Βλαντίμιρ Καϊτσούκ: «Ο κωδωνοκρούστης δεν πρέπει να είναι καλλιτέχνης, αλλά ο στόχος του είναι να δοξάζει τον Θεό»

Στις 12 Ιουνίου, την ημέρα της 650ης επετείου της ίδρυσης του Κίροφ, η πόλη φιλοξένησε το φεστιβάλ κωδωνοκρουσιών «Κωδωνισμός Μαλίνοβι στη Βιάτκα». Στο καμπαναριό του καθεδρικού ναού του Σωτήρος συγκεντρώθηκαν δάσκαλοι κωδωνοκρουσίας από διάφορες πόλεις της Ρωσίας.

Ο Βλαντίμιρ Καϊτσούκ, κωδωνοκρούστης του Καθεδρικού Ναού της Εικόνας της Παναγίας του Βλαντίμιρ στην Αγία Πετρούπολη, μέλος της Ρωσικής Ένωσης Τέχνης Κωδωνοκρουσίας, μίλησε για την ιδιαίτερη στάση του ανθρώπου απέναντι στις καμπάνες στη ρωσική κουλτούρα, για το ποιος είναι ο κύριος στόχος ενός κωδωνοκρούστη και ποιο μήνυμα πρέπει να στέλνει μέσω της κωδωνοκρουσίας.

Βλαντίμιρ Καϊτσιούκ     

– Βλαντίμιρ Στεπάνοβιτς, από πότε ασχολείστε με την κωδωνοκρουσία;

Γνώρισα τον τοπικό κωδωνοκρούστη, βρέθηκα στο καμπαναριό και συνειδητοποίησα ότι νιώθω οικείο αυτό το πράγμα

– Είμαι στο καμπαναριό από την προηγούμενη χιλιετία. Το 1989 με κάλεσαν να εργαστώ ως συντηρητής επιχρύσωσης, για να συντηρήσω την Ωραία Πύλη του καθεδρικού ναού. Στη συνέχεια γνώρισα τον τοπικό κωδωνοκρούστη, βρέθηκα στο καμπαναριό και συνειδητοποίησα ότι νιώθω οικείο αυτό το πράγμα. Σύντομα ο προηγούμενος κωδωνοκρούστης βγήκε στη σύνταξη και από το 1991 πήρα εγώ τη θέση του. Σήμερα είμαι εδώ και τριάντα πέντε χρόνια αυτός που χτυπάει τις καμπάνες του καθεδρικού ναού του Αγίου Βλαδίμηρου στην Αγία Πετρούπολη και, όταν τελειώνω, κατεβαίνω να εργαστώ στο εργαστήριο ως συντηρητής.

- Μπορεί το χτύπημα της καμπάνας να συμβάλει στην κατήχηση ενός ατόμου; Τόσο του κωδωνοκρούστη όσο κι εκείνων που την ακούνε;

– Η εμβάθυνση στην Εκκλησία και στην πίστη θέλει χρόνια, ακόμη και όλη τη ζωή. Και η κωδωνοκρουσία μπορεί να συμβάλει σ’ αυτήν τη διαδικασία σε κάποιο βαθμό. Η Ορθοδοξία είναι ένα ολόκληρο σύμπαν. Φαίνεται ότι γνωρίζεις κάτι, αλλά όσο πιο ψηλά ανεβαίνεις τόσο περισσότερα ανακαλύπτεις. Νομίζεις ότι έχεις μάθει το Ευαγγέλιο. Ας πούμε ξέρεις την παραβολή του Ασώτου υιού, μπορεί και απ' έξω κιόλας, αλλά συνειδητοποιείς ότι την καταλάβαινες με έναν τρόπο και τώρα την αντιλαμβάνεσαι αλλιώς. Μπορείς να μελετάς το Ευαγγέλιο και όλη την Ορθοδοξία ακατάπαυστα. Ακόμη και η θάλασσα έχει βυθό, αλλά η γνώση του Θεού είναι απεριόριστη. Και η τέχνη της καμπάνας είναι μέρος αυτής της διαδικασίας.

Βλαντίμιρ Καϊτσιούκ     

– Συμμετέχετε στο φεστιβάλ με προετοιμασμένο χτύπημα ή αυτοσχεδιάζετε;

– Ακόμη και για τη συμμετοχή στο φεστιβάλ, δεν έχω προετοιμάσει το χτύπημα. Κάθε καμπαναριό πρέπει να το νιώσω και αυτοσχεδιάζω. Η ρωσική κωδωνοκρουσία, από μια πλευρά, είναι πολύ απλή, βασίζεται σε τρία βασικά χαρακτηριστικά: Τέμπο, τέμπρο, ρυθμός.

Το τέμπο εξαρτάται από το εύρος της ταλάντωσης της καμπάνας, το οποίο σχετίζεται άμεσα με το μέγεθός της, και η γλώσσα της είναι ένας μετρονόμος. Η μεγαλύτερη καμπάνα του καμπαναριού ορίζει το τέμπο, όλες οι άλλες προσαρμόζονται σε αυτό.

Οι καμπάνες, με την έννοια της μοναδικότητάς τους, μοιάζουν με τους ανθρώπους. Και στη ρωσική κουλτούρα εξανθρωπίζονται κιόλας

Το τέμπρο είναι μοναδικό για κάθε καμπάνα, επειδή οι καμπάνες είναι μοναδικές, όπως οι άνθρωποι. Κάθε άνθρωπος αισθάνεται ότι είναι μοναδικός στη γη, όχι μόνο τώρα, αλλά από την εποχή του Αδάμ μέχρι του τέλους των ημερών, και επίσης αισθάνεται ότι δεν θα υπάρξει ποτέ άλλος σαν αυτόν. Μπορεί να υπάρχουν εξωτερικά όμοιοι άνθρωποι, αλλά και πάλι ο καθένας είναι μοναδικός. Οι επιστήμονες λένε ότι ακόμη και οι νιφάδες του χιονιού είναι μοναδικές. Οι καμπάνες, με την έννοια της μοναδικότητάς τους, μοιάζουν με τους ανθρώπους. Και στη ρωσική κουλτούρα εξανθρωπίζονται κιόλας. Έχουν κεφάλι, στέμμα, αυτιά, μήτρα (όπου γεννιέται ο ήχος της καμπάνας), σκουλαρίκι, γλώσσα, χείλη, ώμους, σώμα, φούστα. Και ακόμη και οι σχέσεις μεταξύ των καμπανών είναι όπως μεταξύ των ανθρώπων: Είναι φίλοι, αντίπαλοι, συγκρουόμενοι. Και οι μοίρες τους είναι διαφορετικές: Υπάρχουν ανάπηρες καμπάνες ή ορφανές καμπάνες. Και στη σοβιετική και ακόμη και στην αυτοκρατορική εποχή πώς αντιμετωπίζονταν οι καμπάνες; Τις εξόριζαν, τις απομάκρυναν, τις πυροβολούσαν, τις έριχναν κάτω, τις έδεναν, τις μαστίγωναν. Για τον Ρώσο άνθρωπο, μια καμπάνα είναι σαν ένα έμψυχο ιερό κειμήλιο.

Όσον αφορά στον ρυθμό, η ρωσική καμπάνα δεν δίνει μια σαφή νότα, δημιουργεί μια συγχορδία, οπότε η μουσική της καμπάνας είναι ρυθμική μουσική. Δημιουργούμε έναν ρυθμό και ήδη ο ρυθμός δημιουργεί τη μουσική. Ας πούμε, αν παίξουμε ένα κομμάτι σε διαφορετικά όργανα (π.χ. σε φλάουτο, τρομπέτα, μπαγιάν), κάθε όργανο θ’ ακούγεται διαφορετικά μεν, θ’ αναγνωρίζουμε όμως τη μελωδία. Ωστόσο, αν παίξουμε το ίδιο κομμάτι σε διαφορετικές καμπάνες, θα είναι διαφορετικός ο κωδωνισμός: Από άποψη ρυθμού θα είναι το ίδιο, όμως η μουσική θα είναι διαφορετική. Επίσης, αν αλλάξουν κάποιες καμπάνες στο καμπαναριό, ο ήχος θα είναι πάλι διαφορετικός.

Είναι επίσης σημαντικό τι βάζει ο κωδωνοκρούστης στον κωδωνισμό που δημιουργεί, ποιο είναι το εσωτερικό του μήνυμα. Είναι καλό όταν ακόμη κι ένα απλό ρυθμικό μοτίβο καλεί τον άνθρωπο στην εκκλησία.

- Στην κοινωνία υπάρχει η άποψη ότι οι καμπάνες «θεραπεύουν». Συμμερίζεστε κάτι τέτοιο;

- Ως επαγγελματίας, θα έλεγα ότι η κοινωνία αποδίδει πολλά μυστικιστικά και θρυλικά πράγματα στο χτύπημα της καμπάνας, αλλά τα θαύματα μπορούν να συμβούν μέσω του οτιδήποτε, είτε πρόκειται για μια εικόνα είτε για μια καμπάνα. Ο Θεός είπε: «Κατά την πίστη ημών...» (Ματθ. 9:29). Εξάλλου, όταν απευθυνόμαστε σε μια εικόνα, δεν είναι η ίδια η εικόνα που μας βοηθάει, αλλά ο Θεός μας βοηθάει, μέσω αυτού του ιερού αντικειμένου. Επομένως, δεν πρέπει να νομίζετε ότι αν χτυπήσετε την καμπάνα, δεν θα σας πιάσει... ρινίτιδα. Δεν λειτουργεί έτσι.

Καθεδρικός Ναός του Σωτήρος στο Κίροβ     

–Μπορεί το χτύπημα των καμπάνων να συγκριθεί με την προσευχή;

– Δοξάζει τον Θεό, ναι. Αλλά η προσευχή είναι κάτι άλλο. Είναι η πιο δύσκολη δουλειά στη γη. Το να προσεύχεσαι για τους άλλους είναι σαν να χύνεις αίμα. Ο Χριστός στον Κήπο της Γεσθημανής προσευχόταν μέχρι «αιματηρού ιδρώτα». Μπορείτε να φανταστείτε μια τέτοια ένταση;

Όσον αφορά στο χτύπημα της καμπάνας, ο κύριος σκοπός του είναι να καλεί τους ανθρώπους στον ναό. Ο πιο σημαντικός κωδωνισμός είναι το «Μπλάγκοβεστ», που δίνεται με ισόμετρα χτυπήματα στην καμπάνα. Είναι ένα καλό άγγελμα, είναι το Ευαγγέλιο, είναι ένα άγγιγμα της αιωνιότητας.

Το είδος του κωδωνισμού, που λέγεται «Τρεζβόν» (γρήγορο και πανηγυρικό χτυπημα), μαζί με όλες τις παραλλαγές του, μας λέει: «Κάθε πνοή ας αινεί τον Κύριο...». Στη φύση είναι όλα δημιουργημένα, έτσι που τα κοράκια κράζουν, οι βάτραχοι κρώζουν, τ’ αηδόνια κελαηδούν, τα κουνούπια, οι μέλισσες, οι μύγες και τα σκαθάρια βουίζουν, αλλά βουίζουν με διαφορετικούς τρόπους. Το ίδιο συμβαίνει και στο καμπαναριό: Αν μιλάμε για το «Τρεζβόν», η μορφή του είναι απολύτως ελεύθερη. Και ο σκοπός του είναι να δοξάζεται ο Θεός.

Οι κωδωνοκρούστες πρέπει να θυμούνται σε Ποιον πιστεύουν, κάθε φορά που ανεβαίνουν στο καμπαναριό, ώστε να μην υπάρχει άσκοπη κωδωνοκρουσία

Πώς να δοξάζουμε τον Θεό; Υπάρχει η θεολογία, αλλά το να γίνεις θεολόγος θέλει μεγάλο κόπο. Και υπάρχει η δοξολογία. Κάθε άνθρωπος μπορεί να δοξολογεί τον Θεό. Έτσι κι εμείς, χτυπώντας τις καμπάνες, δοξάζουμε τον Θεό -τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα. Ίσως, πολλοί κωδωνοκρούστες δεν υποψιάζονται οι ίδιοι ότι όταν δημιουργούν κωδωνοκρουσίες, ψάλλουν με την ψυχή τους, μέσω της καμπάνας. Όπως είπε ο Απόστολος Παύλος: «Οίδα γαρ ω πεπίστευκα» (Β Τιμ. 1:12). Έτσι, οι κωδωνοκρούστες πρέπει να το θυμούνται αυτό, κάθε φορά που ανεβαίνουν στο καμπαναριό, ώστε να μην υπάρχει άσκοπη κωδωνοκρουσία. Δυστυχώς, μερικοί άνθρωποι, χτυπώντας καμπάνες, αρχίζουν να εφευρίσκουν κάτι περίτεχνο και για δόξα του ονόματός τους. Και το άτομο είναι ευχαριστημένο με τον εαυτό του ως καλλιτέχνης. Αλλά ο κωδωνοκρούστης δεν πρέπει να είναι καλλιτέχνης, διότι το καθήκον του κωδωνοκρούστη είναι να καλεί τον κόσμο στον ναό και να δοξάζει τον Κύριο. Και αν κάποιος λατρεύει τον Θεό «προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι και αληθεία» (Ιωαν. 4:24), τότε ο κωδωνισμός του θα δημιουργείται «εν πνεύματι» και δεν θα περιορίζεται μόνο στην εξωτερική μορφή. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική πτυχή στο έργο κάθε κωδωνοκρούστη.