Η Μεγάλη Σαρακοστή στις μέρες μας

Από το βιβλίο του Αρχιεπισκόπου Ναθαναήλ (Λβοβ) «Κλειδί για θησαυροφυλάκιο», που εκδόθηκε το 2006, από την Ιερά Μονή Σρέτενσκιϊ

Μπήκαμε στη Μεγάλη Σαρακοστή. Αυτή η αγιότατη περίοδος του εκκλησιαστικού έτους έχει ιδιαίτερη σημασία στην τρομερή εποχή που ζούμε.

Για ποιο λόγο έχει οριστεί η Μεγάλη Σαρακοστή; Για να καθαρίσουμε την ανθρώπινη ψυχή, με την εγκράτεια και την προσευχή, για να την αφυπνίσουμε και να την αναγεννήσουμε ενόψει της μεγάλης γιορτής της Ανάστασης του Χριστού και για να την κάνουμε ικανή να δεχτεί την αντιλαμπή της αληθινής αιώνιας χαράς, που προσφέρεται στους χριστιανούς πιο έντονα το Πάσχα παρά σε όλες τις άλλες γιορτές.

Τι εμποδίζει τον άνθρωπο να δέχεται τη χαρά αυτή; Η ρύπανση της ψυχής από τις αμαρτίες, η υποδούλωση στις επίγειες μέριμνες και η πολύμορφη στρεβλότητά της. Ιδού, από τι θεραπεύει η νηστεία.

Σε όλες τις εποχές η νηστεία ήταν πάντα αναγκαία. Σε όλες τις εποχές, η διαβολική δύναμη υποδούλωνε τον άνθρωπο, με το να ικανοποιεί τη σάρκα του και με το να αντιμάχεται το πνεύμα. Όμως, ποτέ ξανά η διαβολική δύναμη δεν είχε καταφέρει να καταλάβει τον άνθρωπο πλήρως και σε τέτοιο βαθμό, όπως συμβαίνει στην εποχή μας.

Ποτέ ξανά ο άνθρωπος δεν είχε τόση δύναμη πάνω στον υλικό κόσμο, όπως έχει τώρα, με τις γνώσεις του, με το αλαζονικό τεχνικό νου του, με τα τεχνολογικά επιτεύγματά του. Ποτέ ξανά η φύση και όλος ο εξωτερικός κόσμος, με τα στοιχεία της φύσης, δεν υπάκουαν στον άνθρωπο σε τέτοιο βαθμό και τόσο πολύπλευρα, όπως συμβαίνει σήμερα. Και ποτέ ξανά ο άνθρωπος δεν υπήρξε τόσο αξιολύπητα αδύναμος, τόσο κενός μέσα του, όσο είναι σήμερα.

Πού βρίσκεται η αιτία; Πολλές είναι οι αιτίες, αλλά μια από τις κυριότερες είναι η λανθασμένη ιεράρχηση των αξιών, η μετατόπιση των δυνάμεων στον ίδιο τον άνθρωπο. Αυτό έχει συντελεστεί πολύ καιρό πριν, στις εξελιγμένες περιοχές της ανθρωπότητας, μόνο που τους τελικούς πικρούς καρπούς μάς τους δίνει τώρα.

Αυτή η καταστροφική μετατόπιση των αξιών συνίσταται στο ότι οι άνθρωποι άρχισαν να υπηρετούν τη σάρκα και τα πάθη και όχι το πνεύμα. Αλλά, αυτό συνετέλεσε στο να πολλαπλασιαστούν οι ανομίες, εξαιτίας των οποίων, όπως προφήτευε ο Χριστός, εξασθένησε η αγάπη στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι ξέμαθαν εντελώς να αγαπούν. Ας θυμηθούμε, για παράδειγμα, τα γνωστά σε μας από την ιστορία παραδείγματα αγάπης και αφοσίωσης που έτρεφαν οι άνθρωποι προς τους αρχηγούς τους και ο ένας προς τον άλλον, στην αρχαιότητα, και να τα συγκρίνουμε με τις ατομοκεντρικές ανθρώπινες σχέσεις τώρα. Οι άνθρωποι, καθώς έχασαν την ικανότητα για αγάπη και αφοσίωση, έχασαν την εσωτερική τους δύναμη, το δημιουργικό εσωτερικό «τσιμέντο» και κίνητρο και έγιναν παίγνιο των παθών τους και διάφορων κακών δυνάμεων. Οι κακές δυνάμεις, χωρίς να συναντήσουν αντιστάσεις, μπήκαν στην ανθρωπότητα και την κατέλαβαν.

Η πιο τρομερή, η πιο καυτή κακή δύναμη είναι αυτή, που, με το μανδύα του υλιστικού κηρύγματος και της λατρείας του σώματος, καταλαμβάνει και τις σωματικές και τις ψυχικές δυνάμεις των ανθρώπων που υποδουλώθηκαν, και τους στρέφει ενάντια στο Θεό και σε ό, τι καλό υπάρχει στον κόσμο. Το σατανικό πρόσωπο αυτής της δύναμης, πλέον, δεν κρύβεται.

Όμως, ίσως, ακόμα πιο αποκρουστικό χαρακτηριστικό σε αυτήν την ακραία αποσύνθεση του σύγχρονου ανθρώπινου πνεύματος είναι το ότι στον κόσμο, που δεν έχει υποδουλωθεί άμεσα σε αυτή τη σατανική δύναμη, υπάρχουν πολλοί στους οποίους αυτή η δύναμη δεν προκαλεί τρόμο και απέχθεια, αλλά συμπόνια και εκούσια υποχώρηση.

Έχοντας πουλήσει την πρωτοτοκία του στο σώμα και έχοντας διαφθαρεί από αυτό, το ανθρώπινο πνεύμα δεν μπορεί για πολύ καιρό να μένει σε αυτή την ασαφή στάση και γρήγορα ανταλλάσσει την υποδούλωσή του στη σάρκα με την υποδούλωσή του στο πνεύμα του κακού. Μπροστά στα μάτια μας, σε όλο τον κόσμο, ξετυλίγεται αυτή η τρομερή διεργασία δαιμονοποίησης των ανθρώπων.

Τι μπορούμε να αντιπαραθέσουμε σε αυτήν τη φοβέρα που έρχεται στο Σύμπαν, εμείς, αυτό το μικροσκοπικό κοπάδι του Χριστού, άνθρωποι που θέλουμε να είμαστε με τον Χριστό μέχρι τέλους; Στη γιγαντιαία έκρηξη της δύναμης του κακού μπορούμε να αντιπαραθέσουμε μόνο τη δύναμη του Χριστού. Όμως, για να την ενεργοποιήσουμε, πρέπει σε όλα, στα μικρά και στα μεγάλα, να είμαστε μέχρι τέλους πιστοί σε Αυτόν.

Οπότε, ο θεσμός της νηστείας είναι πολύτιμος για να ελέγχουμε την πιστότητά μας στον Κύριο. Χάρη στη νηστεία, η θεωρητική ομολογία ότι ανήκουμε στην Εκκλησία του Χριστού περνάει μέσα στην καθημερινή ζωή. Ο άνθρωπος, στο σπίτι του, στο τραπέζι του, ομολογεί ότι ανήκει στην Ορθόδοξη Εκκλησία, όταν κάνει εγκράτεια από φαγητά που επιθυμεί το σώμα, αλλά που τα απαγορεύει το πνεύμα, το οποίο διατηρεί εξουσιαστική θέση σε σχέση με το σώμα. Και το κάνει όχι μετά από συστάσεις γιατρών ή για λόγους οικονομίας, αλλά επειδή τηρεί τις εντολές της Εκκλησίας.

Με όπλο τη νηστεία αγωνιζόμαστε ενάντια στη σατανική δύναμη που προσπαθεί να καταλάβει την ανθρώπινη ψυχή σε εκείνο το σημείο, από όπου πάντα ο σατανάς ξεκινούσε να σκανδαλίζει τους ανθρώπους. Όπως και στον Παράδεισο, ο σατανάς ήταν ο πρώτος που απέσπασε τους ανθρώπους και τη σύγχρονη ανθρωπότητα από τον Θεό με την παγίδα της σαρκικής ικανοποίησης. Δεν είναι τυχαίο που ο Χριστός Σωτήρας είπε ότι η δαιμονική δύναμη νικιέται μόνο με την προσευχή και τη νηστεία.

Με όπλο τη νηστεία καθαρίζεται το ανθρώπινο πνεύμα, αφυπνίζεται, ανακτά τη βασιλική του εξουσία πάνω στο σώμα και προετοιμάζεται για τη συνάντηση της λαμπρής χαράς του Πάσχα. Και το Πάσχα, ο χριστιανός έχει τη δυνατότητα να ελέγξει κατά πόσο θεραπεύτηκε το πνεύμα του, κατά πόσο έγινε ικανός να δέχεται την ουράνια χαρά, κατά πόσο δεν είναι ξένος για τη Βασιλεία του Θεού.  

Το γεγονός ότι ανήκουμε στη Βασιλεία του Θεού είναι πηγή ανίκητης δύναμης και ψυχικής υγείας, κάτι που καμία κακή δύναμη του κόσμου δεν μπορεί να στερήσει από αυτούς που τις απέκτησαν. Το πνεύμα του ανθρώπου έχει δημιουργηθεί από τον Πλάστη όχι για να υπηρετεί το σώμα και τον εξωτερικό κόσμο, αλλά για να κληρονομήσει την αιώνια Βασιλεία, εκείνη τη Βασιλεία, η οποία, στη ελάχιστη αντιλαμπή της, αποκαλύπτεται στη πασχαλινή χαρά, για την υποδοχή της οποίας μας ετοιμάζει η Μεγάλη Σαρακοστή.