουγέννων είναι η προετοιμασία για τη Γέννηση του Χριστού. Αρχίζει 40 μέρες πριν από αυτό το σπουδαιότατο γεγονός. Η νηστεία έχει και άλλη ονομασία – του Αγίου Αποστόλου Φιλίππου – επειδή αρχίζει μετά τις 14 Νοεμβρίου, ημέρα μνήμης του Αποστόλου Φιλίππου. Σπάνια χρησιμοποιούμε αυτή την ονομασία, αν και αυτή έχει βαθύ νόημα. Οι Απόστολοι ταξίδευαν και κήρυτταν το Ευαγγέλιο του Χριστού σε όλο τον κόσμο. Σήμερα, στον καθένα από μας πέφτει η ανάλογη ευθύνη. Δεν είναι πολλοί από μας που πρόκειται να ταξιδέψουν για κήρυγμα σε μακρινές άγνωστες χώρες. Όμως, καθώς νηστεύουμε και παλεύουμε τις αδυναμίες μας, καθώς βοηθάμε τους άλλους, εμείς, όπως και οι Απόστολοι, μαρτυρούμε στον κόσμο, ότι είμαστε μαθητές του Χριστού. Αυτό που πρέπει να μας χαρακτηρίζει, κατά τα λεγόμενα του Ίδιου του Θεού, είναι η αγάπη μας ο ένας για τον άλλον.

=Καθώς νηστεύουμε και παλεύουμε τις αδυναμίες μας, καθώς βοηθάμε τους άλλους, μαρτυρούμε στον κόσμο ότι είμαστε μαθητές του Χριστού=

Η νηστεία των Χριστουγέννων, σύμφωνα με ορισμένα στοιχεία, γεννήθηκε από την αγάπη των χριστιανών προς τους ειδωλολάτρες και τους ιουδαίους που ήθελαν να βαπτιστούν. Σύμφωνα με την παράδοση, στα πρωτοχριστιανικά χρόνια, βαπτίζονταν στις Μεγάλες γιορτές, πριν από τις οποίες συνήθως γίνονταν νηστείες. Οι πρώτοι χριστιανοί, σύμφωνα με μια εκδοχή, άρχισαν να νηστεύουν, εις ένδειξη αλληλεγγύης με εκείνους που ήθελαν να δεχτούν τον Χριστό και να γίνουν μέλη της Εκκλησίας. Αργότερα, αυτό έγινε ουσιαστική ανάγκη, επειδή οι άνθρωποι γρήγορα κατάλαβαν τα μεγάλα και πολλαπλά οφέλη της νηστείας.

Η εντολή της νηστείας είναι η πιο παλαιά: ήταν η πρώτη εντολή που δόθηκε στον πρωτόπλαστο άνθρωπο στην Εδέμ. Σε όλα τα μεγάλα γεγονότα της εκκλησιαστικής ιστορίας προηγούνταν πάντα η νηστεία. Ας θυμηθούμε τη σαρανταήμερη νηστεία του προφήτη Μωυσή, που προηγήθηκε πριν του παραδοθούν οι πλάκες με τις δέκα εντολές, που ήταν αναγκαίες για την επιβίωση και την διατήρηση της ανθρώπινης εικόνας στον ειδωλολατρικό κόσμο. Ας θυμηθούμε τη σαρανταήμερη νηστεία του Σωτήρα, μετά από την οποία άρχισε το κήρυγμά Του και το δρόμο του Μαρτυρίου Του, για να συμφιλιώσει τον άνθρωπο με τον Θεό. Βλέπουμε ότι κάθε καλό έργο χρειάζεται νηστεία. Τότε, ο άνθρωπος μένει τετ-α-τετ με τον εαυτό του, συνειδητοποιεί τη μηδαμινότητά του και κράζει για βοήθεια προς τον Προνοητή Θεό, που είναι ο Μόνος που ξέρει τι είναι καλύτερο και ωφελιμότερο για μας.

Ο Άγιος Ιγνάτιος (Μπριαντσανίνοβ) μιλάει πολύ ωραία για αυτό: ο υπερήφανος άνθρωπος, μέσα στην αυταπάτη του, θεωρεί τον εαυτό του πολύ σημαντικό, αλλά, μόλις η κοιλιά του στριμώχνεται, γίνεται προφανές ότι είναι δούλος της. Η νηστεία είναι ένα από τα μέσα που μας απελευθερώνουν από αυτή τη δουλεία. Για να αποκτήσουμε ελευθερία αξίζει να στριμώξουμε λίγο τον εαυτό μας.

Η νηστεία στη διατροφή και όχι μόνο

Μιλώντας για τους σωματικούς περιορισμούς, να θυμίσουμε τις γαστρονομικές ιδιαιτερότητες της νηστείας των Χριστουγέννων. Ξέρουμε ότι στη διάρκεια της νηστείας δε τρώμε τροφές που περιέχουν κρέας και γαλακτοκομικά. Εκτός από αυτό, κάθε Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή της νηστείας των Χριστουγέννων, σύμφωνα με το μοναστικό τυπικό, απαγορεύονται, επίσης, το ψάρι, το κρασί και το λάδι. Τις άλλες μέρες – Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο και Κυριακή – επιτρέπεται να καταναλώνουμε τροφές με λάδι. Το ψάρι, στη διάρκεια της νηστείας των Χριστουγέννων, σύμφωνα με το ίδιο μοναστικό τυπικό, επιτρέπεται τα Σάββατα, τις Κυριακές και στις μεγάλες γιορτές, για παράδειγμα, την ημέρα των Εισοδίων της Υπεραγίας Θεοτόκου στο Ναό, στις πανηγύρεις του ναού και τις μέρες εορτών των μεγάλων Αγίων, αρκεί οι μέρες αυτές να πέφτουν Τρίτη ή Πέμπτη. Αν οι γιορτές πέφτουν Τετάρτη ή Παρασκευή, η κατάλυση νηστείας επιτρέπεται μόνο για το κρασί και το λάδι.

Από τις 20 έως τις 24 Δεκεμβρίου, η νηστεία εντείνεται. Αυτές τις μέρες, δεν επιτρέπεται το ψάρι, ακόμα και τα Σάββατα και τις Κυριακές. Και την ημέρα της πιο αυστηρής νηστείας – την παραμονή των Χριστουγέννων – σύμφωνα με τους εκκλησιαστικούς κανόνες, συνηθίζεται να λαμβάνουμε τροφή μόνο το απόγευμα, όταν εμφανιστεί στον ουρανό το «πρώτο αστέρι» (περίπου 16-17 η ώρα).

Να σημειώσουμε εδώ ότι πρόκειται για μοναστικό τυπικό. Για τους αδύναμους λαϊκούς, βεβαίως, επιτρέπεται κάποια χαλάρωση, και για να πάρει κανείς ευλογία για κάτι τέτοιο, πρέπει να απευθυνθεί σε πνευματικό και αν δεν έχει, σε οποιονδήποτε ιερέα.

=Πολύ σημαντικό είναι, στη διάρκεια της νηστείας, να περιορίσουμε τον εαυτό μας σε αυτά που έχουμε μεγαλύτερη εξάρτηση=

Πολύ σημαντικό είναι, στη διάρκεια της νηστείας, να περιορίσουμε τον εαυτό μας σε αυτά που έχουμε μεγαλύτερη εξάρτηση, είτε πρόκειται για τρόφιμα είτε για πράγματα που μας ενδιαφέρουν πολύ. Με αυτόν τον τρόπο, θα αρχίσουμε το πολύ σημαντικό έργο του να κατανικάμε τις βλαβερές για μας συνήθειες. Και εδώ δε θα αποφύγουμε συμβουλή ιερέα ή έμπειρων σκεπτόμενων ανθρώπων.

Δε χρειάζεται να επιβάλλετε με τη βία τη σωματική νηστεία στα μέλη της οικογένειάς σας. Αν δε νηστεύουν, μπορείτε, για παράδειγμα, να τους προτείνετε να παλέψουν κάποια βλαβερή συνήθεια ή να αρνηθούν κάποιες αγαπημένες λιχουδιές. Για παράδειγμα, να περιορίσουν τα γλυκά.

Η νηστεία των Χριστουγέννων, όπως και κάθε νηστεία, πρέπει να είναι περίοδος προσευχής και αυτοσυγκέντρωσης. Επομένως, και περίοδος εγκράτειας από τις περιττές πληροφορίες, με τις οποίες είμαστε όλοι υπερφορτωμένοι. Ας αρνηθούμε για κάποιο διάστημα τα κοινωνικά δίκτυα, την τηλεόραση και τα βίντεο στο διαδίκτυο. Ας αρνηθούμε τη μηχανική κατανάλωση άχρηστων πληροφοριών. Και αυτό είναι ένα είδος νηστείας, που μπορεί να αποδειχθεί πολύ ωφέλιμη στο σύγχρονο άνθρωπο.

=Το να αρνηθούμε τη μηχανική κατανάλωση άχρηστων πληροφοριών, είναι και αυτό ένα είδος νηστείας=

Συμβαίνουν και ακρότητες, όταν ο άνθρωπος ξεκινάει τη νηστεία με υπερβολική ένταση, δεν τρώει σχεδόν τίποτα και, με αυτόν τον τρόπο, προκαλεί σοβαρή ζημιά και στο σώμα και στην ψυχή του. Πρέπει να το αποφεύγουμε αυτό. Η βάση της νηστείας είναι η πάλη με την αμαρτία, μέσω της εγκράτειας στην τροφή. Ακριβώς, εγκράτεια και όχι εξάντληση του σώματος. Γι΄αυτό, ο καθένας πρέπει να ρυθμίζει τους κανόνες τήρησης των νηστειών, συνυπολογίζοντας τις δυνάμεις του και την προετοιμασία που έκανε για τη νηστεία. Η νηστεία είναι ασκητικός αγώνας που απαιτεί προετοιμασία και σταδιακή προσαρμογή. Εάν θέλουμε να εφαρμόζουμε πρόγραμμα αυστηρότερης νηστείας, πέρα από το συνηθισμένο όριο, για συγκεκριμένες μέρες, πρέπει να παίρνουμε την ευλογία του ιερέα.  

Και να θυμίσουμε το προφανές: η νηστεία χωρίς προσευχή δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια θεραπευτική δίαιτα.

Με τι να απασχολούμε τον εαυτό μας στη νηστεία;

Μια ακόμα συνηθισμένη ερώτηση είναι τι να κάνουμε στη διάρκεια της νηστείας; Υπάρχουν πάρα πολλές απαντήσεις. Όταν τις μελετήσουμε, καταλαβαίνουμε πόσο δημιουργικά και ευχάριστα μπορούμε να περάσουμε το χρόνο, που πολλές φορές βιώνεται ως περίοδος βαρεμάρας και απαγορεύσεων. Έχουμε ήδη αναφερθεί στα λόγια του Αγίου Ιγνατίου, σύμφωνα με τα οποία ο περιορισμός στο φαγητό μας ελευθερώνει από τη δουλεία της σάρκας. Το ίδιο και στις εργασίες. Όταν βιάζουμε τον εαυτό μας να ασχολείται όχι με πράγματα που θέλουμε και που μας αρέσουν, αλλά με πράγματα που πρέπει να κάνουμε, απελευθερωνόμαστε από προσκολλήσεις, υπερβαίνουμε τις επιθυμίες και τον εγωισμό μας. Έτσι, ως άνθρωποι γινόμαστε πιο πλούσιοι, πιο ενδιαφέροντες και πιο υπομονετικοί.

Θα αναφερθώ στη δική μου λίστα με ασχολίες στη διάρκεια της νηστείας των Χριστουγέννων. Ο αναγνώστης μπορεί να την επιμεληθεί, σύμφωνα με τα κριτήριά του, υπολογίζοντας τις καταστάσεις της ζωής του.

=Μην ξεχνάτε τους γονείς, τις γιαγιάδες και τους παππούδες, τους αρρώστους και τους ηλικιωμένους=

• Η συμμετοχή στις ιερές ακολουθίες, η εξομολόγηση και η Θεία Κοινωνία. Ακόμα και αν κάποιοι από μας, στη διάρκεια του έτους, σπάνια εξομολογούνται και κοινωνούν, τις μέρες της νηστείας αξίζει να το κάνουμε πιο συχνά, και, βεβαίως, πρέπει να ενωθούμε με τον Χριστό την ημέρα της γιορτής της Γέννησής Του.
• Η επίσκεψη των δικών μας ανθρώπων και η συναναστροφή μαζί τους (και, ίσως, με αυτούς που έχετε πληγώσει με κάποιο τρόπο ή με αυτούς που έχουν πληγωθεί). Ας προσπαθήσουμε να συμφιλιωθούμε με όλους. Ακόμα και το πρόγραμμά μας να το συντονίσουμε έτσι ώστε να περνάμε πιο πολύ χρόνο με την οικογένειά μας. Μην ξεχνάτε τους γονείς, τις γιαγιάδες και τους παππούδες.
• Ο αθλητισμός στη φύση, βόλτες με την οικογένειά μας και ταξίδια. Μας περιμένουν μακρές χριστουγεννιάτικες διακοπές, και είναι απολύτως φυσικό, αυτές τις μέρες, να κάνουμε περισσότερες βόλτες με τα παιδιά, να κάνουμε σπορ και να περνάμε το χρόνο όλοι μαζί.
• Αν έχουμε δυνάμεις, μπορούμε να φροντίζουμε αρρώστους. Από προσωπική μου εμπειρία, αυτό φέρνει ειρήνη και εκπληκτική ζεστασιά στην ψυχή.
• Μελέτη των Αγίων Πατέρων, λογοτεχνίας και συγγραμμάτων. Καλύτερα από νωρίς να φτιάχνουμε τη λίστα για τις επόμενες 40 μέρες και να βάζουμε τα βιβλία σε εμφανές σημείο. Βέβαια, να μην ξεχνάμε το κύριο Βιβλίο και να διαβάζουμε, κάθε μέρα, ένα κεφάλαιο από το Ευαγγέλιο και από τις Επιστολές των Αποστόλων.  
• Να τακτοποιήσουμε χρέη που έχουν συσσωρευτεί στην εργασία και στο σπίτι. Έχει τη σημασία του, από νωρίς να φτιάξουμε λίστα με σημαντικές εργασίες, τις οποίες θέλουμε να προλάβουμε να κάνουμε κατά τη διάρκεια της νηστείας των Χριστουγέννων και τις οποίες συχνά αναβάλλουμε για αργότερα. Όσο θα τελειώνουμε με τις εργασίες και θα τις διαγράφουμε από τη λίστα, η διαδικασία αυτή της διαγραφής θα μας φέρνει, οπωσδήποτε, χαρά.
• Προσκυνήματα. Τα προσκυνήματα μπορούν να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά την τελευταία βδομάδα της νηστείας, τότε που οι ψυχικές και σωματικές δυνάμεις σε πολλούς εξαντλούνται. Αν δεν υπάρχει δυνατότητα να πάει κανείς για προσκύνημα, μπορείτε να κάνετε μια λίστα Ναών και Μονών της περιοχής σας, που θα θέλατε να επισκεφτείτε, και να πάτε εκεί, να προσευχηθείτε στις ιερές ακολουθίες και να προσκυνήσετε τα κειμήλια.
• Η πάλη εναντίον έστω μιας βλαβερής συνήθειας. Σαράντα μέρες είναι αρκετός χρόνος για να μπορέσουμε να αντιπαλέψουμε έστω μια βλαβερή συνήθεια. Για αυτό πρέπει να διαβάσουμε το σχετικό υλικό, να συμβουλευτούμε έμπειρους ανθρώπους, να φτιάξουμε το πρόγραμμα της πάλης και… απλώς να ξεκινήσουμε αυτήν την πάλη. Και ο Θεός βοηθός!     

Λοιπόν, μας περιμένει ένας δρόμος, ο οποίος, πιστεύω, σε πολλούς από μας θα φέρει χαρά και εκπλήξεις. Να μην στεναχωριόμαστε αν κάτι δεν καταφέρουμε, αν κάποιες φορές θα βγαίνουμε έξω από το δρόμο που είχαμε χαράξει. Είναι ακόμα μια αφορμή για να ευχαριστήσουμε τον Θεό που μας δείχνει τις ατέλειές μας, έτσι ώστε, αφού μετανιώσουμε και έλθουμε εις εαυτόν, να συνεχίσουμε το ταξίδι μας μαζί με τον Θεό, πλέον.