«Τα παιδιά δεν συγχωρούν το ψέμα»

Πώς να προετοιμάσουμε το παιδί για την πρώτη του εξομολόγηση; Γιατί οι έφηβοι εγκαταλείπουν την Εκκλησία και τι μπορούν να κάνουν οι γονείς, για να μη συμβεί αυτό; Ποιος παίζει τον κύριο ρόλο στην πνευματική ανατροφή των παιδιών: Ο ιερέας ή οι γονείς; Πώς να προστατέψουμε ένα παιδί από την πνευματική εξάντληση και την τυπικότητα;

Παρακαλέσαμε τον πρωθιερέα Ανδρέα Οβτσίνικοβ, γνωστό ομιλιτή σε θέματα που άπτονται της οικογένειας και πατέρα εφτά παιδιών, ν’ απαντήσει στις παραπάνω και πολλές άλλες ερωτήσεις.

– Και πώς πρέπει να συμπεριφέρονται στο παιδί τους οι γονείς μετά την εξομολόγηση; Επειδή πολλοί έχουν μεγάλη περιέργεια να μάθουν τι είπε το παιδί στον πνευματικό και τι του απάντησε εκείνος.

– Ν’ αφήσουν το παιδί ήσυχο, να μην το πειράζουν. Πήγε, εξομολογήθηκε και δόξα τω Θεώ. Καλύτερα να μη ρωτάμε τίποτα. Την επόμενη φορά, που θα πάει να εξομολογηθεί, θα πει περισσότερα πράγματα.

Ποιος είναι ο κύριος κανόνας ανατροφής των παιδιών; Να κάμπτουμε ήπια και σταθερά τη βούληση του παιδιού, κατευθύνοντάς το προς καλούς σκοπούς. Αυτός ο κόπος είναι πολύ σημαντικός!

Αν και είπα ότι πρέπει να εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας «ήπια», το να το κάνουμε δεν είναι πολύ απλό, μάλιστα μερικές φορές μπορεί να είναι ακόμη και οδυνηρό. Για παράδειγμα, πρέπει να μαθαίνουμε το παιδί να ξυπνάει νωρίτερα, ώστε να έχει χρόνο για προσευχή, για τακτοποίηση των παιχνιδιών του, για στρώσιμο του κρεβατιού του, για πλύσιμο των πιάτων. Κατ’ αρχήν, όλα αυτά πρέπει να τα προβάλλουν οι ίδιοι οι γονείς και κατ’ αυτόν τον τρόπο να μαθαίνουν τα παιδιά τους να κάνουν τα πρώτα βήματα στην αυταπάρνηση. Έτσι θα καταφέρουν να έχουν τα πρώτα αποτελέσματα.

Ποιος μπορεί να καυχηθεί ότι κατάφερε ν’ αποσπάσει τα παιδιά από τον υπολογιστή, το smartphone ή τα online παιχνίδια;!

Στη συνέχεια πρέπει να λέμε στα παιδιά να προσέχουν τη γλώσσα τους, να είναι ευγενικά και να μην είναι αχάριστα. Ένα ξεχωριστό θέμα αποτελούν τα κινητά τηλέφωνα, τα όποια σήμερα προσομοιάζουν «όπλα μαζικής καταστροφής». Ποιος μπορεί να καυχηθεί ότι κατάφερε ν’ αποσπάσει τα παιδιά του από τον υπολογιστή, το smartphone ή τα online παιχνίδια;

Για κάποιο λόγο, συνηθίζουμε ν’ αποδίδουμε αυτό το κύριο έργο μας στον ιερέα. Ας τα διαπαιδαγωγήσει εκείνος, λένε. Κοιτάξτε, εμείς, οι ιερείς, μπορούμε μόνο να επιδιορθώσουμε λιγάκι, όσα έχουν κάνει οι γονείς. Μόνο να βοηθήσουμε και να επιδιορθώσουμε. Την ευθύνη για την ανατροφή των παιδιών -εξ ολοκλήρου- την αναλαμβάνουν οι γονείς.

– Όταν το παιδί μας ήταν πολύ μικρό, μας άρεσε να παίζουμε το παιχνίδι «Τα επιτεύγματά μου»: Στο τέλος κάθε ημέρας συζητούσαμε όλοι μαζί το πώς περάσαμε την ημέρα μας. Το παιδί έλεγε τι κατόρθωσε ή τι έκανε άσχημα ή τι δεν κατάφερε να κάνει. Όμως, όπως είχα παρατηρήσει, στην ηλικία των έξι ετών το παιδί άρχισε να λέει ψέματα, για να φανεί καλύτερο κι εξυπνότερο. Το ίδιο και στην εξομολόγηση, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι τα παιδιά θέλουν να φανούν καλύτερα απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα, γι’ αυτό και δεν λένε όλη την αλήθεια. Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε ένα παιδί να είναι ειλικρινές και να μη φοβάται να δείξει και την άσχημη πλευρά του;

– Αν το παιδί γενικά λέει ψέματα, τότε το κάνει και στο σπίτι και στην εκκλησία. Οι γονείς πρέπει ν’ αναλάβουν το παιδί. Εάν οι γονείς ανακάλυψαν, ας πούμε, ότι το παιδί παράτησε τα μαθήματα στο σχολείο ή έφαγε κρυφά τα γλυκά ή έπιασε το κινητό, όταν αυτό απαγορευόταν, και στη συνέχεια οι γονείς μίλησαν και του εξήγησαν την πράξη του, τότε τι αποτέλεσμα πρέπει να έχουμε; Το παιδί πρέπει να πάει στον πνευματικό και να εξομολογηθεί.

Εμείς, οι ιερείς, μόνο καταγράφουμε στο μυαλό κάποια πράξη, ενώ το να επηρεάσουμε κάπως την κατάσταση είναι πολύ δύσκολο. Όταν οι άνθρωποι, και ιδιαίτερα τα παιδιά, δεν είναι ειλικρινείς στην εξομολόγηση, αυτό σημαίνει ότι θέλουν να δειχθούν καλύτεροι απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν τον εσωτερικό κόσμο των παιδιών τους και να δουλέψουν επ’αυτού.

Γιατί επαναλαμβάνω συνέχεια τη λέξη «γονείς»; Επειδή το 95% της αγωγής είναι δουλειά των γονέων

Γιατί επαναλαμβάνω συνέχεια τη λέξη «γονείς»; Επειδή το 95% της αγωγής είναι δουλειά των γονέων. Αν το παιδί μεγαλώνει ως χριστιανός, είναι επιτυχία των γονέων και όχι των ιερέων. Και οι ιερείς μόνο επιδιορθώνουν, υποστηρίζουν και λένε στο παιδί ότι οι γονείς του τον εκπαιδεύουν, ώστε αυτό να είναι καλό παιδί.

Σήμερα όλο και περισσότερο απευθύνονται σ’ εμάς οι γονείς, ρωτώντας «Τι να κάνουμε;». Κάποιος έχει παιδί ναρκομανές, κάποιο άλλο παιδί είναι εξαρτημένο από τα online παιχνίδια, άλλος συγκατοικεί με μια κοπέλα χωρίς γάμο κ.τ.λ. Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε; Να προσευχόμαστε. Δεν μπορούμε ν’ αλλάξουμε τον χαμένο χρόνο και τις λανθασμένες προσπάθειες των γονιών. Είμαι απαισιόδοξος σχετικά με αυτό, γιατί παρατηρούμε μια πολύ θλιβερή εικόνα.

Στην αρχή, τα παιδάκια ήταν τόσο γλυκά! Όμως προσέξτε, είναι μικρά, 5, 7, 9 χρονών. Και που είναι οι έφηβοι με τα ίδια όμορφα χαμόγελα; Ή χωρίς χαμόγελα; Δεν υπάρχουν στις εκκλησίες καθόλου. Ναι, χαιρόμαστε, όταν βλέπουμε ένα μωρό στην εκκλησία. Δόξα τω Θεώ. Υπηρετώντας στην εκκλησία ένα τέταρτο του αιώνα, δεν χαίρομαι τόσο πολύ με το μωρό, αλλά χαίρομαι ουσιαστικά μ’ έναν έφηβο.

– Μια άλλη ερώτηση τώρα. Κάποιοι γονείς, που δεν είναι της εκκλησίας, αποφάσισαν ξαφνικά ότι το παιδί τους (7, 8, 9 χρονών) πρέπει να ζει σωστά και το πήγαν για πρώτη φορά για εξομολόγηση και στη συνέχεια να κοινωνήσει. Το παιδί αυτό, όμως, δυσκολεύτηκε πολύ, καθώς δεν ήταν συνηθισμένο σε αντίστοιχες καταστάσεις. Ποια συμβουλή θα μπορούσατε να δώσετε, ώστε να διώξουμε το φόβο από την ψυχή αυτού του μικρού παιδιού;

– Δεν ξέρουμε πώς ενεργεί ο Θεός. Έχουμε τόσα παραδείγματα, όπου το παιδί είναι μέσα στην εκκλησία από τα παιδικά του χρόνια και μετά εξαφανίζεται και δεν το βλέπουμε πια εκεί. Ακόμη κι ένας ενήλικος άνθρωπος μπορεί να επισκέπτεται την εκκλησία για 10, 15 χρόνια και μετά σε μια στιγμή, από κάποια απογοήτευση, σταματάει.

Η πρώτη ορμή είναι μάλιστα σημαντική. Πρέπει ν’ αποτελεί ένα χαρμόσυνο γεγονός, όταν οι άνθρωποι πάνε για πρώτη φορά στην εκκλησία, στην εξομολόγηση, στη Θεία κοινωνία, τηρούν την πρώτη τους νηστεία. «Ο δε υπομείνας εις τέλος, ούτος σωθήσεται» (Ματθ. 24,13). Μπροστά σας είναι μια ολόκληρη ζωή, που πρέπει να τη ζείτε με χριστιανικό τρόπο. Θα έχετε φυσικά και πειρασμούς, ν’ αφήσετε όλα όσα έχετε ήδη κάνει στην εκκλησία!

Ο ιερέας, πρώτ’ απ’ όλα, δεν πρέπει ν’ αποτρέψει τον άνθρωπο από την πίστη και την Εκκλησία με τις λανθασμένες πράξεις του. Εγώ, συνήθως, στέκομαι, ακούω, προσεύχομαι και παρατηρώ. Επειδή κάθε άνθρωπος έχει διαφορετική σκέψη για τον εαυτό του.

–Τα παιδιά, που μεγαλώνουν σε θρήσκες οικογένειες, χάνουν με την πάροδο του χρόνου την ευλάβεια προς κάθε τι το εκκλησιαστικό και το αντιμετωπίζουν ως κάτι συνηθισμένο. Πηγαίνουν στον ναό όχι για να συναντηθούν με τον Θεό, αλλά για να συναντηθούν με τους φίλους τους και όλες τις εκκλησιαστικές λειτουργίες τις βιώνουν μηχανικά. Πώς μπορούν οι γονείς να προστατέψουν το παιδί τους από την τυπικότητα;

Εάν οι γονείς ζουν μια ψεύτικη θρησκευτική ζωή, τότε τα παιδιά θ’ αρχίσουν σύντομα να κάνουν το ίδιο

– Μόνο με το προσωπικό παράδειγμα. Αν οι ίδιοι οι γονείς τρέφουν ευλάβεια στα ιερά, το παιδί το βλέπει. Αν οι γονείς ζουν κατά τον τρόπο «δύο μέτρα και δύο σταθμά», τότε το παιδί θα τους μιμείται. Κοινώνησαν, βγήκαν έξω από τον ναό και τα ξέχασαν. Και συνεχίζουν να κατακρίνουν, να μαλώνουν, να συμπεριφέρονται αγενώς, να είναι αργόσχολοι, να υπερβάλλουν με το φαγητό κ.τ.λ. Τι θα δει ένα παιδί; Ένα θέατρο, μια παράσταση, οι γονείς απλώς προσποιούνται. Τα παιδιά δεν συγχωρούν το ψέμα. Εάν οι γονείς ζουν μια ψεύτικη θρησκευτική ζωή, τότε τα παιδιά θ’ αρχίσουν σύντομα να κάνουν το ίδιο. Γι’ αυτό είναι σημαντικό οι γονείς να είναι αληθινά παραδείγματα για τα παιδιά τους.

– Μόνο οι γονείς μπορούν να έχουν κύρος στα παιδιά; Μήπως ένας ιερέας ή δάσκαλος ή προπονητής, επίσης, μπορεί;

– Όσον αφορά στα μικρά παιδιά, το κύρος πρέπει να το έχουν μόνο οι γονείς. Επειδή τώρα είναι δύσκολοι καιροί και πρέπει μόνοι μας ν’ ασχολούμαστε με τα παιδιά μας.

Όταν, όμως, τα παιδιά φτάνουν στην ενηλικίωση, τότε είναι σημαντικό να βρουν στο πρόσωπο ενός ιερέα έναν φίλο τους ή έναν μεγαλύτερο αδελφό ή έναν πατέρα (ανάλογα με την ηλικία του ιερέα), ο οποίος να τους βοηθά στη ζωή τους.

– Μήπως τους στερούμε την ανεξαρτησία τους;

– Όσο είναι μικρά, όχι. Αλλά μετά, σε συνειδητή ηλικία, μπορούμε να τους απελευθερώνουμε σιγά-σιγά.

Εγώ έχω μεγάλη οικογένεια, γι’ αυτό δεν μπορώ να πω πως να μεγαλώνετε ένα παιδί ή δύο, με διαφορά δέκα χρόνια. Έχουμε επτά παιδιά, γι’ αυτό μπορώ να μιλάω μόνο για μια τέτοια εμπειρία. Τι να πω στις οικογένειες, που έχουν ένα παιδί; Μάλλον, είναι πιο εύκολο να μεγαλώσεις δέκα παιδιά παρά ένα. Ένα παιδί τρελαίνει τους γονείς, γιατί είναι μόνο του και βαριέται. Εγώ ο ίδιος ήμουν μοναχοπαίδι και ήταν εφιάλτης.

Πρέπει να είμαστε δίπλα στα παιδιά μας, αυτό είναι το πιο σημαντικό. Πρέπει να τ’ αγαπάμε. Αν είμαστε κοντά τους και τους μιλάμε, τότε όλα θα πάνε καλά.

– Ποια βιβλία, εκτός από τη Βίβλο, θα συστήνατε στα παιδιά να διαβάζουν, καθώς και στους γονείς, ώστε να μάθουν να μετανοούν πραγματικά;

– Το καλύτερο βιβλίο είναι η σωστή αγωγή, όταν οι γονείς εξηγούν τι είναι το καλό και τι είναι το κακό, τι μπορούμε να κάνουμε και τι όχι. Στεναχωρούμαι πάντα, όταν παρατηρώ στους ανθρώπους κρυφά ελαττώματα, όπως παλιανθρωπιά, υποκρισία, προδοσία, δηλαδή όταν εξωτερικά όλα φαίνονται ωραία κι ευπρεπή, αλλά μέσα είναι σάπια. Μάλλον, στην οικογένεια κάτι πήγε στραβά.

Πρέπει να μαθαίνουμε το παιδί κάποιες απλές, καθημερινές εργασίες, δηλαδή να πλένει τα πιάτα και τα ρούχα του, να σκουπίζει το πάτωμα

Πρέπει να μαθαίνουμε το παιδί κάποιες απλές, καθημερινές εργασίες, δηλαδή να πλένει τα πιάτα και τα ρούχα του, να σκουπίζει το πάτωμα. Αυτές οι εργασίες είναι πολύ σημαντικές. Σήμερα οι γονείς προσπαθούν να προστατέψουν τα παιδιά απ’ αυτό και ως αποτέλεσμα μεγαλώνουν εγωιστές.

Σε καμία περίπτωση η αγωγή δεν πρέπει να είναι επιφανειακή. Προφανώς οι άνθρωποι στερούνται γνώσεων και σοφίας.

Σήμερα έχουμε αρκετά καλά βιβλία. Υπάρχουν πολύ ωραία βιβλία για την οικογενειακή ζωή του πρωθιερέα Ιλία Σουγκάεβ, της Νίνα Φιόντοροβα «Η Οικογένεια» για τη μετανάστευση, την πίστη και τις αντοχές του ανθρώπου. Πολύ ωραίο είναι το ψυχολογικό βιβλίο του Γκάρι Τσάπμαν «Η πέντε γλώσσες της αγάπης». Το μυθιστόρημα «Άννα Καρένινα» το θεωρώ εγχειρίδιο οικογενειακής ζωής. Ενδιαφέροντα είναι τα διηγήματα του Μ. Σόλοχοφ «Η μοίρα ενός ανθρώπου» και του Ο. Χένρι «Τα δώρα των μάγων».

Το κυριότερο είναι να είμαστε πάντοτε με τα παιδιά, να περπατάμε δίπλα τους στη διάρκεια της ζωής τους, να τ’ αγαπάμε και να τα σεβόμαστε, να τα βοηθάμε και να επικοινωνούμε μαζί τους περισσότερο.

– Και, εν κατακλείδι, πάτερ Ανδρέα, πώς να βοηθήσουμε ένα παιδί να μη φοβάται να πει για την αμαρτία του στην εξομολόγηση, αλλά να φοβάται να διαπράξει αυτήν την αμαρτία;

– Αν το παιδί βλέπει έναν άνθρωπο δίπλα του -μπορεί να είναι πατέρας ή μητέρα- που να έχει φόβο Θεού, τότε και το ίδιο θα γίνει έτσι. Όμως, αυτό να μην είναι κάτι επιφανειακό, όταν δηλαδή ο άνθρωπος απλώς υποδύεται αυτό το συναίσθημα και στην πραγματικότητα δεν έχει αυτόν τον φόβο μέσα του. Γι’ αυτό, αν το παράδειγμα των γονέων είναι αληθινό, τότε το παιδί θα μάθει αυτό το μάθημα. Αυτό είναι το κυριότερο μέσο.

Ένα καλό παράδειγμα είναι το πιο πολύτιμο πράγμα σήμερα!