Ο Χριστός εν τω μέσω ημών

Σε κάθε Θεία Λειτουργία ακούμε το διάκονο να εκφωνεί: «Ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους ἵνα ἐν ὁμονοίᾳ ὁμολογήσωμεν». Κατά την αρχαιότητα μετά από αυτήν την εκφώνηση οι χριστιανοί σε ένδειξη πίστης, αγάπης και ομόνοιας ασπάζονταν ο ένας τον άλλον. Αυτή η παράδοση διατηρείται ακόμα και σήμερα ανάμεσα στους κληρικούς. Όλοι τους ασπάζονται το Δισκάριο, το Ποτήριο, την Αγία Τράπεζα και ο ένας τον άλλον λέγοντας: «Ο Χριστός εν τω μέσω ημών» και απαντούν: «Και έστι και έσται!»

Αν σκεφτούμε τι σημαίνουν αυτά τα λόγια, μπορούμε να ξεχωρίσουμε τρείς πτυχές.

Η πρώτη πτυχή είναι εκκλησιολογική.

«Στην Εκκλησία ο Κύριος είναι μαζί με κάθε πιστό, συγκεκριμένα με τους δύο ή τρεις που συναθροίζονται στο όνομά Του. Πράγματι, με δύο ή τρεις στην Εκκλησία είναι παρούσα ολόκληρη η Εκκλησία ... όλοι οι άγιοι, διότι μόνο «σὺν πᾶσι τοῖς ἁγίοις» (Εφεσ. 3: 18) και μέσω όλων των αγίων ο άνθρωπος είναι μέλος της Εκκλησίας», – γράφει ο Όσιος Ιουστίνος (Πόποβιτς)

Αυτή η πτυχή είναι αρκετά γνωστή στους χριστιανούς, οπότε θα σταθούμε πιο πολύ στις δύο άλλες.

Η επόμενη πτυχή είναι ανθρωπολογική και έχει να κάνει με τη σύνθεση του ανθρώπου.

Ο Άγιος Θεοφύλακτος Βουλγαρίας εξηγεί με τον εξής τρόπο τα λεγόμενα του Κυρίου: «Οὗ γάρ εἰσι δύο ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ Ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν» (Μτ. 18: 20):

«Μπορείς να εννοήσεις ότι και στην περίπτωση που η σάρκα και το πνεύμα έρχονται σε συμφωνία και που η σάρκα δεν αντιμάχεται το πνεύμα, τότε ο Κύριος είναι εν μέσω αυτών».

Ή, όπως γράφει ο Όσιος Ιουστίνος (Πόποβιτς):

«Στην Εκκλησία είμαστε όλοι “ένα σώμα”, όλοι “ένας νους”, όλοι “μια καρδιά”».

Επομένως, σύμφωνα με τη σκέψη των αγίων πατέρων, η σάρκα και το πνεύμα είναι δυο, και το σώμα, ο νους και η καρδιά είναι τρείς.

Ας πάρουμε το παράδειγμα ενός σύγχρονου ανθρώπου που έρχεται στην εκκλησία. Σωματικά μεν βρίσκεται στην εκκλησία, αλλά δεν έχει ακόμα τον Χριστό δίπλα του. Ο νους του βρίσκεται έξω από τον ναό: ο νους του ταξιδεύει σε όλο το σύμπαν. Οι άγιοι πατέρες λένε: «Ο νους είναι το άλογο εργασίας της καρδιάς» (Ο δίκαιος Αλέξιος Μετσιόφ). Ο νους τρέχει όπου τον στέλνει η επιθυμία της καρδιάς. Αν παλαιότερα οι χριστιανοί λίγο-πολύ τα κατάφερναν με το ένα άλογο, τι μπορεί να κάνει ένας σημερινός άνθρωπος με ολόκληρη «μοίρα αλόγων-σκέψεων»; Δε διαθέτει ούτε επιθυμία ούτε δύναμη να κρατήσει «αυτά τα καλπάζοντα άγρια άλογα».

Χρειάζονται χρόνια, υπομονή, νηστεία, ταπείνωση ώστε να χαλιναγωγηθούν αυτές οι «ιπτάμενες σκέψεις». Και να λοιπόν που μετά από χρόνια εκκλησιαστικής ζωής και προσευχητικής εργασίας, ο χριστιανός αρχίζει και καταλαβαίνει τα λόγια των προσευχών, κατανοεί το νόημα όσων συμβαίνουν στις ιερές ακολουθίες, χαίρεται μάλιστα που κατακτά τις ευαγγελικές αλήθειες. Δεν έχει ωστόσο τον Χριστό. Γιατί; Επειδή χρειαζόμαστε το τρίτο και σημαντικότερο συστατικό της πνευματικής ανατομίας του ανθρώπου: την καρδιά. Πού είσαι, καρδιά; Αλίμονο, η εποχή μας ονομάζεται «πολιτισμός απώλειας της καρδιάς» (Μητροπολίτης Ιερόθεος Βλάχος).

Όταν βρούμε την καρδιά μας και διαπιστώσουμε ότι αυτή είναι το πιο σημαντικό φρούριο πείσματος και υπερηφάνειας, εγωισμού, φιληδονίας και φιλαργυρίας, τότε θα καταλάβουμε τα λόγια του Κυρίου: «Μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Μτ. 4:17).

Μπορούμε όσο θέλουμε να κλίνουμε το γόνυ και το κεφάλι του σώματός μας στην εκκλησία, αλλά όσο δεν κλίνουμε τον αυχένα της ψυχής μας (ευχή όρθρου), ο Χριστός δεν θα είναι εν τω μέσω ημών. Αν δεν ταπεινωθεί η καρδιά μας, δεν θα καταλάβουμε τι σημαίνει: «Ἰδοὺ γὰρ ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν» (Λκ. 17: 21). Διότι όπου είναι ο Χριστός, εκεί είναι και η βασιλεία Του, η οποία «οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου» (Ιω. 18: 36).

Αν δεν ταπεινωθεί η καρδιά μας, αυτό το φρούριο της υπερηφάνειας, δεν θα καταλάβουμε τι σημαίνει: «Ἰδοὺ γὰρ ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν»

Και η τρίτη πτυχή είναι μυστηριακή. Αυτή είναι ορατή μόνο σε όσους έχουν καθαρή καρδιά. Όταν τελειώνει η Λειτουργία, οι χριστιανοί, έχοντας μεταλάβει, επιστρέφουν στα σπίτια τους, στα διακονήματά τους και ξεχνούν τα λόγια «Ο Χριστός εν τω μέσω ημών» μέχρι την επόμενη λειτουργία. Χάνουν την συγκέντρωσή τους, την ευλάβεια, μερικές φορές ακόμη και την ευσέβειά τους. Άραγε, έξω από το Ναό ο Χριστός δε βρίσκεται εν τω μέσω δύο ή τριών χριστιανών; Για παράδειγμα, στην περίπτωση ενός γιατρού και του ασθενή του, ενός καθηγητή και του μαθητή του, απλώς φίλων ή χριστιανικής οικογένειας. Στη Γεωργία, όταν συναντιούνται οι ηλικιωμένοι ιερείς χαιρετούν ο ένας τον άλλον με αυτά τα λόγια. Ο Όσιος Σεραφείμ του Σαρώφ απευθυνόταν σε όλους με τα λόγια: «Χριστός Ανέστη, χαρά μου», επειδή ήξερε ότι ο Χριστός είναι αληθινά εν τω μέσω ημών. Το ίδιο συνέβαινε και με τον Σέρβο Πατριάρχη Παύλο, ο οποίος συμπεριφερόταν με τον πλησίον του με τέτοιο τρόπο ώστε η καρδιά του έλεγε: «Ο Χριστός εν τω μέσω ημών».

Μια μέρα ο μελλοντικός Πατριάρχης Παύλος, ως Επίσκοπος ακόμα Ράσκας και Πριζρένης, περπατούσε στο όρος Σαρά. Λίγο καιρό πριν, του είχαν πει ότι σε εκείνο το βουνό ψηλά ζει ένας παράξενος βοσκός. Έτσι ο επίσκοπος αποφάσισε να τον επισκεφθεί. Ο επίσκοπος βρήκε τον βοσκό σε μια καλύβα. Βοσκούσε μόνο ένα πρόβατο.

– Και πού είναι τα υπόλοιπα πρόβατα; – ρώτησε ο δεσπότης.  

– Άλλα τα έκλεψαν ληστές, άλλα τα έσφαξαν λύκοι. Έμεινε μόνο ένα.

– Και τι σκοπεύεις, αδελφέ, να κάνεις στη συνέχεια;

– Να βόσκω το πρόβατο που μου έμεινε και να προσεύχομαι στον Θεό για να γεννήσει. Και τότε θα πληθύνουν.

«Θα βόσκω το πρόβατο που μου έμεινε και θα προσεύχομαι στον Θεό για να γεννήσει. Και τότε θα πληθύνουν», – απάντησε ο βοσκός

Ο Σεβασμιώτατος σκέφτηκε και είπε:

– Αγαπητέ αδελφέ, να εύχεσαι και για μένα, ώστε και εγώ να διασώσω το ποίμνιό μου, να πληθύνει και να αντέχει παρά τους ληστές και τους λύκους.

Αυτά είπε και ξεκίνησε να κατηφορίζει.

Αν έχουμε καλούς λογισμούς για τον πλησίον μας, τον ευλογούμε και κάνουμε καλές πράξεις γι’ αυτόν, τότε, εφόσον ο Χριστός είναι εν τω μέσω ημών, αυτά τα κάνουμε πρώτα στον Χριστό και μετά στον πλησίον μας.

Και αν, Θεός φυλάξοι, σκεφτόμαστε άσχημα, συκοφαντούμε, πληγώνουμε τον πλησίον μας, όλα αυτά τα κάνουμε πρώτα στον Χριστό και μετά στον άνθρωπο.

Και όταν, έχοντας ξεκαθαρίσουμε με τον εαυτό μας, έχοντας βρει την καρδιά μας, έχοντας χαλιναγωγήσει το νου μας, φέρουμε το θνητό μας σώμα στο Ναό και με συγκέντρωση φτάσουμε στο σημείο που θα ακούσουμε το διάκονο να εκφωνεί: «Αγαπήσωμεν αλλήλους...» – με όλη μας τη δύναμη, με όλη μας τη διάνοια, με όλη μας την καρδιά, να στραφούμε προς τον πλησίον μας λέγοντας: «Ο Χριστός εν τω μέσω ημών» – και θα ακούσουμε: «Αληθώς ο Χριστός εν τω μέσω ημών, και έστι και έσται».

Γι’ αυτό, καθώς ετοιμαζόμαστε για την επόμενη Θεία Λειτουργία, ας μείνουμε μόνοι με τον εαυτό μας και ας στραφούμε στη καρδιά μας, τη μοναδική και μονάκριβη: «Αγαπητή μου καρδιά, εργάσου στο χρόνο που μας απομένει, γονάτισε ενώπιον του ταπεινού Χριστού και ικέτευσε να έρθει ο Κύριος για να δειπνήσει μαζί μας (πρβλ. Αποκ. 3:20). Διότι αν δεν είναι ανάμεσά μας, δεν θα εισέλθουμε στην αιώνια Βασιλεία Του, όπου όλοι οι άγιοι «ἐν ἑνὶ στόματι καὶ μιᾷ καρδίᾳ» ψέλνουν: “Αληθώς ο Χριστός εν τω μέσω ημών, πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων”». Αμήν.