«Δεν μπορώ να σιωπώ για το θαύμα»

Μέρος Α: https://gr.pravoslavie.ru/153899.html

Ο Πρωτοπρεσβύτερος Σέργιος Πραβντολιούμποβ με τον πατέρα Ιωάννη

Ο Πρωτοπρεσβύτερος Σέργιος Πραβντολιούμποβ, εγγονός και συνονόματος του Αγίου Σεργίου του Ομολογητή. Από το 1990 είναι πρωτοπρεσβύτερος του Ιερού Ναού της Ζωοδόχου Πηγής Τριάδας στο Γκαλινίσεβο της Μόσχας, Καθηγητής Θεολογίας και συγγραφέας:

- Δεν θα κουραστώ ποτέ να επαναλαμβάνω τα λόγια του πεθερού μου: "Δεν υπάρχει άνθρωπος ίσος με τον άλλο σε όλα. Έχω ζήσει μια ολόκληρη ζωή και δεν έχω δει δύο ανθρώπους που να είναι ίδιοι σε όλα".

Για μένα αυτά τα λόγια επιβεβαιώθηκαν στην πράξη πολλές φορές.

Από την κουζίνα μας στη Μόσχα πέρασαν πολλοί άνθρωποι που μέσα στις στενοχώριες και τις δυσκολίες τους επισκέπτονταν τον γέροντα και καθ' οδόν διανυκτέρευαν σε εμάς. Τις περισσότερες φορές ήταν οι συγγενείς μας. Και έτσι, αφού πιείς ένα φλιτζάνι τσάι, αφού ακούσεις μια πονεμένη ψυχή, αρχίζεις να υποθέτεις μαζί με τον προσκυνητή τι μπορεί να σου πει ο γέροντας; Αρχίζεις να αναλύεις λεπτομερώς, να ζυγίζεις, να σχεδιάζεις, να μαντεύεις και να "προβλέπεις". Μετά από λίγες μέρες επιστρέφουν, χαρούμενοι και ενθουσιασμένοι οι προσκυνητές. Τους ρωτάς: Πως ήταν! Κάπως έτσι! Απολύτως διαφορετική η απόφαση του γέροντα! Όσες φορές κι αν υποθέταμε, δεν μπορούσαμε να μαντέψουμε τίποτα που να πλησιάζει τις συμβουλές του. Μερικές φορές η απόφαση ήταν η αντίθετη από την δική μας. Κάποτε μάλιστα έκανα και ένα αστείο:

- Γιατί να κάνετε ένα τόσο μεγάλο ταξίδι, ρωτήστε εμένα, τι πρέπει να κάνετε και θα σας πω να κάνετε το εντελώς αντίθετο!

Στη δεκαετία του 1980 συνήθιζε να λέει το ίδιο πράγμα πολύ πιο συχνά από ό,τι πριν: «Υπομονή και υπομονή. Μόνο υπομονή. Πρέπει να είστε υπομονετικοί μέχρι τέλους».

Την δεκαετία του '80, στην Ιερά Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Πσκοφ, όντας παρών στις συζητήσεις με τον γέροντα, παρατήρησα ότι έλεγε το ίδιο πράγμα πολύ πιο συχνά από ό,τι πριν:

- Υπομονή και υπομονή. Μόνο υπομονή. Πρέπει να κάνει κανείς υπομονή μέχρι τέλους.

Ήμουν σε αμηχανία, υπάρχουν και όρια στην υπομονή, αλλά τι γίνεται αν δεν μπορεί κανείς να κάνει πλέον υπομονή;

Έλαβα θαυμάσιες συμβουλές από το ταξίδι του αδελφού μου, τον πατέρα Μιχαήλ στο Πσκοβ. Αυτός και εγώ είχαμε συλλειτουργήσει ως διάκονοι στη Μόσχα και δεν υπήρχε ελπίδα να γίνουμε ιερείς. Πριν από μερικά χρόνια, ο πατήρ Ιωάννης ευλόγησε έναν άλλο αδελφό, τον πατέρα Σεραφείμ, να πάει να λειτουργήσει στην Μητρόπολη του Ριαζάν. Ο πατήρ Μιχαήλ σκεφτόταν επίσης να φύγει και να γίνει ιερέας στην Μητρόπολη της πατρίδας μας. Ο μητροπολίτης Σίμων πρότεινε μάλιστα στον πατέρα Μιχαήλ μια εκκλησία στην οποία θα τον διόριζε. Το μόνο που απέμενε ήταν να πάρει την ευλογία του γέροντα.

Ο αδελφός μου μου τηλεφώνησε και μου είπε ότι ήταν καθ' οδόν για να πάρει την ευλογία του για την αναχώρησή του από τη Μόσχα. Ακολουθώντας τη λογική της ευλογίας του προηγούμενου αδελφού, λυπήθηκα ακόμη περισσότερο: τρεις αδελφοί θα ήταν εκεί και εγώ θα ήμουν ο μόνος που θα έμενε στη Μόσχα. Δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι δεν θα μου έδιναν την ευλογία να πάω και εγώ.

Έρχεται ο αδελφός μου και με εκπλήσσει: δεν υπάρχει καμία ευλογία! Πώς; Ακριβώς όπως το λέω!

Ο γέροντας είπε:

- Θέλεις να σηκώσεις μόνος σου τον βαρύ σταυρό σου. Μπορείς, φυσικά, να το κάνεις αυτό. Αλλά αντικαθιστώντας τον σταυρό που σας έδωσε ο Θεός, δεν θα έχετε πλέον την υποστήριξή Του όταν γίνετε αδύναμοι, και τότε θα πέσετε κάτω από τον βαρύ σταυρό. Υπομείνετε και σηκώστε τον σταυρό που σας έχει δοθεί. Ας λειτουργήσουν τα δύο αδέρφια στην Μητρόπολη του Ριαζάν και τα άλλα δύο αδέρφια στη Μόσχα.

Πολλά χρόνια αργότερα, όταν ο γιος του πατέρα Μιχαήλ είχε ήδη μεγαλώσει, αυτή η ευλογία ήρθε και πάλι έντονα στο μυαλό του. Είναι απαραίτητο να ασχοληθούμε με τη κατάταξή του, τη χειροτονία, την ενορία όπου θα λειτουργεί και σε ένα καλό πόστο; Δεν χρειάζεται! Η αρχή εδώ είναι να μάθεις να γνωρίζεις και να αποδέχεσαι το θέλημα του Θεού. Ο ίδιος ο Θεός θα κανονίσει τα πάντα με τη Θεία Πρόνοιά Του.

Κουράγιο και μη φοβάστε!

Ο πρωτοπρεσβύτερος Μιχαήλ Ανατόλιεβιτς Πραβντολιούμποφ (1953-2017), εγγονός του Αγίου Σεργίου του Ομολογητή. Λειτούργησε ως διάκονος από το 1979, χειροτονήθηκε ιερέας το 1990 και διορίστηκε επιτετραμμένος κληρικός του Ιερού Ναού της Αναστάσεως του Χριστού στο Σοκόλνικι, όπου υπηρέτησε επί είκοσι επτά χρόνια μέχρι τον θάνατό του.

Ο πρωτοπρεσβύτερος Μιχαήλ Ανατόλιεβιτς Πραβντολιούμποφ Όταν επισκεπτόμουν την Ιερά Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Πσκοβ, άκουγα συχνά τον πατέρα Ιωάννη να μιλάει με τους ανθρώπους, υπήρχαν πολύ ενδιαφέρουσες συζητήσεις.

Ένας από τους ιερείς ρώτησε κάποτε τον πατέρα Ιωάννη αν η καταστροφή του Τσερνομπίλ θα μπορούσε να θεωρηθεί αποκαλυπτική και αν το Τσερνομπίλ ήταν ο "Άψινθος" που αναφέρεται στην Αποκάλυψη;

- Δεν θα ήμουν τόσο σαφής ώστε να χαρακτηρίσω το ατύχημα στο πυρηνικό εργοστάσιο ως άμεση εκπλήρωση της Αποκάλυψης, απάντησε ο πατήρ Ιωάννης. Πρέπει να είναι κανείς πολύ προσεκτικός με την ερμηνεία της Αποκάλυψης και δεν είναι τυχαίο ότι η Εκκλησία δεν αποδέχεται πάρα πολλές από τις ερμηνείες της. Υπάρχει μια ερμηνεία της Αποκάλυψης από τον Άγιο Ανδρέα της Καισαρείας, αυτή η ερμηνεία είναι αποδεκτή από την Εκκλησία και μπορεί να διαβαστεί. Οι άλλες είναι πολύ αμφίβολες!

Περίπου την ίδια εποχή, στα μέσα της δεκαετίας του '80, άρχισε η πρώτη σύγχυση σχετικά με τους αριθμούς, τότε δεν ήταν ο ΑΦΜ, αλλά τα νέα συνταξιοδοτικά έγγραφα. Έπρεπε να συμπληρώσουν κάποια έντυπα όπου έπρεπε να εισάγουν έναν συγκεκριμένο αριθμό. Άρχισαν να μιλούν για τη σφραγίδα του αντίχριστου και να μην αποδέχονται την συμπλήρωση τέτοιων εντύπων. Με ρωτούσαν συνεχώς πώς αισθάνομαι γι’ αυτό. Νόμιζα ότι δεν υπήρχε τίποτα το ιδιαίτερο σε αυτό, αλλά ήθελα να μάθω τη γνώμη του πατέρα Ιωάννη. Σε ένα από τα ταξίδια μου στο Πσκοβ εξήγησα στον πατέρα Ιωάννη λεπτομερώς όλα τα πράγματα που προκαλούσαν σύγχυση στους ανθρώπους. Ο πατήρ Ιωάννης μου απάντησε προσωπικά ότι δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε τους αριθμούς. Οι αριθμοί υπάρχουν παντού: στα ρολόγια υπάρχουν αριθμοί, στα έγγραφα, στις σελίδες των βιβλίων και παντού! Γιατί λοιπόν να τα φοβόμαστε; Δεν πρέπει να φοβόμαστε τους αριθμούς, τις ημερομηνίες και τα νούμερα, αλλά πρέπει να φοβόμαστε την αμαρτία που διαπράττουμε, ιδίως οι πειρασμοί των έσχατων καιρών^[1]. Αν υποκύπτουμε εύκολα σε τέτοιους πειρασμούς, αν αμαρτάνουμε εύκολα, τότε το πνεύμα των αντίχριστων δρα μέσα μας, χωρίς να το γνωρίζουμε, η σφραγίδα του αντίχριστου, που όλοι τόσο φοβούνται, μπορεί να βρίσκεται ήδη πάνω μας!

Δεν είναι οι αριθμοί, οι ημερομηνίες και τα νούμερα που πρέπει να φοβόμαστε, αλλά η αμαρτία που διαπράττουμε, ιδιαίτερα οι πειρασμοί των έσχατων καιρών.

Έκανα στον πατέρα Ιωάννη μια ερώτηση σχετικά με τον κλήρο: πώς να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα που εμφανίζεται πολύ ευρέως σε πολλές ενορίες, ένα πρόβλημα όπου οι ιερείς πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να κρατούν τους ενορίτες γύρω τους και να τους απαγορεύουν να πάνε να εξομολογηθούν σε άλλον ιερέα. Ο πατήρ Ιωάννης απάντησε σε αυτό με τον ακόλουθο τρόπο:

- Είναι πολύ σημαντικό ότι όλα όσα συγκροτούν τον άνθρωπο, τα οποία είναι η λογική, η βούληση, η συνείδηση, η πνευματική ελευθερία, να μην παραβιάζονται κανένα από αυτά. Και αν παραβιαστεί, αρχίζει η αρρώστια. Όπως λέει το Ευαγγέλιο: Ο Χριστός θεράπευε τους τυφλούς, τους κωφούς, τους κουτσούς, τους λεπρούς... (ο πατήρ Ιωάννης έκανε μια παύση, με κοίταξε κατάματα)... και τους δαιμονισμένους (τους δαιμονισμένους). Ναι, και αυτό είναι μια ασθένεια, μια πνευματική ασθένεια. Και η αρχή της ασθένειας είναι όταν ένα άτομο χάνει τη δική του θέληση, την υποτάσσει στη θέληση ενός άλλου ατόμου. Και τότε η συνείδηση δεν μπορεί να πει σχεδόν τίποτα στον άνθρωπο, καταπνίγεται ως αποτέλεσμα της υποκατάστασης της δικής του ευθύνης ενώπιον του Θεού από την ευθύνη κάποιου άλλου.

Είστε αναίμακτοι μάρτυρες. Και από εδώ και πέρα θα είναι ακόμη πιο δύσκολο. Η εποχή σας είναι πιο δύσκολη από τη δική μας, και μπορούμε μόνο να σας συμπαρασταθούμε

Στα τέλη της δεκαετίας του ογδόντα, ο πατήρ Ιωάννης μίλησε για την εποχή μας ως εποχή αναίμακτου μαρτυρίου.

- Εσείς είστε αναίμακτοι μάρτυρες, είπε. Και από εδώ και πέρα θα είναι ακόμη πιο δύσκολα. Η εποχή σας είναι πιο δύσκολη από τη δική μας και μπορούμε μόνο να σας συμπαρασταθούμε. Αλλά να είστε γενναίοι και να μη φοβάστε. Υπάρχει σύγχυση, αναταραχή και ακαταστασία παντού τώρα, και θα γίνει ακόμα χειρότερα: μεταρρύθμιση, πυροβολισμοί, αναρχία. Θα υπάρξει μια περίοδος έντονης πνευματικής πείνας, αν και το τραπέζι θα είναι στρωμένο.

Η ψυχή του ήταν αρκετή για όλους.

Η Λυδία Ανατόλιεβνα Πραβνταλιούμποβα, εγγονή του Αγίου Σεργίου του Ομολογητή. Έψελνε και ήταν ψάλτης, για πολλά χρόνια διακονούσε στην Ιερά Μονή των Θεοφανίων στην περιοχή Κιτάι-γκοροντ.

- Τον πατέρα Ιωάννη τον αγαπούσαν και τον εκτιμούσαν. Πολλοί άνθρωποι ακόμη και τότε, τη δεκαετία του 1960, πήγαιναν ή ακόμα και ταξίδευαν σε αυτόν από παντού με τις λύπες και τα βάσανά τους. Έρχονταν όλες τις ώρες της ημέρας και της νύχτας. Παρά την έλλειψη χρόνου και τα προβλήματα υγείας που είχε, τους υποδεχόταν όλους. Αναρωτιόμασταν τότε πώς είχε τόση μεγάλη αντοχή?

Λύνοντας την απορία μας, μας είπε:

- Κάναμε στον γέροντα 3 ερωτήσεις : Ποια είναι η πιο σημαντική στιγμή στη ζωή σας; Ποιο είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο στη ζωή σας; Ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να κάνετε; Η απάντηση ήταν η εξής: "Η πιο σημαντική στιγμή στη ζωή είναι η παρούσα στιγμή, γιατί το παρελθόν είναι παρελθόν και το μέλλον δεν έχει έρθει ακόμα. Το πιο σημαντικό πρόσωπο στη ζωή σας είναι το πρόσωπο που βρίσκεται μπροστά σας αυτή τη στιγμή, στο οποίο μπορείτε να κάνετε είτε καλό είτε κακό. Το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή είναι αυτή τη στιγμή να δώσετε στο πρόσωπο που έχετε μπροστά σας όλα όσα μπορείτε να του δώσετε".

Αυτό έκανε ο πατήρ Ιωάννης σε όλη του τη ζωή.

Στο Κασίμοβ, όλα τα σημαντικά γεγονότα, όλα τα εκκλησιαστικά θέματα συζητούνταν και αποφασίζονταν από το συμβούλιο των ιερέων. Όλοι συγκεντρώνονταν τότε στο σπίτι: η γιαγιά μου, η χήρα του Αγίου Σεργίου, με τις αδελφές του πατέρα μου (την θεία Βέρα και την θεία Σόνια), ο πατήρ Βλαντιμίρ και η οικογένειά του και ο πατέρας μου, ο πατήρ Ανατόλιος, με τη μητέρα μας, μερικές φορές και εμείς, τα παιδιά τους, είμασταν μαζί τους. Ο πατήρ Ιωάννης συνήθιζε να λέει: "Έχουμε μια ψυχή". Ο πατήρ Ιωάννης αποκαλούσε τη γιαγιά μου "παπαδιά". Και ο μπαμπάς, αστειευόμενος και με αγάπη, "απαραίτητο μέλος της συνόδου". Εμείς τα παιδιά παρακολουθούσαμε τις "συνοδικές συνεδριάσεις" και ήμασταν μάρτυρες και σιωπηλοί ακροατές των συζητήσεών τους. Ήταν μεγάλες, άκρως κατατοπιστικές συζητήσεις, που μας αιχμαλώτιζαν εμάς τους νέους εντελώς. Ακούγαμε, παρακολουθούσαμε και απορροφούσαμε, προσπαθώντας να κατανοήσουμε το μεγαλύτερο γεγονός του πατέρα Ιωάννη για εμάς.

Η ψυχή του ήταν αρκετή για όλους. Ήταν πάντα φωτεινός και χαρούμενος. Αλλά ταυτόχρονα εξαιρετικά συγκεντρωμένος και εσωτερικά αυστηρός.

Ο πατήρ Ιωάννης ξεχείλιζε από αγάπη. Η ψυχή του ήταν αρκετή για όλους. Ήταν πάντα φωτεινός και χαρούμενος. Αλλά πάντα εξαιρετικά συγκεντρωμένος και εσωτερικά αυστηρός. Ήταν σαν να κατείχε τις πιο υψηλές γνώσεις που ήταν απρόσιτες για μας, σαν να ήταν πάντα με ευλάβεια και με προσοχή παρών σε αυτές, ενώ ήταν προσεκτικός και ειλικρινά ανοιχτός. Άκουγε διαρκώς τους πάντες, μόνο τους άκουγε. Φοβόταν να διαταράξει αυτή την κατάσταση της ακοής, συνέδεε όλες τις ενέργειές του με αυτή την κατάσταση. "Περπατούσε προς τον Θεό".

Η αδελφή Ελένη και εγώ βρεθήκαμε κάποτε στο μοναστήρι στην κυριακάτικη ολονύκτια αγρυπνία, που τελούσε ο πατήρ Ιωάννης. Είναι δύσκολο να περιγράψω την κατάσταση του νου που βιώσαμε σε εκείνη τη λειτουργία. Ο πατήρ Ιωάννης εισήλθε στη λειτουργία ως ο ερχόμενος. Και εκεί στεκόταν στο κέντρο. Ντυμένος, με το ράσο του. Σήκωσε ελαφρά το κεφάλι του (σαν ευαίσθητος εντοπιστής στραμμένος προς τον Ουρανό, προς την Πηγή, σαν να ήταν πάντα τόσο στραμμένος και κατευθυνόμενος προς Αυτόν που ήταν δύσκολο να κρατηθεί στο έδαφος). Και ένα χέρι στο στήθος του, σαν να φύλαγε με προσοχή και με ευλάβεια το πολύτιμο δοχείο της καρδιάς του, το δοχείο και την κατοικία του Αγίου Πνεύματος.

Αυτή τη φορά το πρόσωπό του ήταν τόσο αυστηρό, τόσο εστιασμένο, τόσο εκφραστικό στην αυτοαπορρόφηση, της παρουσίας και του μυστηρίου, που ήταν τρομακτικό να τον κοιτάς. Γιατί φαινόταν ότι αυτό για το οποίο ο πατήρ Ιωάννης για το οποίο τόσο πολύ αγωνιζόταν με την ψυχή του, τόσο πολύ στρεφόταν με όλη του την αγάπη, αυτό που τον "πάσχιζε" από τη γη, ακόμα και στις εξωτερικές εκδηλώσεις, ήταν παρόν εδώ. Ήταν σαν να συμμετείχε ο πατήρ Ιωάννης στο μυστήριο. Βρισκόταν μπροστά σε Κάποιον και μαζί με Κάποιον. Δεν αγωνιζόταν πλέον για τίποτα, όλα ήταν ήδη εδώ. Φοβηθήκαμε. Είχαμε επίγνωση της μοναδικότητας της στιγμής και χαιρόμασταν με φόβο που το στοιχείο του ουρανού άγγιζε τις ψυχές μας, εκείνο στο οποίο ο πατήρ Ιωάννης ζούσε ήδη και έκανε την διακονία του.

Θα ήθελα επίσης να πω: ο πατήρ Ιωάννης συμμετέχει στη μυστηριώδη ζωή της καρδιάς. Βλέπει αυτή την καρδιά με τη δύναμη του Θεού, την οδηγεί με τη δύναμη του Θεού. Το κελί του ήταν ένα "δωμάτιο με ακτίνες Χ". Και επίσης, όπως αστειευόταν ο πατήρ Ιωάννης, το μοναδικό "δωμάτιο φυσήματος". Θα μπορούσαμε να πούμε ακόμη και ανάνηψη. Ένα μέρος όπου σε επαναφέρουν στη ζωή και "ανοίγουν τα φτερά σου". Και όχι απλά ένα κελί. Δεν υπάρχουν φραγμοί για τους ανθρώπους του Θεού. Γνωρίζουν την καρδιά σου παντού και πάντα.