Οι μαθητές του Μεγάλου Σεργίου

Το 1981, με την ευλογία του Αγιωτάτου Πατριάρχη Ποιμένος (Ιζβέκοφ, 1910-1990), ο οποίος σεβόταν εξαιρετικά τη Μονή του Αγίου Σεργίου, επικυρώθηκε η γιορτή των Αγίων του Ράντονιεζ. Ο σύναξη των Αγίων του Ράντονιεζ αριθμεί περίπου 80 μαθητές του Αγίου Σεργίου, συνομιλητές, οσίους μοναχούς της Αγίας Τριάδας της Λαύρας του Αγίου Σεργίου (χωρίς να υπολογίζονται οι νεομάρτυρες και ομολογητές του εικοστού αιώνα). Η μνήμη όλων των Αγίων της γης του Ράντονιεζ εορτάζεται στις 6/19 Ιουλίου, τη δεύτερη ημέρα της θερινής μνήμης του Αγίου Σεργίου.

«Αυτή είναι η μεγάλη σύναξη των Αγίων θαυματουργών του Ράντονιεζ, και αποτελεί για μας, Ρωσική Εκκλησία»

Από το τροπάριο του Καθεδρικού Ναού των Αγίων του Ράντονιεζ

Όπως και η αρχαία μονή του Κιέβου-Πετσέρσκ με την πλειάδα των Αγίων Πατέρων που αναπαύονται σε Κοντινές και Μακρινές σπηλιές – μαθητών των Οσίου Αντωνίου και του οσίου Θεοδοσίου – όχι μακριά από τη Μόσχα υψώνεται η Αγία Τριάδα της Λαύρας του Αγίου Σεργίου με τη μεγάλη στρατιά των αγίων του Χριστού: των συνομιλητών και των Άγιων μοναχών της Μονής με τους Αγίους και θαυματουργούς Σέργιο και Νίκωνα του Ράντονιεζ. Όλοι τους απεικονίζονται στις τοιχογραφίες των αρχαίων καθεδρικών ναών και μερικοί Άγιοι Πατέρες αναπαύονται κάτω από βαριές ταφόπλακες. Και ο καθένας, που διασχίζει το κατώφλι της Μονής του Αγίου Σεργίου διακαίεται με αγάπη για τον δημιουργό του και για τους ιερούς μοναχούς του, τους φύλακες των Σεργιανών διαθηκών, που υποκινούνται από τα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «Αν η ρίζα είναι ιερή, τέτοια είναι και τα κλαδιά» (Προς Ρωμ. 11, 16).

Η αρχή

Λείψανα των Αγίων Κυρίλλου και της Μαρίας του Ράντονιεζ

Έχοντας εκπληρώσει τη θέληση των ευσεβών γονέων του, των οσίων και δικαίων Κυρίλλου και Μαρίας, που ζούσαν στη Μονή Ποκρόφσκι (της Σκέπης) στο Χότκοβο τα τελευταία χρόνια, και αφού τους συνόδευσε μέχρι τον τάφο τους, ο άγιος Σέργιος, τότε ακόμη Βαρθολομαίος, εγκαταστάθηκε στο έρημο βουνό Μακοβέτσκι μαζί με τον χήρο αδελφό του, τον όσιο Στέφανο. Με την πάροδο του χρόνου, η ζωή στην έρημο φαινόταν πολύ δύσκολη για τον αδελφό του, που σύντομα μετακόμισε στη Μόσχα, στη Μονή των Θεοφανείων , ενώ στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στον τόπο ανάπαυσης των γονιών του, στη Μονή Ποκρόφσκι στο Χότκοβο. Ο γιος του αγίου Στεφάνου, ανιψιός του Αγίου Σεργίου – ο όσιος Θεόδωρος του Ροστόφ – κατέστη ο ιδρυτής και ηγούμενος της Μονής Σιμόνοφ στη Μόσχα, αργότερα τοποθετήθηκε στη μητρόπολη του Ροστόφ και μετά την κοίμησή του ετάφη στον καθεδρικό ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Μεγάλο Ροστόφ.

Στη μονή Ποκρόφσκι στο Χότκοβο, υπάρχει μια εικόνα, που απεικονίζει το σύνολο του γένους των Σεργίων

Στη Μονή Ποκρόφσκι (της Σκέπης) στο Χότκοβο, πίσω από τη λειψανοθήκη με τα θαυματουργά λείψανα των οσίων Κυρίλλου και Μαρίας, υπάρχει μια εικόνα που απεικονίζει ολόκληρη την οικογένεια των Σεργίων: τον όσιο Κύριλλο και την οσία Μαρία, τους γιους τους, όσιο Στέφανο και όσιο Πέτρο με τις συζύγους τους, τον ίδιο τον Άγιο Σέργιο και τον όσιο Θεόδωρο του Ροστόφ.

Οι δώδεκα μαθητές

Αφού ο Άγιος Σέργιος έζησε μόνος του στο βουνό Μακοβέτσκι, υπομένοντας όλες τις κακουχίες της καθημερινής ζωής στην έρημο, με την πάροδο του χρόνου η φήμη του άρχισε να εξαπλώνεται σε πολιτείες και χωριά. Ο πρώτος, που ήρθε και θέλησε να αγωνιστεί μαζί του, ήταν ο γέροντας Βασίλειος, με το παρατσούκλι Σουχόι. Στο βίο του Αγίου Σεργίου, αναφέρεται, ότι ο γέροντας Βασίλειος έφτασε από τις βόρειες περιοχές της Ντούμπνα. Ο δεύτερος μαθητής ονομαζόταν Ιακώβ ο Αγγελιοφόρος. Έλαβε αυτόν τον χαρακτηρισμό, υπακούοντας ως διανομέας. Από το μοναστήρι έβγαινε πολύ σπάνια για να αγοράσει τα πιο απαραίτητα πράγματα για τους αδελφούς του μοναστηριού. Σύντομα ένας πατέρας και ο γιος του, ήρθαν από το Μεγάλο Ροστόφ, ο Ελισσαίος ο διάκονος και ο Ονήσιμος, ο οποίος εκτελούσε την υπακοή του πορτάρη. Σιγά-σιγά, 12 άτομα συγκεντρώθηκαν στο μοναστήρι, όπως και οι απόστολοι γύρω από τον Χριστό.

Ο άγιος Σίμων του Ράντονιεζ

Τα νέα για το κατόρθωμα του ερημίτη του Μακοβέτσκι, έφτασαν μέχρι το Σμολένσκ. Και από αυτή την πόλη της Δυτικής Ρωσίας, ο αρχιμανδρίτης Σίμων ήρθε στον Άγιο Σέργιο. Παρευρισκόταν συχνά στην εκκλησία και πολλές φορές θωρούσε την ειλικρινή ένθερμη προσευχή του Αγίου Σεργίου στο ιερό. Έγινε αυτόπτης μάρτυρας του θαύματος της εμφάνισης πολλών πουλιών του παραδείσου στον Ηγούμενο και τον Διδάσκαλό του.

Στην εποχή μας, συστάθηκε μια ακολουθία για τον όσιο Σίμωνα του Ράντονιεζ από τον μητροπολίτη Σίμωνα του Ριαζάν και Κασίμοφ (Νόβικοφ, 1928-2006), ο οποίος έλαβε το όνομα του αγίου κατά τη διάρκεια της κουράς του. Ο επίσκοπος Σίμων, μέλλων καθηγητής και επιθεωρητής της Θεολογικής Ακαδημίας της Μόσχας, παρακολουθούσε καθημερινά τις πρώτες υπηρεσίες προσευχής των αδελφών. Και όταν, λόγω ασθένειας, δεν μπορούσε να παρακολουθήσει αυτή τη θεία λειτουργία, την εκτελούσε μόνος του. Όμως, αυτό έγινε σαφές, μόνο μετά από μια θαυματουργή αποκάλυψη στον πρώην αρχιμανδρίτη Βιτάλιο (Μεσκόφ, 1936-2014). Αφού πέθανε ο επίσκοπος Σίμων, σε κάθε Θεία Λειτουργία στη Λαύρα, το όνομά του μνημονευόταν στην αδελφική σύνοδο μαζί με τα ονόματα των κεκοιμηθέντων αδελφών.

Στο αρχαίο χρονικό του Συμεών (τέλη του 15ου αι. ) αναφέρεται και άλλος ένας μαθητής του Αγίου Σεργίου. Αυτός είναι ο όσιος Ηλίας, ο οποίος εκτελούσε την υπακοή του κελλάρη στο μοναστήρι. Εκεί περιγράφεται ως ευγενικός και υπάκουος άνθρωπος.

Ο συντάκτης του βίου του ηγουμένου της Ρωσικής γης, ο όσιος Επιφάνιος, ένας εξαιρετικός συγγραφέας του τέλους του 14ου με αρχές του 15ου αιώνα, με το παρατσούκλι Σοφός, ολοκλήρωσε το έργο για το βίο του αγίου, 26 χρόνια μετά την αναχώρηση του Αγίου Σεργίου στον Κύριο. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του – 31 χρόνια – μέσα στα τείχη της Μονής Τριάδας Σεργίου, 17 από τα οποία ήταν υπό τον Άγιο Σέργιο. Ο μοναχός Επιφάνιος ήρθε εκεί, επίσης από το Μεγάλο Ροστόφ.

Οι υποσχέσεις της Βασίλισσας του Ουρανού

Μια μέρα, όταν ο Άγιος Σέργιος, μαζί με τον μαθητή του, τον όσιο Μιχαίο, εκτελούσαν έναν κανόνα προσευχής, διαβάζοντας τον Ακάθιστο της Μητέρας του Θεού, εμφανίστηκε η Βασίλισσα του Ουρανού και του απευθύνθηκε με τα λόγια:

"Μην τρομάζεις, εκλεκτέ μου. Ήρθα να σε επισκεφτώ. Μην θρηνείς περισσότερο για τους μαθητές σου και γι αυτό το μέρος. Η προσευχή σου έχει εισακουσθεί. Από τώρα και στο εξής, η κατοικία σας θα αφθονεί σε όλα, και όχι μόνο στις ημέρες της ζωής σας, αλλά και μετά την αναχώρησή σας στον Θεό. Θα είμαι πάντοτε αρωγός στο μοναστήρι, προσφέροντάς του ό, τι χρειάζεται και καλύπτοντάς όλες τις ανάγκες του".

Αυτές οι υποσχέσεις εξακολουθούν μέχρι σήμερα να εκπληρώνονται. Όσοι βοήθησαν ποτέ ή βοηθούν τους αδελφούς, βρίσκονται επίσης υπό την προστασία της Υπεραγίας Θεοτόκου. Λίγο καιρό μετά την εμφάνιση της Ουράνιας Βασίλισσας, ο Άγιος Σέργιος κάλεσε δύο από τους μαθητές του, τον όσιο Ισαάκ και τον όσιο Σίμωνα, και τους ενημέρωσε για την υπόσχεση της Μητέρας του Θεού. Αφού τους διηγήθηκε γι αυτό το γεγονός, στο μοναχό Ισαάκ ανατέθηκε η υπακοή της σιωπής.

Προς τιμήν της εμφάνισης της Μητέρας του Θεού, με εντολή της Aυτοκράτειρας Άννας Ιωάννοβνα, χτίστηκε μια μικρή εκκλησία στα αριστερά της εισόδου της εκκλησίας της Αγίας Τριάδας της Λαύρας του Αγίου Σεργίου, πάνω από τα λείψανα του Αγίου Μιχαίου. Ονομάζεται από τους πιστούς εκκλησία του Μιχαίου. Όλοι οι θόλοι αυτού του ναού είναι αγιογραφημένοι με τοιχογραφίες των προσώπων των μαθητών και των συνομιλητών του Αγίου Σεργίου. Εις ανάμνησιν του γεγονότος της εμφάνισης της Μητέρας του Θεού, ένας Ακάθιστος Ύμνος ψάλλεται κάθε Παρασκευή βράδυ στον Καθεδρικό Ναό της Τριάδας. Κάθε χρόνο στις 6 Σεπτεμβρίου, η ημέρα αυτού του Θαυματουργού γεγονότος εορτάζεται πανηγυρικά στη Λαύρα.

Πολλοί από τους μαθητές του Αγίου Σεργίου, ίδρυσαν μοναστήρια στην Αγία Ρωσία, τα οποία συχνά έπαιρναν το όνομα της Αγίας Τριάδας, της εικόνας της Μονής Μακοβέτσκι. Οι όσιοι Ανδρόνικος της Μόσχας, Στέφανος Μαχρίστσκι, Γρηγόριος Γκολούτβινσκι, Σάββας Στοροζέφσκι, Αθανάσιος Βισότσκι, Παύλος Ομπνόρσκι, ο Ρωμανός Κιρζάτσκι και πολλοί άλλοι ιδρυτές ρωσικών μοναστηριών εξήλθαν κάτω από την σκέπη των πτερύγων του Αγίου Σεργίου.

Πολλοί ιδρυτές ρωσικών μοναστηριών εξήλθαν κάτω από την σκέπη των πτερύγων του Αγίου Σεργίου

Όσιος Σάββας Στοροζέφσκι Το 2014, στην 700ή επέτειο από τη γέννηση του Αγίου Σεργίου, με την ευλογία του τοποτηρητή εφημέριου της Λαύρας, η τράπεζα της αδελφότητας, η οποία βρίσκεται στο υπόγειο της Εκκλησίας του Αγίου Σεργίου, αγιογραφήθηκε με πολλές τοιχογραφίες που απεικονίζουν τους αγίους του Ράντονιεζ.

Ένας από τους πρώτους μαθητές του Αγίου Σεργίου, τόσο κατά την είσοδό του στο μοναστήρι, όσο και από την ευσεβή ζωή που διήγε, ήταν ο Όσιος Σάββας Στοροζέφσκι. Με τα πνευματικά του κατορθώματα, προσέλκυσε την ιδιαίτερη εύνοια του Αγίου Σεργίου, έτσι ώστε εκείνος, τοποθέτησε το μαθητή του ως εξομολόγο – πνευματικό των αδελφών της Μονής.

Όταν ο όσιος Νίκων του Ράντονιεζ, ο οποίος έγινε ηγούμενος μετά την ανάπαυση του Αγίου Σεργίου, εγκατέλειψε τη διοίκηση του μοναστηριού και κλείστηκε σε ένα απομονωμένο κελλί, οι αδελφοί παρακάλεσαν τον όσιο Σάββα να είναι ο ηγούμενός τους και έτσι παρέμεινε ηγούμενος της Μονής της Αγίας Τριάδας για 6 χρόνια. Στη συνέχεια, αποδέχοντας στην πρόσκληση του πρίγκηπα Γιούρι Ντμίτριεβιτς του Ζβενίγκοροντ, ο μοναχός Σάββας πήγε στο Ζβενίγκοροντ, όπου ίδρυσε τη Μονή Στοροζέφσκι προς τιμήν της Γεννήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου.

Το τέκνο της υπακοής

Στο θάλαμο του Σεραπείου, που χτίστηκε στη θέση του κελλιού του Αγίου Σεργίου, αναπαύονται κάτω από μια κρύπτη τα λείψανα του Αγίου Διονυσίου (Ζομπνινόφσκι, περίπου 1570-1633), αρχιμανδρίτη της Μονής του Αγίου Σεργίου. Ήταν ηγούμενος κατά τη διάρκεια των χρόνων των Ταραχών και ασχολήθηκε με τη διόρθωση λειτουργικών βιβλίων. Ο μαθητής του και κελλάρης του, ο μοναχός Δωρόθεος, έκανε υπακοή στη βιβλιοθήκη του μοναστηριού και ήταν βιβλιοφύλακας. Ο μοναχός Δωρόθεος, όπως μαρτυρεί η ζωή του, φρόντιζε τους άρρωστους, προσευχόταν πολύ, διάβαζε καθημερινά ολόκληρο το ψαλτήρι και πέθανε υπακούοντας μέχρι το τέλος της ζωής του στον ηγούμενό του.

Άγιος Διονύσιος του Ράντονιεζ Όταν ο Αρχιμανδρίτης Διονύσιος έφυγε για τη Μόσχα, ο Δωρόθεος ήταν ήδη εξασθενημένος και ξαπλωμένος σε ένα κρεβάτι ασθένειας, ενώ ο Όσιος Διονύσιος του ζήτησε να μην πεθάνει πριν από την επιστροφή του. Στο κάλεσμα ο μοναχός Δωρόθεος απάντησε ταπεινά: «Ας γίνει το θέλημα του Θεού! Όπως θέλει Αυτός, ας κανονίσει τα πάντα». Επιστρέφοντας στο μοναστήρι, ο Αρχιμανδρίτης Διονύσιος άρχισε να ευλογεί τους αδελφούς, και σε ακραία εξάντληση, ο μοναχός Δωρόθεος εξήλθε προς αυτόν, ζητώντας την ευλογία του. Και μόλις την δέχτηκε, αποδήμησε αμέσως στον Κύριο.

Ο Άγιος Μάξιμος ο Γραικός και ο Αρχιμανδρίτης Αντώνιος

Στην εκκλησία της Τραπεζαρίας υπάρχουν οι λειψανοθήκες με τα άγια λείψανα του Αγίου ομολογητού Μάξιμου Γραικού και του Αρχιμανδρίτη Αντωνίου (Μεντεβέντεβ, 1792-1877). Ο άγιος Μάξιμος ο Γραικός [1] είναι ένας πιστός με μέγα πάθος στον Θεό, ένας μορφωμένος άνθρωπος που ήρθε από την Ελλάδα στη Ρωσία. Ο όσιος Αντώνιος ήταν ο εφημέριος της Μονής Αγίας Τριάδας, ο συνομιλητής και ο εξομολογητής του Αγίου Φιλάρετου της Μόσχας (Ντρόζντοφ, 1782-1867).

Το Διακονικό του Αγίου Σεραφείμ του Σάρωφ και τα λείψανα του Οσίου Αντωνίου (Μεντβέντεφ) στην Τραπεζαρία του ναού της Λαύρας

Ο άγιος Μάξιμος ο Γραικός Τα έργα του Αγίου Μαξίμου του Γραικού σχετίζονται και με την εποχή μας. Κάθε πιστός Χριστιανός καταφέρνει να καθοδηγείται από αυτόν τον μορφωμένο μοναχό, ο οποίος καταδικάστηκε άδικα στη Ρωσική γη. Όμως, ενισχυμένος από την ακλόνητη πίστη, ο μοναχός Μάξιμος παρηγορήθηκε με λόγια και παρηγορεί ακόμη κι εμάς:

«Δεν είναι τόσο ο πατέρας που νοιάζεται για τα παιδιά του, όσο ο Υπεράγαθος Δημιουργός και ο Προνοών για μας, που προνοεί και νοιάζεται για εκείνους που πραγματικά πιστεύουν σε Αυτόν και εμπιστεύονται ακλόνητα σε Αυτόν» (από τις διδασκαλίες του Αγίου Μαξίμου του Γραικού).

Ο όσιος Αντώνιος ήταν το πνευματικό τέκνο του Αγίου Σεραφείμ του Σάρωφ, ο οποίος του προέβλεψε τη μελλοντική ηγουμενία της μεγάλης Μονής της Λαύρας του Αγίου Σεργίου. Τα λείψανα του οσίου Αντωνίου βρίσκονται μπροστά από το ιερό, το οποίο αφιερώθηκε προς τιμήν του Αγίου Σεραφείμ του Σαρώφ.

Κάθε χρόνο, οι αδελφοί της Λαύρας τελούν τη Θεία λειτουργία στο σκοπευτικό κέντρο του Μπουτόβου, την ημέρα της δολοφονίας του Αγίου Κρόνιντ

«Το βουνό Μακοβέτσκι, ήταν ο εκλεκτός τόπος του καθεδρικού ναού των μαρτύρων, λαμπρώς διακοσμημένος»

Μαζί με το πλήθος των μαθητών του ηγουμένου του Ράντονιεζ και των μοναχών που έζησαν στο μοναστήρι μέχρι το 1919, δοξάζονται επίσης και οι νέοι μάρτυρες του εικοστού αιώνα, με επικεφαλής τον Αρχιμανδρίτη Κρόνιντ, ο οποίος, μαζί με τους κατοίκους, πυροβολήθηκε στο σκοπευτήριο του Μπούτοβο το 1937.

Κάθε χρόνο, οι αδελφοί της Λαύρας τελούν τη Θεία λειτουργία στο σκοπευτικό κέντρο του Μπουτόβου, την ημέρα της δολοφονίας του Αγίου Κρόνιντ. Και σε αυτή τη Θεία λειτουργία, ενθυμούνται όλους όσους αναζήτησαν το τελευταίο καταφύγιο από τους αθεϊστές στα τείχη της Μονής του Αγίου Σεργίου.

Οι αναπτερόωντες της Αγίας Τριάδας^[2]

Μερικοί ερευνητές της Νεκρόπολης της Λαύρας ισχυρίζονται, ότι στη θέση του ναού του Αγίου Σεργίου με την Τραπεζαρία, υπήρχε ένας τόπος ταφής των πρώτων μαθητών του Αγίου Σεργίου καθώς και ένα κοιμητήριο των αδελφών της μονής.

Τα ονόματα των αγίων του Ράντονιεζ πέρασαν με τη μοναστική κουρά σε πολλούς γέροντες του μοναστηριού, όπως, τον πατέρα αρχιμανδρίτη Κύριλλο (Παύλοφ, 1919-2017), εξομολογητή και γέροντα της Αδελφότητας της Λαύρας, που χειροτονήθηκε προς τιμήν του Κυρίλλου Μπελοζέρσκι, συνομιλητή του Αγίου Σεργίου, τον αρχιμανδρίτη Ναούμ (Μπαϊμπορόντιν, 1927-2017) που χειροτονήθηκε προς τιμήν του Ναούμ του Ράντονιεζ, τον αρχιμανδρίτη Αθανάσιο (Αλαφίνοφ, 1932-2002), προς τιμήν του Αγίου Αθανασίου του Σερπούχοφ, ιδρυτή της Μονής Βισότσκι, τον ηγούμενο Ανδρόνικο (Τρουμπάτσεφ, 1952-2021), προς τιμήν του Αγίου Ανδρόνικου της Μόσχας.

Αρχιμανδρίτης Ναούμ (Μπαϊμπορόντιν)

Στις 11 Ιουνίου 1981, ο εφημέριος της Αγίας Τριάδας της Λαύρας του Αγίου Σεργίου, αρχιμανδρίτης Ιερώνυμος (Ζηνόβιεφ, 1934-1982), αφιέρωσε το αριστερό διακονικό παρεκκλήσι στην κρύπτη του Καθεδρικού Ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου προς τιμήν Όλων των Αγίων που έλαμψαν στη γη του Ράντονιεζ. Μια λειτουργία πραγματοποιείται σε αυτό το παρεκκλήσι μία φορά το χρόνο την ημέρα του εορτασμού της μνήμης των Αγίων του Ράντονιεζ.

Μια λειτουργία πραγματοποιείται σε αυτό το παρεκκλήσι μία φορά το χρόνο την ημέρα του εορτασμού της μνήμης των Αγίων του Ράντονιεζ

Στο βιβλίο του αρχιμανδρίτη Τίχωνα (Αγκρικόφ) «Οι αναπτερόωντες της Αγίας Τριάδας» υπάρχει αναφορά για το ουράνιο μοναστήρι του Αγίου Σεργίου, όπου ο Αββάς Σέργιος συγκεντρώνει τους μαθητές του. Αυτή η παράδοση μεταδίδεται από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά από τους αδελφούς της Λαύρας. Όλοι όσοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συνδέονταν με το μοναστήρι του Αγίου Σεργίου θα βρίσκονται στη Βασιλεία των Ουρανών μαζί με τον πρώτο ηγούμενο τους, τον Άγιο Σέργιο, και μαζί με όλους τους άγιους πατέρες που αγωνίστηκαν στο μοναστήρι του, καθώς και με εκείνους που ζούσαν στην ιερή γη του Ράντονιεζ, οι οποίοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ήρθαν σε επαφή μαζί του.

Η μονή της Αγίας Τριάδας της Λαύρας του Αγίου Σεργίου