Σωτήρια αδιαφορία

Ενορίτες του ναού Αγίου Συμεών του Θαυμαστορείτη στη Δρέσδη

Στον ναό του Αγίου Συμεών του Θαυμαστορείτη στην πρωτεύουσα της Σαξονίας, πρώτα απ’ όλα, ο αριθμός των ενοριτών είναι εντυπωσιακός: μια συνηθισμένη κυριακάτικη Λειτουργία, αλλά σχεδόν δεν μπορείς να περάσεις. Δεύτερον, δεν υπάρχουν πηγαινέλα ή συνωστισμός, οι περισσότεροι κρατούν βιβλιαράκια προσευχής στα ρωσικά ή στα γερμανικά, όλοι παρακολουθούν προσεκτικά τη Λειτουργία. Τρίτον, η ηρωική ηρεμία και αυτοκυριαρχία του Προϊστάμενου του ναού, του πατέρα Γεώργιου Νταβίντοφ, ο οποίος διαβάζει το κήρυγμα, παραβλέποντας τα μωρά, που κυριολεκτικά κρέμονται από τα χέρια του, σέρνονται κάτω από τα πόδια του, αρπάζουν τα άμφια από το πάτωμα. Τέταρτον, μια γενική καλή διάθεση και χαμόγελα.

Πρωθιερέας Γεώργιος Νταβίντοφ

Δε μπορούσα να μη σημειώσω μια παρατήρηση: στο παρκέ κοντά στα μανουάλια στη νότια πλευρά του ναού, υπάρχουν πεσμένα ίχνη λιωμένων κεριών. «Η αλήθεια είναι» σκέφτομαι «θα μπορούσαν να τα καθαρίσουν! Είναι μια εικόνα: σκέτη ακαταστασία!» Ωστόσο, αποφάσισα να δείξω επιείκεια, επιπλέον ο πατήρ Ρομάν Μπαννάκ, διάκονος, προσφέρθηκε να μου πει περισσότερα για τον ναό, την ενορία και ταυτόχρονα για την ιστορία της ακαταστασίας που με εξόργισε. Να τι μού είπε ο πατήρ Ρομάν:

Διάκονος Ρομάν Μπάννακ, φωτο Μαρία Σμίντ

– Η ορθόδοξη κοινότητα υπήρχε στη Δρέσδη και πριν την εμφάνιση του ναού, στις αρχές του ΧΙΧ αιώνα. Η Δρέσδη, είναι η πρωτεύουσα της Σαξονίας και εδώ υπήρχαν Πρεσβείες, εκπρόσωποι διαφορετικών ευρωπαϊκών κρατών, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας. Και στις αρχές του ΧΙΧ αιώνα, συνέβη ένα γεγονός, το οποίο συνέβαλε στην ισχυρή ανάπτυξη της ορθόδοξης κοινωνίας. Μετά τη μάχη της Δρέσδης στις 30 Αυγούστου 1813, ρωσικά, πρωσικά και αυστριακά στρατεύματα εισέβαλαν στην πόλη. Έτσι, η πρωτεύουσα της Σαξονίας ήταν υπό ρωσική διοίκηση και έτσι λοιπόν, από αυτούς τους στρατιωτικούς και τους διπλωμάτες σχηματίστηκε η μεγάλη ορθόδοξη κοινότητα της πόλης. Πολύ γρήγορα αυτή η ισχυρή κοινότητα απέκτησε τη δυνατότητα να χτίσει και αυτόν τον ορθόδοξο ναό: ένας από τους ενορίτες, ο ιδιωτικός σύμβουλος Σεμιόν Βικούλιν ο οποίος εργαζόταν στην Πρεσβεία, ήταν ο ιδρυτής του κτιρίου, και άλλοι άνθρωποι έκαναν δωρεές κατά δύναμιν. Και ο Γκέραλντ Γιούλιους φον Μπόσσε, αρχιτέκτονας από την Αγία Πετρούπολη, έκανε τα σχέδια της εκκλησίας δωρεάν. Δηλαδή ο ναός χτίστηκε κυρίως με δωρεές ενοριτών, μόνο το ένα έβδομο του κεφαλαίου ήταν από την «επίσημη γραμμή» και όλο το υπόλοιπο ποσό συνεισέφεραν οι ίδιοι οι ενορίτες. Η κατασκευή ξεκίνησε το 1872 και έπειτα από δύο χρόνια η εκκλησία ήταν ήδη καθαγιασμένη, και από τότε ουσιαστικά οι Λειτουργίες δεν σταμάτησαν.

Κάποτε υπήρξε μέλος της κοινότητάς μας και ο Φιόντορ Μιχάιλοβιτς Ντοστογιέφσκι, εδώ βαφτίστηκε η κόρη του η Λιούμπα

Κάποτε υπήρξε μέλος της κοινότητάς μας και ο Φιόντορ Μιχάιλοβιτς Ντοστογιέφσκι, εδώ βαφτίστηκε η κόρη του η Λιούμπα, και στα ημερολόγια της συζύγου του συγγραφέα υπάρχει λεπτομερής περιγραφή της εκκλησίας του σπιτιού, του οποίου ήταν προκάτοχος, αναμνήσεις για το πώς προσευχόταν εδώ επιμελώς ο Ντοστογιέφσκι. Δηλαδή τον συγγραφέα δεν το προσέλκυσε μόνο η διάσημη Πινακοθήκη της Δρέσδης, όπου σύμφωνα με τις αναμνήσεις του, πήγαινε σχεδόν καθημερινά.

Εδώ στη Δρέσδη, γεννήθηκε και βαφτίστηκε ο Πιοτρ Αρκάντιεβιτς Στολίπιν, ο μετέπειτα μεγάλος Ρώσος πολιτικός. Η κοινότητα είναι ευγνώμων στον Σεργκέι Βασίλιεβιτς Ραχμάνινοφ όχι μόνο για την υπέροχη μουσική του, αλλά και για τη μεγάλη δωρεά άνθρακα, χάρη στην οποία μπόρεσε να επιβιώσει ο ναός στα χρόνια της πείνας και της παγωνιάς.

Ο ναός του αγίου Συμεών του Θαυμαστορείτη. Φωτο: азбука.ру

Η κοινωνία εδώ πάντα βοηθούσε τον ναό μας, οι Σάξονες αγαπούν τη Ρωσία. Ο ναός σχεδόν ποτέ δεν έκλεισε, ακόμα και στα πιο τρομερά χρόνια. Με μόνη εξαίρεση, τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν με εντολή της αστυνομίας της Δρέσδης, η εκκλησία σφραγίστηκε προσωρινά. O λόγος που εξήγησαν ήταν αφελής και απλός: «Δεδομένου ότι δεν καταλαβαίνουμε τη γλώσσα της ορθόδοξης λατρείας, δε γνωρίζουμε τι είδους ‘όπλα’ προσεύχονται εδώ». Εμείς σεβαστήκαμε ακόμα και την αστυνομία της Δρέσδης: προφανώς πίστευαν τόσο πολύ στη δύναμη της προσευχής στην εκκλησία, που έκλεισαν ακόμα και την εκκλησία από φόβο. Ωστόσο, όλο τον υπόλοιπο καιρό, ακόμη και κατά το Γ’ Ράιχ, παρά τις διάφορες δυσκολίες, ο ναός λειτουργούσε, η προσευχή εδώ δεν σταμάτησε. Οι Ναζί προσπάθησαν να παίξουν με τη διαφορά πολιτικών απόψεων των μεταναστών και των προσφύγων από τη Ρωσία, ήθελαν να τους πάρουν με το μέρος τους, αλλά τίποτα δεν κατάφεραν.

Και κατά τη διάρκεια της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας, η ραχοκοκαλιά της κοινότητας του ναού ήταν…ο Σοβιετικός Στρατός. Παρά τις ενοχλητικές πολιτικές δραστηριότητες, στρατιώτες και αξιωματικοί, συμπεριλαμβανομένων των υψηλότερων τάξεων, έρχονταν στη Λειτουργία και προσεύχονταν εδώ. Αυτό δε σημαίνει ότι ο στρατός ερχόταν εδώ σε λόχους και συντάγματα, αλλά ένα μικρό μέρος του σώματος αξιωματικών ήταν τακτικοί ενορίτες.

Κατά τη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας, όπου η Εκκλησία δεν υπέστη τόσο τρομερές διώξεις όπως στην ΕΣΣΔ, πιθανότατα θεωρήθηκε σαν «πολιτιστική κληρονομιά»: εδώ στο ναό, στάλθηκαν για πρακτική οι τραγουδιστές της διάσημης Όπερας Ζέμπερ, της παλαιότερης όπερας στη Γερμανία. Η αλήθεια είναι ότι αυτοί οι τραγουδιστές καταλάβαιναν ελάχιστα: τους έδιναν ένα κείμενο με τυπωμένη τη Λειτουργία στα λατινικά, νότες και έψελναν. Ωστόσο, ακόμα και αυτή μέθοδος βοήθησε στη διατήρηση της λειτουργικής ζωής της εκκλησίας. Παρεμπιπτόντως, δεν είμαι σίγουρος ότι όλοι οι χορωδοί της Σοβιετικής Ένωσης, που ερμήνευσαν πνευματικά τραγούδια εκείνη την εποχή, καταλάβαιναν για ποιο πράγμα μιλούσαν τα έργα του Ραχμάνινοφ και του Μποτνιάνσκι.

Eσωτερικό του ναού. Φωτο: putnik.cerkov.ru

O εσωτερικός διάκοσμος του ναού, σύμφωνα με πολλούς, ειδικά εκείνους που προέρχονται από τη Ρωσία, δεν είναι ο πιο περίτεχνος. Η σημερινή κοινότητα δεν είναι από τις πλούσιες, είναι μια τυπική ιστορία ενορίας του εξωτερικού. Εκτός αυτού, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι νοικιάζουμε χώρους από τη Ρωσική Εκκλησία της Διασποράς, και κάθε εργασία, οι πρωτοβουλίες για τη διακόσμηση, την καθαριότητα του ναού, απαιτούν συμφωνίες όχι μόνο με τον ιδιοκτήτη, αλλά και με τμήματα και οργανισμούς για την προστασία των αρχιτεκτονικών και πολιτιστικών μνημείων. Η γραφειοκρατία είναι τρομερή. Ως εκ τούτου, είναι πολύ δύσκολο να επιλυθεί οποιοδήποτε ζήτημα άμεσα.

Αλλά το σημαντικό, κατά την άποψή μου, δεν είναι η οικονομική ευημερία. Δηλαδή, όχι μόνο κατά τη δική μου άποψη, αλλά και κατά την κοινή μας πεποίθηση είναι πολυτιμότερο για εμάς ότι η εκκλησιαστική κοινότητα είναι φιλική, οι άνθρωποι είναι πάντα έτοιμοι να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον, είτε κοντινό είτε μακρινό. Και η ατμόσφαιρα εδώ είναι τόσο…οικογενειακή, καλοσυνάτη. Μόλις ακούσατε μια κοπέλα να λέει: «Δόξα τω Θεώ, που μπορώ να έρχομαι εδώ στο ναό!». Και πολλοί άλλοι αισθάνονται έτσι, το ξέρω. Αν υπήρχε διχόνοια, πικρία, δε θα είχαμε εκατοντάδες ενορίτες, σωστά; Εκεί, τα παιδιά κρέμονται από τον πατέρα Γεώργιο, σαν χριστουγεννιάτικα παιχνίδια, παρά τα εβδομήντα του χρόνια δεν αντιστέκεται. Θα ήταν έτσι αν τα μέλη της κοινότητας δεν ήταν φίλοι;

Η κοινότητα αυξάνεται. Όλο και περισσότεροι νέοι έρχονται στο ναό. Δεν έρχονται «λόγω παράδοσης», αλλά ακολουθούν το κάλεσμα της καρδιάς τους

Η κοινότητα αυξάνεται. Όλο και περισσότεροι νέοι έρχονται στο ναό. Δεν έρχονται «λόγω παράδοσης», αλλά επειδή ακολουθούν το κάλεσμα της καρδιάς τους, προσπαθώντας να κατανοήσουν την Ορθοδοξία, τη λατρεία, την παίρνουν στα σοβαρά. Συχνά στέκονται στη Λειτουργία με το κείμενο: «Πρέπει να καταλάβω, τι λέει, θέλω να μάθω τη Λειτουργία!» αυτή, λοιπόν, η τόσο σοβαρή, σεβαστική στάση είναι πολύ ενθαρρυντική. Φυσικά, έχουμε και κυριακάτικο σχολείο, κατηχητικό και άλλες συναντήσεις, οπότε δόξα τω Θεώ, υπάρχουν πολλά να κάνουμε.

Υπάρχουν και Γερμανοί. Και μάλιστα όχι εκείνοι που «ήρθαν να ακούσουν ύμνους», αλλά εκείνοι που πραγματικά αναζητούν τον Θεό. Μερικοί από αυτούς (συγγνώμη, αγαπητοί Γερμανοί!) ήρθαν στην αρχή, με επικεφαλής τις συζύγους τους -οι Ρωσίδες σύζυγοι είναι οι μυροφόρες της εποχής μας- και βλέποντας την ομορφιά της Ορθοδοξίας, έμειναν στο ναό. Και κάποιοι είναι αποτέλεσμα μακρών και επώδυνων πνευματικών αναζητήσεων, στοχασμών, μαρτυρίων. Μετά πηγαίνουν στα μοναστήρια, έρχονται, συζητούν, ξανασκέφτονται – μα, μακάρι να σκέφτονται, να διαβάζουν.

Υπάρχουν και Σέρβοι, Γεωργιανοί, Ουκρανοί, υπάρχουν πολλοί από αυτούς. Παρεμπιπτόντως, δεν ξέραμε καν ποιος ήταν Ρώσος και ποιος Ουκρανός πριν από όλα αυτά τα θλιβερά γεγονότα. Όλοι αδιαφορούσαν για το ποιος είσαι. Προσευχόμαστε να επιστρέψουμε σε μια τέτοια σωτήρια αδιαφορία. Κρίνοντας απ’ το γεγονός ότι δεν υπάρχουν συγκρούσεις, δόξα τω Θεώ, ο Κύριος ακούει τις προσευχές μας και ο ναός μπορεί πραγματικά να ονομαστεί σπίτι της ειρήνης. Ελπίζουμε πραγματικά ότι θα είναι έτσι. Στ’ αλήθεια, τι διαφορά έχει για τον πατέρα Γεώργιο, ποιο παιδί είναι σκαρφαλωμένο πάνω του, από τη Ρωσία, την Ουκρανία, τη Σερβία ή τη Γερμανία; Eίναι το ίδιο δύσκολο. Πιθανόν, έτσι δύσκολο είναι και για τον Θεό η ύπαρξή όλων μας.

Αλλά υπάρχουν και διαφορετικές περιπτώσεις. Τηλεφωνούσαν και εύχονταν «να καείτε όλοι στην κόλαση» (κάποιοι Προτεστάντες κληρικοί από τη δυτική Γερμανία, έδειξαν τέτοια ανθρωπιά), υπήρξαν βανδαλισμοί, βεβήλωσαν ναούς…Αλλά στη Δρέσδη ακόμα τίποτα. Στη Λειψία, ή στο Βερολίνο και ακόμη χειρότερα στα δυτικά της χώρας.

Φωτο: Μαρία Σμιντ

Όμως εμείς είμαστε πεπεισμένοι ότι ο Χριστός δε θα μας αφήσει. Έχουμε παραδείγματα της σωτήριας βοήθειάς Του. Λέτε, λοιπόν, ότι υπάρχουν ίχνη από κεριά στο πάτωμα και πως ήρθε η ώρα να αντικαταστήσουμε το πάτωμα, σωστά; Θα σας πω, λοιπόν, ότι αυτά τα ίχνη είναι 78 ετών και αυτά τα κεριά τα άναψαν βρετανικά και αμερικάνικα βομβαρδιστικά. Κατά τη διάρκεια αυτού του αξέχαστου φοβερού βομβαρδισμού της Δρέσδης, που κατέστρεψε την πόλη τον Φεβρουάριο του 1945, περισσότεροι από διακόσιοι άνθρωποι από όλη τη γειτονιά σώθηκαν στο υπόγειο του ναού. Ο ιερέας ήταν πάνω και προσευχόταν. Ωστόσο, όλοι προσευχήθηκαν. Πέταξαν μια βόμβα στο ναό, ο ιερέας την άρπαξε με τα γυμνά του χέρια και την πέταξε στο δρόμο. Τα χέρια του κάηκαν, αλλά οι άνθρωποι και ο ναός σώθηκαν. Αν προσέξετε, όλα τα κτίρια στο τετράγωνο του ναού, κατασκευάστηκαν αργότερα. Και είναι σαφές γιατί: τα πρώτα κτίρια κατεδαφίστηκαν. Όλα εκτός από την εκκλησία του αγίου Συμεών του Θαυμαστορείτη. Και όλοι οι άνθρωποι που ήταν στο ναό σώθηκαν. Και νομίζω ότι αν ο Χριστός έσωσε τους ανθρώπους που βρήκαν καταφύγιο από την κόλαση τότε στο ναό, θα μας σώσει και από τη σημερινή κόλαση. Αρκεί να μείνουμε μαζί Του.