Ένας νεαρός με αυτισμό που δε μιλούσε μέχρι τα 11 έγινε καθηγητής στο Κέμπριτζ

Ο Βρετανός Τζέϊσον Άρντεϊ ξεπέρασε πολλές δυσκολίες: έμαθε να γράφει και να διαβάζει μόλις στα 18 του και πάλευε με όγκο στον εγκέφαλο παραμονές υποστήριξης της διδακτορικής του διατριβής. Λέει χαρακτηριστικά: «Κέρδισα τον κόσμο με σκορ 2:0».

Φωτογραφία: educationopportunities.co.uk

Όταν ο Βρετανός Τζέϊσον Άρντεϊ ήταν τριών ετών, η μάνα του Γκίφτι έμαθε από τον εκπαιδευτικό ψυχολόγο ότι ο γιος της παρουσιάζει ολική καθυστέρηση ανάπτυξης και διαταραχή του φάσματος του αυτισμού, το σύνδρομο Άσπεργκερ. Εκτός από αυτό, το αγόρι ήταν κουφό από το ένα αυτί. Οι ειδικοί την «παρηγόρησαν»: να μάθετε στο παιδί βασικές καθημερινές δεξιότητες για να αυτοεξυπηρετείται, αλλά μην έχετε πολλές προσδοκίες. Θα αναγκαστείτε να στηρίζετε τον Τζέϊσον σε όλη τη ζωή σας και μετά, ίσως, θα χρειαστεί να αναζητήσετε ειδικό κέντρο για νοητικά ανάπηρους.

Όμως, σε αντίθεση με την πρόβλεψη, ο Τζέϊσον άρχισε να μιλάει, αν και αυτό το έκανε σε ηλικία 11 ετών. Έμαθε να γράφει και να διαβάζει στα 18 του. Τώρα είναι 37 και αντί για κέντρο για ανάπηρους πηγαίνει στο δεύτερο πιο καταξιωμένο πανεπιστήμιο του κόσμου. Ο Άρντεϊ έγινε καθηγητής του πανεπιστήμιου του Κέμπριτζ. Όπως ομολογεί ο ίδιος: «Όσο αισιόδοξος και να ήμουν, μου ήταν αδύνατον να φανταστώ ότι θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο σε μένα».

«Για τη μάνα μου η διάγνωση ήταν σαν μαχαίρι στην καρδιά»

Ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, Τζέϊσον Άρντεϊ, μιλάει στο δίκτυο CBS News από το σπίτι του στο Λονδίνο. Φωτογραφία: cbsnews.com

Τη διαταραχή του φάσματος του αυτισμού την εντόπισαν όχι μόνο στον Τζέϊσον, αλλά και στον αδελφό του Τζόζεφ. Τα αγόρια είχαν γεννηθεί με διαφορά 13 μηνών. Όπως αποκάλυψε ο ίδιος: «Για τη μάνα μας η διάγνωση ήταν σαν μαχαίρι στην καρδιά… αλλά αυτή βρήκε δυνάμεις και αποδέχτηκε την κατάσταση».

Για την οικογένεια Άρντεϊ που είχε μεταναστεύσει από τη Γκάνα στη Μεγάλη Βρετανία, οι καιροί δεν ήταν εύκολοι. Οι γονείς του Τζέϊσον, με τα τέσσερα παιδιά τους, μόλις που είχαν εγκατασταθεί σε όχι και τόσο καλή περιοχή, στο νοτιο-δυτικό Λονδίνο, όπου προσπαθούσαν να φτιάξουν τη ζωή τους. Οι σύζυγοι Γκίφτι και Τζόζεφ Άρντεϊ απλώς δεν ήταν έτοιμοι για νέες δοκιμασίες. Όμως, σύντομα, η μάνα των αγοριών ανασυγκρότησε τις δυνάμεις της και αποφάσισε να το παλέψει. Η Γκίφτι διέθετε εμπειρία εργασίας ως νοσηλεύτρια σε ψυχιατρική κλινική, φαντασία, έμπνευση και πολλή αισιοδοξία. Είπε στον εαυτό της ότι τα αγόρια της, για να εξελιχθούν, θα χρειαστούν παραπάνω χρόνο. Τι άλλο να κάνει, ήταν έτοιμη να περιμένει.  

Η Γκίφτι μάθαινε τον Τζέϊσον να μιλάει με τη βοήθεια της μουσικής και σε αυτό την βοήθησε πολύ η Ιρλανδή τραγουδίστρια Ένια. Η μάνα έβαζε τα τραγούδια της στους γιους της και εξηγούσε: «Αυτός είναι ο ήχος του νερού, έτσι ρέει το ποτάμι». Αργότερα, ο Τζέϊσον διηγούταν ότι πολλές λέξεις και φράσεις τις έμαθε χάρη στα τραγούδια της Ένια. «Η μάνα μου δυσκολευόταν πολύ, ενώ για μένα ήταν ευτυχισμένα χρόνια: πολλές ώρες παρατηρούσα τους ανθρώπους, πώς περπατάνε, πώς μιλάνε, τι σήματα κάνουν, πώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους», - μιλάει για τα παιδικά του χρόνια ο Τζέϊσον Άρντεϊ.

Όπως πολλοί άνθρωποι με αυτισμό, δεν προσανατολιζόταν έξω από τον εαυτό του, αλλά προς τα μέσα του: καθώς έκανε εντατικό διάλογο με τον εαυτό του και έβαζε στον κουμπαρά της μνήμης του νέες λέξεις, εντυπώσεις και προσωπική εμπειρία, δεν φανέρωνε καμία αντίδραση. Ουσιαστικά, η μάνα του αγοριού ασχολούταν με το να πετάει πέτρες σε πηγάδι χωρίς πάτο χωρίς να ελπίζει πως θα ακούσει κάποτε πλατσούρισμα νερού. Για επτά χρόνια πήγαιναν τον Τζέϊσον τρείς φορές την εβδομάδα σε ψυχολόγο και λογοθεραπευτή, όπου επαναλάμβανε συνέχεια τις ίδιες ασκήσεις. Του άρεσαν αυτές οι επαναλήψεις. Όμως, δεν υπήρχε αποτέλεσμα. Ο Τζέϊσον σιωπούσε.

«Η πρώτη μου λέξη ήταν „Γεια!“»

Όταν ο Τζέϊσον έγινε 11 ετών, τα πάντα άλλαξαν. Κάποια φορά που είχε μάθημα με τον λογοθεραπευτή, ξαφνικά έβγαλε από το αυτί του το ακουστικό βαρηκοΐας και είπε: «Γεια». Η μάνα του που καθόταν δίπλα έπαθε σοκ και του ζήτησε: «Τι; Τι είπες; Επανάλαβέ το!» Ο Τζέϊσον όχι απλώς είπε την πρώτη του λέξη, αλλά το έκανε συνειδητά, στο σωστό πλαίσιο, κατανοώντας τη σημασία του. Μέχρι τότε χρησιμοποιούσε μόνο τη νοηματική γλώσσα.

Εκείνη την ημέρα, η Γκίφτι Άρντεϊ κατάλαβε ότι, παρά τις μικρές δυνατότητες στην εκκίνηση, τον Τζέϊσον μπορεί να τον περιμένει καλό μέλλον. Διηγείται ο Τζέϊσον: «Η μάνα μου είναι συγκλονιστική. Πάντοτε επαναλάμβανε: “Τζέϊσον, είσαι μοναδικός, υπέροχος άνθρωπος και θα κάνεις μεγάλα έργα”. Άκουγα αυτά τα λόγια κάθε μέρα και αυτό λειτουργούσε ως προφητεία, στην οποία αρχίζεις να πιστεύεις».

Ο Τζέϊσον ισχυρίζεται ότι η τακτική της αναμονής από τη μεριά της μάνας του ήταν σωστή, εκτός των άλλων, για το λόγο ότι ο εγκέφαλός του χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο για επεξεργασία των σημάτων που έρχονται από έξω. Ακριβώς για αυτό το λόγο είχε καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ομιλίας. Όμως, χάρη στη διαταραχή του φάσματος του αυτισμού ο Τζέϊσον είχε την «υπερδύναμη»: όπως πολλοί αυτιστικοί, με ευκολία και ευχαρίστηση μπορεί να εκτελεί επαναλαμβανόμενες ενέργειες. Με αυτόν τον τρόπο η Γκίφτι εκπαίδευε το γιο της να συγκεντρώνει την προσοχή του, να εστιάζει, και έτσι τελικά διαμορφώθηκαν όλες οι απαραίτητες δεξιότητες.   

Ωστόσο, ήταν ακόμα μακριά από την τελική νίκη. Ο Τζέϊσον έμαθε να διαβάζει και να γράφει στα 18 του. Μέχρι τότε είχε επιτυχίες στον αθλητισμό: έπαιζε μπιλιάρδο και μετά ποδόσφαιρο. Στα 17 του άρχισε να ασχολείται με φιλανθρωπία: ο νεαρός είχε θέσει στόχο να αφιερώνει τουλάχιστον 10 ώρες την εβδομάδα στις καλές πράξεις και άρχισε από το να προσφέρει βοήθεια σε οικογένειες που βρίσκονταν σε δύσκολη κατάσταση. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το θέμα της φιλανθρωπίας έχει κεντρική θέση σε όλη τη ζωή του: είναι ένα από τα θέματα των επιστημονικών των ενδιαφερόντων, συμμετέχει τακτικά σε φιλανθρωπικούς μαραθώνιους και με προσωπική συμμετοχή συγκεντρώνει χρήματα για διάφορα βρετανικά φιλανθρωπικά ιδρύματα. Στα τελευταία 20 χρόνια ο νεαρός άντρας, τον οποίο οι γιατροί κάποτε είχαν εισηγηθεί να τον παραδώσουν σε ίδρυμα για ανάπηρους, είχε συγκεντρώσει περίπου 5 εκατομμύρια ευρώ για 70 φιλανθρωπικές οργανώσεις της Αγγλίας.

«Μπορούμε να νικήσουμε τον κόσμο αυτόν με τους παράξενους κανόνες του»

Ο Τζέϊσον Άρντεϊ, ο νεαρότερος καθηγητής του Κέμπριτζ. Φωτογραφία: tuko.co.ke

Χάρη στην πίστη και τη βοήθεια της μητέρας του ο Τζέϊσον μπόρεσε να τελειώσει το σχολείο και να φοιτήσει σε κολέγιο. Εκεί είχε την τύχη να γνωρίσει το Σάντρο Σάντρι, έναν εκκεντρικό Ιταλό από τη Βραζιλία, ο οποίος πήρε προκαταβολικά τον Άρντεϊ στη σχολή του, κατανοώντας ότι ο νεαρός διαθέτει μόνο επιμονή, χωρίς να έχει πολλές απαραίτητες γνώσεις. Ο Σάντρο Σάντρι απαιτούσε από τον ασυνήθιστο μαθητή του μόνο τούτο: να δουλεύει επιμελώς και να μην τα παρατάει ποτέ. Αυτά ο Τζέϊσον ήξερε να τα κάνει.

Μια φορά, ο Σάντρι ρώτησε τον μαθητή του πώς βλέπει τη μετέπειτα ζωή του και άκουσε μια σεμνή απάντηση: «θέλω να δουλεύω σε σουπερμάρκετ για να συντηρώ την οικογένεια». Ο καθηγητής του αντέδρασε: «Μπορείς να κάνεις πιο μεγάλα όνειρα! Νομίζω πως θα μπορούσες να μπεις στο πανεπιστήμιο. Είμαι σίγουρος ότι μπορούμε να νικήσουμε τον κόσμο αυτόν με τους παράξενους κανόνες του». Κάτι που έγινε.

Ο Τζέϊσον Άρντεϊ ολοκλήρωσε τις σπουδές του στον τομέα των επιστημών εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Σάρεϊ, στη συνέχεια έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ Τζον Μουρ. Αργότερα, στο Λίβερπουλ πήρε και τον τίτλο του διδάκτορα Φιλοσοφίας (PhD) στον τομέα των επιστημών εκπαίδευσης. Ακούγεται εντυπωσιακό, αλλά δεν ήταν εύκολο: επειδή στα χρόνια της σιωπής ο νεαρός έχασε πολλές εκπαιδευτικές δυνατότητες, ένιωθε με τους συμφοιτητές του άβολα, λες και αυτός ήταν 12 χρονών και τον περιτριγύριζαν καθηγητές και ακαδημαϊκοί. Ο Τζέϊσον επέλεξε την Κοινωνιολογία. Τα επιστημονικά και ερευνητικά του ενδιαφέροντα σχετίζονται με τομείς της φιλανθρωπίας, αλλά και τα βιωμένα και κατανοητά από αυτόν ζητήματα φυλετικών διακρίσεων.

Για την επιστημονική του σταδιοδρομία χρειαζόταν να γράφει και να δημοσιεύει άρθρα σε ειδικά περιοδικά. Στην αρχή για τον Τζέϊσον αυτό φάνταζε απολύτως απρόσιτο: καθώς είχε μάθει να γράφει και να διαβάζει μόλις στα 18 του, ο νεαρός με δυσκολία συνέτασσε προτάσεις και δεν μπορούσε πάντοτε να διατυπώνει τις σκέψεις του. Όμως, δούλεψε η παλαιά του συνήθεια: να προσπαθεί μέχρι να τα καταφέρει. Και ο Τζέϊσον προσπαθούσε αδιάκοπα, ώσπου να κατακτήσει τη συγκεκριμένη δεξιότητα. Τώρα είναι συγγραφέας τουλάχιστον τεσσάρων επιστημονικών δημοσιευμάτων, ένα από τα οποία αφορούσε στην ανάλυση των εμπειριών εκπαίδευσης που είχαν σκουρόχρωμοι φοιτητές σε βρετανικά πανεπιστήμια και προκάλεσε τότε πάταγο στα ΜΜΕ.

«Επειδή ήξερα ότι δεν ήμουν ιδιαίτερα έξυπνος, δούλευα με ιδιαίτερη επιμέλεια»

Το εκκλησάκι του Βασιλικού Κολεγίου στην αυλή του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ. Φωτογραφία: RIA Novosti/Igor Michaliov.

Κατά τη διάρκεια των σπουδών ο Τζέϊσον παντρεύτηκε και έγινε πατέρας: για την κόρη του Τέϊλορ μιλάει πάντα με πολύ τρυφερό τόνο: «Θα δώσω τα πάντα για αυτό το κορίτσι. Είναι τα πάντα για μένα». Ο νεαρός εργαζόταν σε σουπερμάρκετ, στα διαλείμματα μεταξύ των σεμιναρίων και διαλέξεων, για να συντηρεί την οικογένεια.

Όσο ετοιμαζόταν για τις εξετάσεις για τον τίτλο του διδάκτορα, το Γενάρη του 2015, ο Τζέϊσον Άρντεϊ έμαθε ότι έχει όγκο στον εγκέφαλο που είναι επικίνδυνος για τη ζωή του και που απαιτεί επείγουσα επέμβαση. Δεν το έλεγε σχεδόν σε κανέναν. Στο χειρουργικό τραπέζι βρέθηκε τρείς βδομάδες πριν την υποστήριξη της διατριβής του. Όταν ο Τζέϊσον μπήκε στο αμφιθέατρο, του φάνηκε ότι δε θυμόταν τίποτα απολύτως, επειδή στη διάρκεια της επέμβασης έπαθε εγκεφαλικό… Ο Άρντεϊ είχε παραλύσει από το φόβο, όμως, στο τέλος, μετά την παρουσίαση, άκουσε: «Συγχαρητήρια, δόκτωρ Τζέϊσον Άρντεϊ».   

Ένας από τους τρείς στόχους, που είχε γράψει κάποτε αστειευόμενος στον τοίχο της κρεβατοκάμαρας στο σπίτι των γονιών του, ήταν να πάρει τον τίτλο του διδάκτορα. Ο δεύτερος ήταν να φροντίζει την οικογένειά του και τους φίλους του, και ο τρίτος και ο πιο τολμηρός ήταν να δουλέψει κάποια στιγμή στην Οξφόρδη ή στο Κέμπριτζ. Το 2023, ο 37χρονος Τζέϊσον Άρντεϊ έγινε ο νεότερος καθηγητής στην ιστορία του Κέμπριτζ.

Σε βίντεο που διαδόθηκαν ευρέως στο διαδίκτυο, ο Τζέϊσον μιλάει για την πορεία της ζωής του και είναι δύσκολο να μαντέψεις ότι αυτός ήταν ένας άνθρωπος που σιωπούσε μέχρι τα 11 του χρόνια και για τον οποίον έκαναν τις πιο απελπιστικές διαγνώσεις. Ο Τζέϊσον έχει ευχάριστο χαμόγελο, ανοιχτό βλέμμα στην κάμερα, σωστή ομιλία και απέραντη γοητεία. Άραγε, υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι με αυτισμό; Μήπως είναι ευφυΐα; Ο Τζέϊσον εξηγεί την επιτυχία του ως εξής: «Το να είσαι διδάκτωρ και καθηγητής δεν είναι τεστ ευφυΐας, αλλά τεστ αντοχής. Ήξερα ότι δεν είμαι ιδιαίτερα έξυπνος, αλλά ακριβώς λόγω αυτής της επίγνωσης δούλευα με ιδιαίτερη επιμέλεια και πιο πολύ από τους άλλους. Αυτό καλλιεργήθηκε για χρόνια μέσα μου, έγινε κομμάτι του ψυχισμού μου και της προσωπικότητάς μου. Να θυμάστε ότι δεν μπορούμε να είμαστε καλύτεροι για πάντα, αλλά ότι πρέπει να προσπαθούμε να είμαστε καλύτεροι κάθε δευτερόλεπτο».