«Η μετάνοια είναι η εξέγερση του ανθρώπου ενάντια στον εαυτό του»: ηχηρά αποφθέγματα για τη μετάνοια

Το περιοδικό «Ο Θωμάς» συγκέντρωσε αποφθέγματα γνωστών ιερέων και γερόντων, στα οποία εξηγούν τι είναι η πραγματική μετάνοια.

Ο Άγιος Ιεράρχης Νικόλαος της Σερβίας

Η μέρα διαδέχεται τη νύχτα και η νύχτα την ημέρα. Έτσι, και η δική μας μετάνοια της ημέρας ας διαδέχεται τη μετάνοια της νύχτας και η νυχτερινή διαδέχεται τη μετάνοια της ημέρας. Η μετάνοια της ημέρας εκδηλώνεται κυρίως με τις καλές πράξεις, ενώ η μετάνοια της νύχτας εκφράζεται με προσευχές και αναστεναγμούς. Έτσι αποτίουμε φόρο τιμής στην ημέρα και στη νύχτα.

Η μετάνοια είναι εξέγερση του ανθρώπου ενάντια στον εαυτό του. Ο άνθρωπος εγείρεται και επαναστατεί, όταν αισθανθεί τον εχθρό μέσα του. Όσο μαραζώνει στην αυταπάτη και θεωρεί ότι όλοι οι εχθροί του βρίσκονται έξω από τα όρια της προσωπικότητάς του, δεν αγανακτεί εναντίον του εαυτού του. Όμως, όταν μια μέρα ανοίξουν τα μάτια του και δει τους ληστές και τους κακοποιούς μέσα στο ίδιο του το σπίτι, τότε ξεχνάει αυτούς που επιτίθενται στην οικία του από τα έξω και διαθέτει όλες τις δυνάμεις του στο να διώξει τους ξένους που εισέβαλαν βίαια και θρονιάστηκαν στα εσωτερικά του δωμάτια.

Ο Ηγούμενος Νεκτάριος Μορόζοβ

…για να μετανοήσει ο άνθρωπος, δεν απαιτούνται κάποιοι ιδιαίτεροι αγώνες και αθλήματα. Απαιτείται μόνο να συνειδητοποιήσει τις αμαρτίες του, να νιώσει πόσο μακριά είναι από τον Θεό και να μετανοήσει, δηλαδή, να ζητήσει συγχώρεση από τον Θεό. Αυτή η παράκληση μπορεί να εκφραστεί με απλά λόγια: «Κύριε, αμάρτησα, αλλά θέλω να επιστρέψω σε Σένα και να ζω με τρόπο που να Σε ευαρεστεί. Συγχώρεσέ με!» Βεβαίως, η μετάνοια δεν εξαντλείται σε μια στιγμιαία μόνο αλλαγή του νου του ανθρώπου, δηλαδή, στην αλλαγή της καρδιάς του μια συγκεκριμένη μόνο στιγμή. Επειδή αμαρταίνουμε για μεγάλο διάστημα, συνηθίζουμε σε αυτό, αποκτούμε συνήθειες, οι οποίες λέγονται ακριβώς έτσι, αμαρτωλές συνήθειες, και δεν μπορούμε να απαλλαγούμε άμεσα από αυτές. Ουσιαστικά, μπορούμε να πούμε ότι όλη η ζωή μας στην Εκκλησία, από τη στιγμή που μπαίνουμε σε Αυτήν, είναι ο δρόμος της μετανοίας…

Ο Πρωτοπρεσβύτερος Αλέξανδρος Σμέμαν

Όσο ελλειμματική και να είναι η νηστεία μας, αν είναι πραγματική νηστεία, θα μας φέρει μπροστά σε πειρασμούς, αδυναμία, αμφιβολίες και εκνευρισμούς. Με άλλα λόγια, θα είναι μια πάλη, στην οποία, πιθανόν, θα νικηθούμε πολλές φορές. Αν, όμως, η νηστεία μας, στην ουσία της είναι πραγματική, τότε αποκαλύπτεται η ζωή μας εν Χριστώ, η ζωή πάλης και αγώνα.

Ο γέροντας Παΐσιος Αγιορείτης

Ο άνθρωπος με την νηστεία γίνεται αρνί. Όταν γίνεται θηρίο, σημαίνει ότι η άσκηση που κάνει ή είναι πάνω από τις δυνάμεις του ή την κάνει από εγωισμό, γι’ αυτό δεν δέχεται θεία βοήθεια.

Ο ιερέας Αλέξανδρος Ελτσανίνοβ

…στον πνευματικό μας πρέπει να φέρνουμε όχι λίστα με αμαρτίες, αλλά την συναίσθηση της μετανοίας, όχι την λεπτομερή αναφορά, αλλά την συντετριμμένη καρδιά. Όμως, το να ξέρεις τις αμαρτίες σου δε σημαίνει ότι μετανοείς για αυτές. Βέβαια, ο Κύριος δέχεται την ομολογία μας, την ειλικρινή, την ευσυνείδητη, ακόμα και όταν δε συνοδεύεται από βαθιά συναίσθηση της μεταμέλειας (αρκεί, βεβαίως, να εξομολογούμαστε με θάρρος τη συγκεκριμένη αμαρτία, δηλαδή την «λιθώδη αναισθησία» μας). Κι όμως, η συντριβή καρδιάς και η θλίψη για τις αμαρτίες μας είναι τα πιο σημαντικά από αυτά που μπορούμε να φέρουμε στην εξομολόγηση.

Ο Αρχιμανδρίτης Εφραίμ Μοραΐτης

Λέει κάποιος: «Αφού θα ξαναπέσω, γιατί να πάω να εξομολογηθώ; Ξέρω ότι θα ξανακάνω τα ίδια…»

Αδελφέ μου· η αμαρτία είναι σαν την αρρώστια. Δεν αρρωσταίνεις μια φορά. Πολλές φορές αρρωσταίνεις από την ίδια αρρώστια. Και κάθε φορά που αρρωσταίνεις πηγαίνεις στο γιατρό και παίρνεις φάρμακα που σου δίνει. Το ίδιο κάνε και για την ψυχή σου. Κάθε φορά που πληγώνεσαι, έστω και αν πληγώνεσαι στο ίδιο μέρος, μετανόησε και εξομολογήσου. Κάποτε το φάρμακο της χάριτος θα γιατρέψει ολότελα την συγκεκριμένη πληγή.

Ο Μητροπολίτης Σούροζ Αντώνιος

– …Αν θέλεις πραγματικά να μετανοείς, να εξομολογείσαι αληθινά και να αλλάζεις, δε χρειάζεται να επικεντρώνεσαι μόνο στα άσχημα που έχεις. Πρέπει να αφήσεις το φως να μπει μέσα σου. Και για αυτό χρειάζεται να δίνεις βαρύτητα σε αυτό που έχεις φωτεινό. Και στο όνομα αυτού του φωτός να παλεύεις το σκότος που έχεις μέσα σου.

– Ναι, αλλά πώς να το κάνω; Άραγε, θα σκέφτομαι ότι να, τι καλός που είμαι στο ένα ή στο άλλο;

– Όχι! Να διαβάζεις το Ευαγγέλιο και να σημειώνεις τα αποσπάσματα που ακουμπάνε στην ψυχή σου, για αυτά που νιώθει δέος η καρδιά, αυτά με τα οποία γίνεται πιο φωτεινός ο νους, αυτά που παρακινούν τη θέλησή σου να επιθυμείς νέα ζωή. Και να γνωρίζεις ότι σε αυτόν τον λόγο, σε αυτήν την εικόνα, σε αυτήν την εντολή, σε αυτό το παράδειγμα του Χριστού βρήκες μια αναλαμπή του Θείου φωτός. Και η βεβηλωμένη και μαυρισμένη εικόνα, που είσαι εσύ, έγινε πιο φωτεινή. Αρχίζεις και ομοιάζεις λίγο με τον Χριστό. Αρχίζει σιγά-σιγά να αποκαλύπτεται μέσα σου η εικόνα του Θεού. Και αν είναι έτσι, τότε να το θυμάσαι. Αν θα αμαρταίνεις, τότε θα βεβηλώνεις το κειμήλιο που έχεις μέσα σου, που ζει, που ενεργεί, που μεγαλώνει. Θα σβήνεις μέσα σου την εικόνα του Θεού, θα σβήνεις το φως ή θα το περιβάλλεις με σκότος. Μην το κάνεις αυτό. Αν είσαι πιστός στις αναλαμπές του φωτός, που έχεις ήδη μέσα σου, τότε σιγά-σιγά το σκότος γύρω σου θα εκλείπει.

Ο Αρχιμανδρίτης Ιωάννης Κρεστιάνκιν

…άνθρωπος που έχει συνηθίσει να παρακολουθεί την αγνότητα της καρδιάς του και την καθαρότητα της ψυχής του δεν μπορεί να ζει χωρίς τη μετάνοια. Ένας τέτοιος άνθρωπος περιμένει και διψάει για κάθε εξομολόγηση, όπως η ξερά γη διψάει για ζωοποιό ύδωρ. Σύμφωνα με τον προφητάνακτα Δαβίδ, «ἡ ψυχή μου ὡς γῆ ἄνυδρός Σοι» (Ψαλ.142: 6). Φανταστείτε έναν άνθρωπο που δεν έχει ξεπλύνει σε όλη τη ζωή του την σωματική βρωμιά! Έτσι και η ψυχή απαιτεί λούσιμο. Τι θα γινόταν αν δεν υπήρχε το Μυστήριο της Μετανοίας, αυτό το θεραπευτικό και καθαρτικό «δεύτερο Βάπτισμα»!