«Ο πόλεμος κερδήθηκε όταν οι αμβλώσεις επιτρέπονταν μόνο για ιατρικούς λόγους». Μέρος Γ.

Ο ιερέας Θεόδωρος Λουκιάνοβ, Πρόεδρος της Πατριαρχικής Επιτροπής για θέματα οικογένειας, προστασίας της μητρότητας και της παιδικής ηλικίας. Φωτογραφία: Ίγκορ Ιβάνκο, Kommersant

– Οι γυναικολόγοι, τουλάχιστον εκείνοι που τάσσονται κατά των περιοριστικών μέτρων, πιστεύουν ότι ο αριθμός των παράνομων αμβλώσεων θα αυξηθεί, εκτός των άλλων, επειδή θα δημιουργηθούν ουρές στα κρατικά νοσοκομεία. Γιατί οι εμπνευστές των απαγορεύσεων θεωρούν ότι αυτό δεν θα συμβεί;

– Όταν επισκεπτόμασταν τα νοσοκομεία στις περιφέρειες, σε συνεννόηση με το Υπουργείο Υγείας, ρωτούσαμε τους αρμόδιους εάν και κατά πόσο θα είναι σε θέση να δεχτούν γυναίκες αν ξαφνικά στις ιδιωτικές κλινικές δε θα ήταν δυνατό να γίνονται αμβλώσεις. Αυτοί μας απαντούσαν ότι υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις και ότι δεν ισχύουν ιστορίες τρόμου για ουρές. Με αυτόν τον τρόπο θα δοθεί η ευκαιρία να γεννηθεί το παιδί, καθώς οι δημόσιες κλινικές τηρούν οπωσδήποτε τον όρο περί «ημερών σιωπής» και προσφέρουν συμβουλευτική πριν από την άμβλωση, δίνουν τη δυνατότητα στη γυναίκα να αλλάξει γνώμη. Αν και εγώ θα μετονόμαζα την προ της άμβλωσης συμβουλευτική σε συμβουλευτική για τη συνέχιση της εγκυμοσύνης.

Εκτός από αυτό, θα μειωθεί ο αριθμός των ιδρυμάτων όπου μπορούν να γίνονται παράνομες αμβλώσεις. Αλλά και αυτοί οι θρύλοι για τις γιαγιάδες-μαμή... Συνεχώς καταφεύγουν στη μυθολογία της σοβιετικής εποχής. Όλες οι παράνομες αμβλώσεις εκτελούνται, κατά κανόνα, από τα ίδια άτομα που έχουν ιατρική εκπαίδευση, αλλά σε ανεπίσημες ώρες και κάτω από τις ίδιες συνθήκες, στα ίδια ιδρύματα. Και το να σκέφτεται κανείς ότι το κράτος δεν θα μπορέσει να ανταπεξέλθει στον αριθμό των γυναικών που έρχονται για έκτρωση... Αυτό το ζήτημα πρέπει να το αντιμετωπίσει το κράτος μας, ώστε να μην αυξηθεί ο αριθμός των παράνομων αμβλώσεων.

– Από τη συζήτηση με τον καθηγητή μαιευτικής και γυναικολογίας Βίκτωρ Ρατζίνσκιϊ κατάλαβα ότι οι εκτελεστές παράνομων αμβλώσεων έπαψαν να έχουν ζήτηση ακριβώς επειδή οι αμβλώσεις έχουν γίνει λίγο-πολύ προσιτές, και ότι αν αυτές απαγορευτούν, θα εμφανιστούν και πάλι, επειδή η γυναίκα παραμένει γυναίκα είτε στην εποχή της Σοβιετικής Ένωσης είτε σήμερα.

– Δεν μπορώ να συμφωνήσω σε αυτό το σημείο με τον κ. Ρατζίνσκιϊ. Ο σημερινός εκτελεστής αμβλώσεων είναι ένας πωλητής φαρμάκων και ένας υπάλληλος που εργάζεται, εκτός βασικού ωραρίου, σε ιδιωτική κλινική. Για τον περιορισμό της δράσης αυτών των εκτελεστών το κράτος έχει ήδη κάνει το πρώτο βήμα, όταν τα φάρμακα για την φαρμακευτική διακοπή της εγκυμοσύνης τα ενέταξε στη λίστα φαρμάκων για ειδικό θεματικό και ποσοτικό έλεγχο. Αλλά είναι σημαντικό να γίνει το επόμενο βήμα: τα χάπια αυτά θα πρέπει να πωλούνται αποκλειστικά μέσω ιατρικών ιδρυμάτων, αφού δεν καταφέραμε να πείσουμε τη γυναίκα να μην προχωρήσει σε άμβλωση, τουλάχιστον να το κάνει υπό την επίβλεψη γιατρού.

Ούτε σε αυτό μπορώ να συμφωνήσω με τον ειδικό, ο οποίος καλύτερα από όλους γνωρίζει πόσο επικίνδυνο είναι να παίρνει κανείς χάπια χωρίς εξετάσεις και χωρίς την επίβλεψη γιατρού. Εδώ ο καθηγητής Ρατζίνσκιϊ έπρεπε πρώτος να φωνάζει ότι αυτό είναι επικίνδυνο και πρέπει να σταματήσει! Η θέση του, για να το θέσω ήπια, δεν είναι κατανοητή από τους ανθρώπους. Εξάλλου, οι άνθρωποι σήμερα ενεργούν συχνά ακολουθώντας πρότυπα, μια συγκεκριμένη οδηγία, το παράδειγμα κάποιου άλλου κτλ.

Η αδυναμία πρόσβασης σε ιδιωτικές κλινικές, την γκρίζα ζώνη, θα συμβάλλει ώστε η γυναίκα να παίρνει απόφαση για συνέχιση της εγκυμοσύνης. Γιατί όλοι πιστεύουν ότι έτσι κι αλλιώς θα πάει και θα κάνει έκτρωση;

Ξέρω πάντως παραδείγματα κάποιων πόλεων στη χώρα μας, όπου το μοναδικό ίδρυμα που υπήρχε για εκτρώσεις αποφάσισε να τις διακόψει, με αποτέλεσμα η γεννητικότητα να αυξηθεί κατακόρυφα.

Όλοι λένε: «Δεν θα αναγκάσετε τις γυναίκες να γεννάνε». Δεν την αναγκάζουμε να γεννάει. Όμως, η τρέχουσα κατάσταση και η ευρεία επιλογή φαρμάκων στην αγορά την αναγκάζει να κάνει έκτρωση. Όταν τα ναρκωτικά βρίσκονται σε κάθε γωνιά, είναι μάλλον πιο πιθανό το παιδί να τα δοκιμάσει. Γι’ αυτό φροντίζουμε ώστε η κοινωνία να εκπληρώνει τη λειτουργία της και να βοηθάει τον άνθρωπο να παίρνει ηθικά σωστές αποφάσεις. Δε γνωρίζω ούτε μία γυναίκα που να έχει κάνει έκτρωση και να μην το έχει μετανιώσει. Ενώ γνωρίζω πολλές γυναίκες που δεν έχουν μετανιώσει ποτέ που γέννησαν παιδιά.

Επομένως, δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι ο αριθμός των αμβλώσεων θα αυξηθεί. Ο αριθμός των γεννήσεων θα αυξηθεί. Ο αριθμός των υγιών οικογενειών θα αυξηθεί, διότι όταν έχετε γεννήσει το πρώτο σας παιδί, είναι ευκολότερο για εσάς να γεννήσετε ένα δεύτερο παιδί και ένα τρίτο. Όταν σας είναι ευκολότερο να γεννήσετε παρά να κάνετε έκτρωση, θα γεννήσετε αντί να ψάχνετε μαμή σε κρυφό παράδρομο για να σας κάνει την έκτρωση. Για κάποιο λόγο ο κ.Ρατζίνσκιϊ θεωρεί ότι οι γυναίκες μας είναι ως επί το πλείστον προσανατολισμένες στο να μην κάνουν παιδιά. Αυτό δεν ισχύει. Η γυναίκα είναι γενικά προσανατολισμένη για τοκετό. Πρέπει να έχουμε ως αφετηρία την επιθυμία της γυναίκας να γεννήσει και να επικεντρωνόμαστε στο πώς να την βοηθήσουμε.

– Υπάρχει η άποψη ότι δεν πρέπει να καταπολεμούμε τις αμβλώσεις με απαγορεύσεις, αλλά με σχετική ευαισθητοποίηση: να γίνονται επισκέψεις στα σχολεία για τη σχετική ενημέρωση πώς οι νέοι να μην καταλήγουν σε ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Πώς το βλέπει αυτό η Εκκλησία;

– Πολύ θετικά. Έχετε δίκιο, και αυτό πρέπει να γίνεται. Αλλά όχι μόνο αυτό. Σήμερα τασσόμαστε υπέρ των συνολικών μέτρων, προστατευτικών, οργανωτικών, αφυπνιστικών, εκπαιδευτικών. Μόνο όταν όλα αυτά συντονίζονται μαζί θα έχουμε αποτέλεσμα. Τα προληπτικά μέτρα λειτουργούν όταν υπάρχουν περιοριστικά μέτρα. Μπορείτε να ασχολείστε όσο θέλετε με την πρόληψη του εθισμού των εφήβων στα ναρκωτικά και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς μέσω συζητήσεων, αλλά αν το ευνοήσουν οι συνθήκες, το παιδί μπορεί να πάει και να διαπράξει έγκλημα, ακόμη και εναντίον των συμμαθητών του, για παράδειγμα. Δηλαδή, η πρόληψη συνολικά αρχίζει να λειτουργεί όταν τα άλλα ενδεχόμενα δεν είναι πολύ βολικά. Εξάλλου, οι άνθρωποι είναι πάντα προσανατολισμένοι στο βόλεμα.

– Πάτερ Θεόδωρε, θα ήθελα να ξεκαθαρίσω, το τελευταίο διάστημα υπάρχουν πολλές πληροφορίες σχετικά με διάφορες πρωτοβουλίες. Τελικά, οι εμπνευστές αυτών των πρωτοβουλιών προς τα πού προσανατολίζονται; Μιλάμε μήπως για μια πιθανή ολική απαγόρευση;

– Σήμερα γίνεται λόγος για το γεγονός ότι η Εκκλησία, αναγνωρίζοντας την άμβλωση ως κοινωνικά αρνητικό φαινόμενο, χαιρετίζει όλα τα βήματα που αποσκοπούν στον περιορισμό αυτού του φαινομένου. Θα χαρούμε αν κάποια στιγμή στη χώρα θα επανέλθει, ας πούμε, η κατάσταση που υπήρχε στη διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου. Όπως γνωρίζουμε όλοι μας, ο πόλεμος κερδήθηκε σε μια εποχή που οι αμβλώσεις επιτρέπονταν μόνο για ιατρικούς λόγους. Και η γεννητικότητα αυξανόταν εκείνη την εποχή, παρόλο που οι βιοτικές δυσκολίες ήταν πολύ σκληρές. Ακόμα και ο πόλεμος δεν ήταν εμπόδιο, καθώς είναι έμφυτο στον άνθρωπο να δίνει ζωή, να αγαπάει. Και πώς θα έχουμε αγάπη στην κοινωνία όταν δεν έχουμε παιδιά;

– Ο κ.Ρατζίνσκιϊ χαρακτήρισε την απαγόρευση των αμβλώσεων, στην περίοδο 1936-1955, ως την τραγωδία του εικοστού αιώνα, επειδή είχε σημειωθεί υψηλό ποσοστό μητρικής θνησιμότητας και οι γυναίκες κατέφευγαν σε φρικτές πρακτικές για να αποβάλλουν, π.χ. χρησιμοποιούσαν φύλλο συκής, κάτι που προκαλούσε σηψαιμία.

– Δεν ήταν μόνο το φύλλο συκής που προκαλούσε σηψαιμία. Η σηψαιμία γενικά ήταν τότε αρκετά συχνό φαινόμενο. Γενικά η μητρική θνησιμότητα ήταν υψηλή. Όταν μιλάμε σήμερα για τις στατιστικές που αναφέρονται για την παραπάνω χρονική περίοδο (1936-1955), πρέπει να μην ξεχνάμε ότι η απαγόρευση συνοδεύονταν από μια τεράστια σειρά μέτρων υποστήριξης. Εκτός από αυτό, οι αποφάσεις λαμβάνονταν από επιτροπή. Η γυναίκα απευθυνόταν στην επιτροπή: εκεί της έκαναν ερωτήσεις με σκοπό να κατανοήσουν τους λόγους για τους οποίους σκόπευε να κάνει έκτρωση. Εάν υπήρχαν ιατρικοί λόγοι, το αίτημα εγκρίνονταν. Αν υπήρχαν κοινωνικοί λόγοι, τότε ανάλογα με το πρόβλημα προσφέρονταν στέγαση, βοήθεια για εύρεση εργασίας, επιδόματα. Υπήρχε ένα συγκροτημένο φάσμα μέτρων. Θεωρώ ότι θα ήταν σημαντικό οι συνάδελφοι να μελετήσουν εκείνη την απόφαση της Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτρόπων.

Εκτός από αυτό, δε γινόταν λεπτομερής καταγραφή της μητρικής θνησιμότητας. Αναφέρονταν απλώς ο συνολικός αριθμός θανάτων. Έτσι, π.χ., ο υψηλότερος αριθμός των θανάτων παρατηρήθηκε το 1940 και ανήλθε σε 4.000 θανάτους γυναικών, εκ των οποίων οι 2.000 οφείλονταν σε έκτρωση. Αλλά από αυτούς τους 2.000 θανάτους κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει πόσες ήταν οι παράνομες αμβλώσεις. Τονίζω όμως ότι εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχαν αντιβιοτικά. Ο δείκτης θνησιμότητας γενικώς ήταν αρκετά υψηλός.

Και ποιος ήταν ο συνολικός πληθυσμός το 1940; Σχεδόν 200 εκατομμύρια. Άρα ήταν ελάχιστο το ποσοστό σε σχέση με τον πληθυσμό. Επομένως, δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι αυτό είχε προκαλέσει απότομη αύξηση των θανάτων από εκτρώσεις. Έχουμε να κάνουμε με μια μορφή χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Κάποιος είπε κάποτε «απίστευτος αριθμός θανάτων από εκτρώσεις», «απότομη αύξηση», «εκατομμύρια», και τώρα αυτό το επαναλαμβάνουν οι άλλοι χωρίς να μελετήσουν προσεκτικά το θέμα και να λάβουν υπόψη τους πραγματικούς αριθμούς. Εν τω μεταξύ, τα ποσοστά θανάτων από αμβλώσεις ήταν πάντα υψηλά και σήμερα ανέρχονται στο 18,8% των μητρικών θανάτων. Τόσο επικίνδυνη είναι αυτή η διαδικασία.

– Στη Ρωσία έχουμε 1,5-1,42 παιδιά ανά οικογένεια. Γιατί συνέβη αυτό;

– Θα ξεκινήσω από το γεγονός ότι η Ρωσία στο θέμα της αντιμετώπισης των δημογραφικών προβλημάτων δεν έχει ακόμη αναπτύξει σχετικό στρατηγικό σχεδιασμό και μια συστηματική προσέγγιση. Υπάρχει ένα εθνικό σχέδιο «Δημογραφία», το οποίο απαιτεί σημαντική αναθεώρηση. Εκεί καταγράφεται προφανής τάση προς την εξωσωματική γονιμοποίηση, αντί για την τόνωση της φυσικής γεννητικότητας και των μέτρων για την προστασία των εγκύων γυναικών. Εδώ θα πρέπει να ακουστούν οι προτάσεις του Πατριάρχη Κύριλλου αναφορικά με το ειδικό κοινωνικό καθεστώς της εγκύου και το ενιαίο καθεστώς της πολύτεκνης οικογένειας. Θα ήθελα να τονίσω ότι είναι οι πολύτεκνες οικογένειες που έχουν συμβάλει στην αύξηση του μέσου δείκτη γεννητικότητας τα τελευταία χρόνια.

Ως πολύτεκνος πατέρας μπορώ να πω ότι δεν πρέπει ούτε να είμαστε ήρωες στην κοινωνία, αλλά ούτε και να είμαστε ιδιόρρυθμες περιπτώσεις. Δεν πρέπει ούτε να μας βάζουν σε βάθρο, αλλά δεν πρέπει ούτε να μας υποβιβάζουν οικονομικά στο περιθώριο της κοινωνίας.

Οι πολύτεκνες οικογένειες πρέπει να γίνουν κανονικότητα στη χώρα μας, το λέει ο αρχηγός του κράτους μας. Και γιατί συνέβη αυτό; Επειδή ούτε στη Σοβιετική Ένωση ενθαρρύνονταν η πολυτεκνία.

Στο βιβλίο «Περί νόστιμης και υγιεινής διατροφής» του 1953 διαβάζουμε ότι η σοβιετική εξουσία «απελευθέρωσε τη γυναίκα από την εξουθενωτική οικιακή εργασία και την έβαλε στο τιμόνι θεριζοαλωνιστικής μηχανής, στην υφαντική μηχανή» κτλ. Σήμερα υπάρχουν πολλοί μοναχικοί ηλικιωμένοι και εμείς οι ιερείς επικοινωνούμε μαζί τους. Κατά κανόνα, νιώθουν πληγωμένοι, ώσπου να συνειδητοποιήσουν τους λόγους. Μια γιαγιά σε γηροκομείο, όταν πήγα να την εξομολογήσω και να την κοινωνήσω, μού είπε: «Πάτερ, δεν κατακρίνω κανέναν. Κανονικά έπρεπε να έχω δέκα παιδιά, όμως, έκανα εννέα εκτρώσεις και γέννησα έναν μόνο γιο και αυτός με έβαλε σε γηροκομείο». Οπότε, αν δε θέλουμε τα παιδιά μας να μας βάζουν σε γηροκομείο, τότε πρέπει να τους δίνουμε ζωή. Ανάμεσα στις μεγάλες, δεμένες, διαγενεαλογικές οικογένειες και στο σημερινό μέσο δείκτη γεννητικότητας 1,3 το διάκενο είναι μόλις λίγες γενεές.

Κοιτάξτε τις οικογένειες των ολιγαρχών του εξωτερικού σήμερα. Έχουν μεγάλες οικογένειες, παιδιά, αδέρφια. Γιατί τότε στη χώρα μας προπαγανδίζεται κάτι άλλο; Μήπως μας επιβάλλουν το μοντέλο της μονοτεκνίας; Την ιδεολογία «ελεύθερων από παιδιά» (Child-free) και την ανωτερότητα του τρόπου ζωής χωρίς παιδιά;

Εδώ διαφαίνεται ξεκάθαρα ο γραφικός χαρακτήρας των δυτικών αντιπάλων μας, που δεν θέλουν τη δημογραφική και ηθική αναγέννηση της χώρας μας. Αυτή η λατρεία του εαυτού, αυτή είναι η αιτία που ο άνθρωπος δεν είναι έτοιμος να μοιράζεται τη ζεστασιά του με το παιδί. Με ρωτούν ενήλικες άνδρες και γυναίκες: «Με τι να ταΐζω το παιδί;». Τους λέω: «Στην πραγματικότητα, τον πρώτο χρόνο, με γάλα. Αν μπορείτε να ταΐσετε τον εαυτό σας, τότε μπορείτε να ταΐσετε και το παιδί σας».

– Ποιες άλλες πρωτοβουλίες, εκτός από την απαγόρευση των αμβλώσεων, μπορεί να προτείνει η Εκκλησία για να επαναφέρει τους ανθρώπους στην παράδοση της πολυτεκνίας;

– Προτείνουμε τρεις λύσεις σε επίπεδο αξιών που θα συμβάλουν στο να αποκτήσει υπόληψη η εγκυμοσύνη και η πολυτεκνία.

Πρώτον, να εδραιωθεί το ιδιαίτερο καθεστώς της εγκύου γυναίκας. Αυτό συνεπάγεται τη δημιουργία ενός συστήματος κοινωνικής προστασίας των εγκύων γυναικών. Πρέπει να νομοθετηθεί το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες των κοινωνικών λειτουργών, να έχουν κοινωνική νταντά, αντί να αποκαλούν ευθέως μια τέτοια οικογένεια ιδιόρρυθμη περίπτωση, όπως συχνά κάνει σήμερα η κοινωνική πρόνοια.

Δεύτερον, προτείνουμε – ο Παναγιώτατος Πατριάρχης μας το αναφέρει συχνά – να κατοχυρωθεί ειδικό καθεστώς για τις πολύτεκνες οικογένειες, ενιαίο σε όλη τη χώρα.

Και τρίτον, πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητο, όπως έχει καθιερωθεί σε πολλές άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Λευκορωσίας, το κεφάλαιο μητρότητας να αυξάνεται με το κάθε παιδί. Πολλές οικογένειες, αφού δεσμεύονται με στεγαστικό δάνειο, σταματούν στο δεύτερο παιδί. Το κεφάλαιο μητρότητας χάνει την ισχύ του αν δεν αυξάνεται προοδευτικά. Και θα ήμασταν ευγνώμονες στο κράτος αν, τουλάχιστον σε οικογένειες με επτά ή οκτώ παιδιά, βοηθούσε να αποπληρώσουν το δάνειο για κατοικία. Μια τέτοια οικογένεια το αξίζει, επειδή γέννησε πολίτες της χώρας μας που θα εργάζονται και, μεταξύ άλλων, θα στηρίζουν την οικονομία μας.

Μεταξύ άλλων μέτρων στήριξης: ασφάλιση του κεφαλαίου μητρότητας σε περίπτωση αδυναμίας αποπληρωμής του στεγαστικού δανείου, μηνιαίο καθολικό επίδομα ίσο με το ενάμισι του κατώτατου μισθού για τις εγκύους. Ακόμα καλύτερα, δύο κατώτατους μισθούς. Ένα για τη μητέρα και ένα για το μωρό, το μελλοντικό πολίτη της χώρας μας. Ανεξάρτητα από το εισόδημα, αυτό είναι το σημαντικό. Άλλο η καταπολέμηση της φτώχειας και άλλο η βοήθεια και η τόνωση της γεννητικότητας. Η άδεια φροντίδας παιδιού κάτω των τριών ετών να λαμβάνεται υπόψη ως εργασιακός χρόνος της μητέρας.

Πιστεύω ότι η μητέρα είναι μια από τις πιο τιμητικές εργασίες στον κόσμο. Όλα τα ωραία γυναικεία ταλέντα συνδέονται με τη μητρότητα: είναι και το σχέδιο, και η παιδαγωγική, και ό,τι σχετίζεται με την ψυχολογία των παιδιών και ούτω καθεξής. Οι γυναίκες γενικά έχουν κλίση προς αυτό. Γι’ αυτό δεν ισχύει αυτό που λένε πολλοί ότι η μητρότητα δήθεν εμποδίζει την αυτοπραγμάτωση των γυναικών. Αντιθέτως, ό, τι δυναμικό διαθέτει μια γυναίκα, όλα τα ταλέντα της, αναδεικνύονται μέσα από τη μητρότητα.