Ο Γέροντας Κιρίλ (Παβλόφ): η ιστορία ενός στρατιώτη που κατέστη πνευματικός πολλών πατριαρχών

Η ζωή του αρχιμανδρίτη Κιρίλ (Παβλόφ), ο οποίος για αρκετές δεκαετίες ήταν εξομολόγος της Λαύρας της Αγίας Τριάδας του Αγίου Σεργίου, ενός γέροντα, που έλαβε ομολογία από τρεις πατριάρχες, ενός ανθρώπου, μέσα από το κελλί του οποίου, πέρασαν αμέτρητοι άνθρωποι, που παρέμεινε ενδόμυχος για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πριν από δέκα χρόνια, ο τότε τοποτηρητής της Λαύρας, αρχιεπίσκοπος Θεόγνωστος (Γκουζικόβ) ευλόγησε τη συγκέντρωση υλικού για ένα βιβλίο για τον γέροντα (το βιβλίο των απομνημονευμάτων «ήμασταν όλοι στην καρδιά του», το οποίο εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο της Αγίας Τριάδας του Αγίου Σεργίου της Λαύρας το 2019 για την 100ή επέτειο του πατέρα Κιρίλ). Ο ίδιος ο πατέρας Κιρίλ ήταν ήδη σοβαρά άρρωστος, αλλά οι μοναχές που τον φρόντιζαν, είπαν ότι τον είχαν ρωτήσει νωρίτερα: «Αν αρχίσουν να γράφουν για σένα, εκδίδοντας βιβλία, πώς θα το αντιμετώπιζες;» Σε αυτό, ο πατέρας Κιρίλ απάντησε: «Ας γράψουν. Απλά, αφήστε τους να γράψουν ό,τι θέλουν, χωρίς στρεβλώσεις και κυρίως, χωρίς υπερβολές» (από την διάλεξη του Ιερομόναχου Παφνούτιου (Φόκιν) στις XXVIII Διεθνείς Χριστουγεννιάτικες Εκπαιδευτικές Διαλέξεις «Πολεμιστής του Χριστού. Πνευματική εμφάνιση και πορεία ζωής του αρχιμανδρίτη Κιρίλ Παβλόφ»)

«Μερικές φορές ήταν χειρότερα κι από την κόλαση»

Ήταν γνωστό, εδώ και πολύ καιρό, ότι ο πατέρας Κιρίλ συμμετείχε στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, ότι τραυματίστηκε αρκετές φορές, πολέμησε στο Στάλινγκραντ και στη συνέχεια πολέμησε μέχρι και στην Αυστρία. Ο ίδιος, στα κηρύγματα και τις συνομιλίες του με πνευματικά παιδιά, συχνά υπενθύμιζε τον πόλεμο. Και μια ημέρα είπε: «Όποιος δεν ήταν εκεί, δεν ξέρει τίποτα. Μερικές φορές ήταν χειρότερα κι από την κόλαση. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιβιώσει κάποιος...».

Είπε ότι ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να ανεχθεί την ανανδρία και την ολιγοψυχία. Εξάλλου, ο πόλεμος δεν είναι μόνο μαζικός ηρωισμός, είναι επίσης προδοσία και «συνεργασία με τις αρχές» και η επιθυμία να ξεφύγουμε από την πρώτη γραμμή στα μετόπισθεν. Και το άτομο είναι πάντα σε άμυνα — χωρίς την αίσθηση μιας αξιόπιστης οπισθοφυλακής: «ο εχθρός ήταν ακριβώς μπροστά σου, αλλά νέοι άνθρωποι εμφανίζονταν συνεχώς και δεν τους ήξερες, δεν ήσουν σίγουρος γι' αυτούς. Ήταν χειρότερα κι από την κόλαση. Στην κόλαση, όλοι υποφέρουν το ίδιο, δεν μπορεί να σου κάνουν τη χάρη εκεί. Η κόλαση είναι επίσης ένα τρομερό πνευματικό βάσανο κι εδώ στη γη...».

Σύμφωνα με τον Άγιο Νικόλαο της Σερβίας, υπάρχει ένας αμείλικτος νόμος της αμαρτίας — ο πόλεμος του ανθρώπου εναντίον του ανθρώπου είναι συνέπεια του πολέμου εναντίον του Θεού: «η ειρήνη χωρίς το Θεό, είναι το λίκνο του πολέμου. Τα βακτηρίδια του πολέμου πολλαπλασιάζονται και μεγαλώνουν στον κόσμο, και όταν πολλαπλασιάζονται και μεγαλώνουν, τότε ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος».

Οι σκαπανείς καθαρίζουν τα περάσματα των αντιαρματικών οδογραγμάτων. Φωτογραφία: Φ. Λέβσιν

Ο μελλοντικός αρχιμανδρίτης Κιρίλ και μέχρι τότε Ιβάν Παβλόφ, συνάντησε την απαρχή του σχεδόν στα σύνορα με την Κίνα, στο χωριό Μπαραμπάς, στην περιοχή Χασάνσκι, ως στρατιώτης στο 96ο τάγμα σκαπανέων της 92ης Μεραρχίας τυφεκιοφόρων. Και το φθινόπωρο του 1941, βρέθηκε με τη μονάδα του στο μέτωπο του Βολχόβ. Εκεί, στο σταθμό Χβόιναγια κοντά στο Τιχβίν, πολλοί από τους συναδέλφους του στρατιώτες, έπεσαν στο πεδίο στην πρώτη μάχη.

«Μόλις κατεβήκαμε από το τρένο, μας πήγαν στο δάσος – και οι γερμανικές μυστικές υπηρεσίες το γνώριζαν ήδη. Αμέσως, στη στιγμή — βομβαρδίζουν, πετάγονται μόνο θραύσματα. Ένας γερμανικό βομβαρδιστικό πετά σαν χαρταετός ούτως ή άλλως και κροταλίζει ένα πολυβόλο. Οι άνθρωποι—τόσο πολίτες όσο και στρατιωτικοί — πυροβολούνται σε κοντινή απόσταση. Αμέσως —εμφανίστηκαν τόσο οι νεκροί όσο και οι τραυματίες. Ήταν χειμώνας, το χιόνι βάφτηκε με αίμα...», — διηγήθηκε ο πατέρας Κιρίλ.

Αλλά, ο Κύριος προστάτευσε τον Ιβάν Παβλόφ. Μεταφέρθηκε τραυματισμένος σε νοσοκομείο στην περιοχή Κίροβ την άνοιξη του 1942. Αυτό το γεγονός, όμως, του έσωσε τη ζωή. Η υπηρέτρια του κελλιού του ιερέα, η καλόγρια Ευθυμία (Ακσάμεντοβα), επανέλαβε τα λόγια του: το τάγμα στάλθηκε σύντομα για να καθαρίσει ναρκοπέδια και κανένας από τους 400 μαχητές δεν επέστρεψε από την αποστολή.

«Μανιτάρια μαύρου καπνού ανέβαιναν ως τα σύννεφα»

Το 1993, ο αρχιμανδρίτης Κιρίλ στο Βόλγκογκραντ, στον εορτασμό της 50ής επετείου της Νίκης της Μάχης του Στάλινγκραντ, υπενθύμισε τις πρώτες ημέρες της μάχης στο Βόλγα (αυτά τα πλάνα συμπεριλήφθηκαν στο ντοκιμαντέρ «Γέροντες. Αρχιμανδρίτης Κιρίλ Παβλόφ»): «στεκόμασταν στην υπεράσπιση του Στάλινγκραντ, περίπου 20-25 χιλιόμετρα από την πόλη. Η εικόνα ήταν πολύ τρομακτική, όταν μια Κυριακή του Αυγούστου του 1942, περίπου χίλια γερμανικά βομβαρδιστικά πέταξαν πάνω από την πόλη,. Η πόλη κατακλύστηκε από πυρκαγιά, φλόγες και μανιτάρια μαύρου καπνού ανέβηκαν ίσαμε τα σύννεφα. Μας περισυνέλεξαν από την άμυνα. Είχα τραυματιστεί εκείνη τη στιγμή».

Όπως προκύπτει από αρχειακά έγγραφα, στην έναρξη της μάχης του Στάλινγκραντ, ο Ιβάν Παβλόφ υπηρέτησε στην 9η Ταξιαρχία μηχανοκίνητων τυφεκιοφόρων. Στις 23 Αυγούστου του 1942, οι φασίστες διέβησαν τον Ντον, διέσπασαν το Βόλγα βόρεια της πόλης με την υποστήριξη της αεροπορίας, ενώ τα γερμανικά άρματα μάχης, συνοδευόμενα από πεζοναύτες, ξεκίνησαν μια γρήγορη προέλαση προς το Στάλινγκραντ. Η 9η Ταξιαρχία αντεπιτέθηκε στον εχθρό από το βορρά, κατέλαβε το χωριό Ορλόβκα (περιοχή Γκοροντίσενσκι) και το κράτησε ελεύθερο μέχρι να φτάσουν ενισχύσεις, αποκόπτοντας την «ουρά» των Γερμανών, που προχωρούσαν — αποκλείοντας την προμήθεια τροφίμων και πυρομαχικών.

Το ιατρικό ιστορικό του Ιβάν Ντμίτριεβιτς Παβλόφ στο νοσοκομείο εκκένωσης στο σταθμό Καϊσάτσκαγια της περιοχής του Στάλινγκραντ, το 1942.

Και ένα μήνα αργότερα, μετά τις μάχες, η 9η μηχανοκίνητη ταξιαρχία Τυφεκιοφόρων βρισκόταν ήδη στην ίδια την πόλη — στην περιοχή του εργοστασίου «Κόκκινος Οχτώβρης» και στον τύμβο «Μαμάγιεβ Κουργκάν» — ενώ, λόγω μεγάλων απωλειών, αποσύρθηκαν από την πρώτη γραμμή για ξεκούραση και αναμόρφωση. Αλλά, ο στρατιώτης του Κόκκινου Στρατού, Παβλόφ, κρίνοντας από τα αρχειακά έγγραφα, δεν συμμετείχε σε αυτές τις θανατηφόρες μάχες: στις 7 Σεπτεμβρίου τραυματίστηκε και επέστρεψε στο μέτωπο από το νοσοκομείο μόνο στις 11 Οκτωβρίου (τον Δεκέμβριο του 2019, βρέθηκε στο στρατιωτικό ιατρικό αρχείο της Αγίας Πετρούπολης, το ιατρικό ιστορικό του Ιβάν Παβλόφ από το νοσοκομείο εκκένωσης αρ. 2904 του σταθμού Καϊσάτσκαγια στην περιοχή του Στάλινγκραντ). Η νέα θέση υπηρεσίας του Ιβάν Παβλόφ, ήταν η 254η ταξιαρχία αρμάτων.

«Μια μέρα, ανάμεσα στα ερείπια, ανέσυρα ένα βιβλίο από τα σκουπίδια»

Το χειμώνα του 1942-1943, για σχεδόν δύο μήνες, οι στρατιώτες της 254ης ταξιαρχίας τεθωρακισμένων βρισκόταν σε άμυνα σε τάφρους χιονιού και χαρακώματα. Ο πατέρας Κιρίλ ενθυμήθηκε: «Δύο μέτρα χιόνι. Έσκαψαν μόνο ένα μέτρο και πάγωσαν, τυλιγμένοι στις χλαίνες, από αυτές που πήραν ως λάφυρα, τις γερμανικές. Τα τρόφιμα τους παραδόθηκαν μόνο τη νύχτα, κρύα, κατεψυγμένα. Πώς επιβίωσαν;.. Από θαύμα του Θεού!».

Στα χαρακτηριστικά μάχης του στρατιώτη του Κόκκινου Στρατού, Παβλόφ, γίνεται αναφορά για το κατόρθωμά του κοντά στο χωριό Τσίμπενκα (ότι ήταν μεταφορέας ναρκών και «παρείχε εγκαίρως έναν υπολογισμό, ότι κατέστρεψε έως και 90 στρατιώτες και αξιωματικούς του αντιπάλου, 3 γερμανικούς όλμους και 4 πυροβολητές»). Στις 6 Φεβρουαρίου του 1943, για τα στρατιωτικά του προσόντα, έγινε ακόμη δεκτός ως υποψήφιος για ένταξη στο ΚΚΣΕ (Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης) (Μπολσεβίκων) (αυτό αποδεικνύεται από τον προσωπικό του φάκελο, που ανακαλύφθηκε το καλοκαίρι του 2019 στα ΚΑ (Κεντρικά Αρχεία) του Υπουργείου Άμυνας στο Παντόλσκ, νότια της Μόσχας).

Προσωπικός φάκελος για την αποδοχή του στρατιώτη του Κόκκινου Στρατού Ιβάν Παβλόφ στο κόμμα τον Φεβρουάριο του 1943

«Δεν μπορούσα να σκαπουλάρω, να υπερασπιστώ τον εαυτό μου, να βρω επιχειρήματα… επέλεξαν πέντε από εμάς — είπαν, νίκησαν στο Στάλινγκραντ, νέοι, πειθαρχημένοι — ο πολιτικός κομισάριος εγγυήθηκε, έγραψε μια αναφορά...», — διηγήθηκε ο πατέρας Κιρίλ, για αυτό το επεισόδιο της στρατιωτικής του βιογραφίας.

Ο ίδιος δεν μπορούσε να ξεχάσει κάτι άλλο — την παράξενη και τρομερή σιωπή και τη μυρωδιά των πτωμάτων, που έκαναν το απελευθερωμένο Στάλινγκραντ μια πραγματικά νεκρή πόλη, ενσταλάζοντας τον τρόμο πριν από το θάνατο.

«Ήταν Απρίλιος, ο ήλιος ήδη ζέσταινε», — θυμάται ο πατέρας Κιρίλ σε μια από τις τηλεοπτικές του συνεντεύξεις (αυτές οι λήψεις συμπεριλήφθηκαν στο ντοκιμαντέρ «Το Ευαγγέλιο του Στάλινγκραντ του Ιβάν Παβλόφ»).

«Μια μέρα, ανάμεσα στα ερείπια ενός σπιτιού, ανέσυρα ένα βιβλίο από τα σκουπίδια. Άρχισα να το διαβάζω και ένιωσα κάτι τόσο προσφιλές και αγαπητό στην ψυχή. Ήταν το Ευαγγέλιο! Βρήκα για τον εαυτό μου έναν τέτοιο θησαυρό, μια τέτοια παρηγοριά! Συγκέντρωσα όλα τα φύλλα μαζί — το βιβλίο ήταν τσαλακωμένο και αυτό το Ευαγγέλιο παρέμεινε μαζί μου όλη την ώρα. Πριν από αυτό, υπήρχε μια τέτοια σαστιμάρα: γιατί ο πόλεμος, γιατί πολεμούμε; Υπήρχαν πολλά ακατανόητα πράγματα, επειδή υπήρχε ένας λυσσαλέος αθεϊσμός στη χώρα, ένα ψέμα, δεν μπορούσες να μάθεις την αλήθεια. Και όταν άρχισα να διαβάζω το Ευαγγέλιο, τα μάτια μου μόλις άνοιξαν σε όλα τριγύρω μου, σε όλα τα γεγονότα».

Όταν ο Κύριος αποστερεί το μυαλό

Τον Σεπτέμβριο του 1943, πραγματοποιήθηκε η περίφημη συνάντηση του Στάλιν με τους μητροπολίτες Σεργκέι (Στραγκορόντσκι), Αλέξιι (Σιμάνσκι) και Νικολάι (Γιαρουσέβιτς), μετά την οποία εξελέγη ο Πατριάρχης, άρχισαν να ανοίγουν οι εκκλησιές και τα κατηχητικά σχολεία και οι πάστορες επέστρεψαν από τις φυλακές.

Μετά από αυτό, «η κατάσταση στο μέτωπο άλλαξε ριζικά,— ενθυμήθηκε ο πατέρας Κιρίλ. — Ακόμη και ο Ζούκοφ, δίνει προσοχή σε αυτό, στα απομνημονεύματά του. Αναφέρει, ότι οι γερμανοί στρατηγοί έκαναν τέτοια στρατηγικά σχέδια στην αρχή του πολέμου, αλλά από το 1943 οι ίδιοι στρατηγοί άρχισαν να κάνουν λάθη, γκάφες, τέτοιες, ώστε κάποιος θα έπρεπε μόνο να εκπλαγεί. Κι αυτό είναι πολύ απλό: ο Κύριος αποστερεί πάντα το μυαλό, όταν θέλει να τιμωρήσει. Επομένως, όταν ο Κύριος αποφάσισε να σώσει τη Ρωσία — αφαίρεσε το μυαλό των Γερμανών στρατηγών —άρχισαν να κάνουν σφάλματα. Και οι δικοί μας τεχνηέντως τα κατάφεραν».

Ερωτηματολόγιο του Ιβάν Ντμίτριεβιτς Παβλόφ, υποψήφιου για ένταξη στο ΚΚΣΕ (Μπολσεβίκων), με ημερομηνία 6 Φεβρουαρίου 1943

Αλλά η στάση πολλών ιερέων-διοικητών σχετικά με τους πιστούς μαχητές δεν έχει αλλάξει και η άρνηση συμμετοχής στο κόμμα για θρησκευτικούς λόγους σχεδόν κόστισε τη ζωή του Ιβάν Παβλόφ. «Υπέστην βασανιστήρια. Με πήγαν στο πολιτικό τμήμα του σώματος, υπήρχε ένας παλιός συνταγματάρχης, Τάταρος, που με ανέκρινε — Ω! Φοβήθηκα, υπέβαλε τόσο ύπουλες ερωτήσεις. Τότε μου λέει: "Ναι, μείνατε πολύ καιρό... σας αρέσει το Ταμπόβ;"Λέει στον επιλοχία: "αύριο η 34η ταξιαρχία τεθωρακισμένων πηγαίνει στην πρώτη γραμμή, κι αυτόν — εκεί, ως πυροβολητή τεθωρακισμένου"! Ο Κύριος με έσωσε. Ο επιλοχίας μας, με πήγε εκεί. Λοιπόν, ένας πυροβολητής σε ένα τεθωρακισμένο είναι, φυσικά, θάνατος. Και ο επιτελάρχης βγαίνοντας του λέει: "γιατί ήρθε σε εμάς; Ποια παράβαση έκανε; Απαντά (ο επιλοχίας): "για θρησκευτικές πεποιθήσεις. Πιστός». Και εκείνος απαντά: «τέτοιοι είναι πολλοί σε μας. Δεν χρειάζεται, αγαπητέ μου, πάρτε τον πίσω». «Αρνήθηκε», είπε ο πατέρας Κιρίλ. Και πάλι, ο Κύριος με είχε προστατεύσει.

Αυτοβιογραφία του Ιβάν Παβλόφ από τον προσωπικό φάκελο του υποψηφίου για ένταξη στο ΚΚΣΕ (Μ)

Με το Τρίτο Ουκρανικό Μέτωπο, πολέμησε στη Ρουμανία, την Ουγγαρία, την Αυστρία, την Τσεχοσλοβακία και την Ουκρανία. Και το 1946, μετά την αποστράτευση, ήρθε να εγγραφεί στο νεοιδρυθέν Θεολογικό Ινστιτούτο, το μελλοντικό Θεολογικό Σεμινάριο της Μόσχας.

«Τα μάτια του κοιμούνται, αλλά αυτός σε ακούει»

Έχοντας διασωθεί σε μερικές μάχες, ο Κύριος κάλεσε τον Ιβάν Παβλόφ σε ένα νέο πεδίο μάχης: το 1954 εκάρη μοναχός με το όνομα Κιρίλ, προς τιμήν του Αγίου Κιρίλ Μπελοζέρσκι (του οποίου η μνήμη — ως ιδιαίτερο σημάδι — συμπίπτει στις 22 Ιουνίου — με την ημέρα της έναρξης του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου), και στη συνέχεια έλαβε το βαθμό του ιερομόναχου. Και άρχισε η πενηντάχρονη ποιμαντική διακονία του. Ποτέ δεν θεωρούσε τον εαυτό του, ως γέροντα. Και όταν ρωτήθηκε αν υπάρχουν γέροντες σήμερα, απάντησε: «Για γέροντες δεν γνωρίζω, αλλά ηλικιωμένοι υπάρχουν».

«Έχει παραμείνει στη μνήμη μου για το υπόλοιπο της ζωής μου,— διηγείται ο επίσκοπος Αλέξιι (Πολικάρποβ),— είναι ήδη βράδυ, ο ιερέας κάθεται στον μικρό καναπέ του κελλιού του, εγώ προσήλθα με τις ερωτήσεις μου, βλέπω ότι είναι κουρασμένος, όπως λένε «κουρασμένος του θανατά», τα μάτια του είναι ανοιχτά, αλλά κοιμούνται ήδη. Τα μάτια του κοιμούνται, αλλά αυτός σε ακούει (...) Οι απαντήσεις του ήταν πολύ σημαντικές για εμάς — δεν είναι μόνο μια ένδειξη της κατεύθυνσης της ζωής, αλλά πάνω απ' όλα είναι σημαντικό να υπάρχει κάποιος που σε ακούει, τον οποίο εμπιστεύεσαι πλήρως, του ανοίγεις όλα σου τα μυστικά. Είναι πολύ σημαντικό να σε αφουγκράζονται πάντα.»

Ο πατέρας Κιρίλ ήταν πολύ διακριτικός, πάντα λακωνικός, ποτέ δεν ύψωσε τον τόνο της φωνής του. Μιλούσε πολύ απλά, αλλά τα λόγια του παρότρυναν ένα άτομο να ενεργήσει, να αλλάξει τη ζωή του. Ο γέροντας δεν επέμενε ποτέ μόνος του, άκουγε με σεβασμό μια διαφορετική άποψη και μπορούσε να αλλάξει τη δική του. Ναι, θα μπορούσε επίσης να αρνηθεί την πνευματική καθοδήγηση σε εκείνους που πήραν την ευλογία τους από αυτόν, αλλά ενήργησαν κατά το δοκούν. Επίσης, δεν καταδίκαζε κανέναν και προσπαθούσε να μην βλάψει την αυτοεκτίμηση κανενός.

Δεχόταν ανθρώπους με την παραμικρή ευκαιρία. Πάντα πήγαινε για ύπνο αργά, μετά τα μεσάνυχτα ή περίπου στις δύο το πρωί, και σηκωνόταν νωρίς το πρωί και πήγαινε να εξομολογήσει ξανά πριν από την θεία λειτουργία — πατριάρχες, μητροπολίτες, αρχιεπισκόπους, επισκόπους, ιερείς, μοναχούς, ιεροσπουδαστές, λαϊκούς…

Η απάντηση του επικεφαλής του τμήματος αρχειοθέτησης του Παραρτήματος του Κεντρικού αρχείου του Υπουργείου Άμυνας της Ρωσικής Ομοσπονδίας (στρατιωτικά ιατρικά έγγραφα) στο αίτημα σχετικά με τον τραυματισμό του Ι. Ν. Παβλόφ

Λίγοι άνθρωποι γνώριζαν για τις άγρυπνες νύχτες, για τις βασανιστικές ασθένειες και τους πόνους που έπρεπε να υπομείνει — οι πρώτες πληγές και οι παγωμένοι πνεύμονες έγιναν έντονα αισθητές. Η τελευταία σοβαρή ασθένειά του, μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο που υπέστη, διήρκεσε 13 χρόνια — ένα είδος απομόνωσης. Ακόμα και τότε, έρχονταν τα πνευματικά του παιδιά — απλώς για να σταθούν δίπλα του, να αγγίξουν το χέρι του, να μην πουν τίποτα, να μην ρωτήσουν τίποτα, να μην συμβουλευτούν, αλλά απλά να χαρούν που αυτός ήταν ακόμα εδώ, ότι θα μπορούσαν να ζεσταθούν κοντά του έτσι απλά. Και να θυμηθούν τα λόγια του: «Αν ζούμε, ζυγώνοντας στο Θεό με το έλεός μας, ο Θεός θα παρατείνει την ειρήνη μας. Και αν ζούμε με τον τρόπο που ζούμε τώρα και συλλέγουμε την οργή του Θεού, τότε να περιμένετε πολέμους και καταστροφές».

Ο πατέρας Κιρίλ πέθανε στις 20 Φεβρουαρίου του 2017 σε ηλικία 97 ετών.

Η κηδεία και η ταφή, του στρατιώτη του Χριστού, πραγματοποιήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου, την Ημέρα του υπερασπιστή της Πατρίδας.

Ετικέτες: ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΚΙΡΙΛ (ΠΑΒΛΟΦ) ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1941-1945 ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1941-1945 ΗΡΩΑΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΣ