Το Άγιο Πνεύμα στην Αγία Γραφή και στη ζωή μας

Γιατί πηγαίνουμε στην Εκκλησία; Για να έχουμε πνευματική ζωή. Και τι είναι η πνευματική ζωή; Χωρίς να τολμήσουμε να δώσουμε μια ακριβή και πλήρη απάντηση, ας πούμε απλά: είναι η σχέση του ανθρώπινου πνεύματος με το Πνεύμα το Άγιο. Η εμφάνιση του χριστιανισμού σηματοδότησε την αρχή μιας ποιοτικά νέας πνευματικής ζωής στη γη: την αρχή της εν Πνεύματι ζωής.

Σίγουρα το Άγιο Πνεύμα ήταν παρόν στον κόσμο από τη στιγμή της δημιουργίας του και επικοινωνούσε, ως ένα βαθμό, με τον άνθρωπο στην Παλαιά Διαθήκη. Ωστόσο, εκείνη την εποχή «ο Θεός ήταν με τον άνθρωπο, αλλά ο Θεός δεν ήταν μέσα στον άνθρωπο»^[1]. Ακόμη και όταν ο Χριστός ενσαρκώθηκε, ανάμεσα στον Θεό και σε εμάς παρέμενε ένα εμπόδιο. Στο μυστήριο της Πεντηκοστής ο Θεός Πνεύμα «αποκαλύπτεται στον κόσμο στα ενδόμυχα της ανθρώπινης καρδιάς, στους ανείπωτους αναστεναγμούς της ψυχής»^[2].

Είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς για το Άγιο Πνεύμα. Ακόμη και οι άγιοι πατέρες σχεδόν δεν μιλούσαν ευθέως για Αυτό. Πράγματι, υπάρχει ένα μυστήριο ως προς το Άγιο Πνεύμα, σε σύγκριση με όσα γνωρίζουμε για τον Πατέρα και τον Υιό. Για παράδειγμα, στην Αγία Γραφή αποκαλύπτεται συχνά όχι ως προσωπικότητα, αλλά ως δύναμη (αν και ομολογούμε το Άγιο Πνεύμα ως Θείο Πρόσωπο). Οι θεολόγοι υποστηρίζουν: Ο Θεός Πατέρας και ο Θεός Υιός, συμβατικά μιλώντας, έχουν ήδη εκπληρώσει την αποστολή Τους για τη σωτηρία των ανθρώπων, αλλά το Άγιο Πνεύμα συνεχίζει να ενεργεί και τώρα. Τώρα είναι η ώρα Του. Μπορούμε μάλιστα να ισχυριστούμε ότι ζούμε στην εποχή του Αγίου Πνεύματος. Η σχέση του Αγίου Πνεύματος με τον άνθρωπο είναι μυστηριώδης, κεκαλυμμένη, απροσδιόριστη και δεν είναι πλήρως κατανοητή από εμάς.

Φοβόμαστε να τολμήσουμε να μιλάμε με βεβαιότητα για ένα τόσο βαθύ και μυστηριώδες θέμα, όμως, μπορούμε να συζητάμε τι λέει η Αγία Γραφή για την ενέργεια του Πνεύματος στη ζωή μας. Πρέπει να πούμε ότι υπάρχουν πολλά τέτοια χωρία στη Βίβλο.

Για παράδειγμα, ο Ιωάννης ο Θεολόγος σε μία από τις επιστολές του εξηγεί πώς να διακρίνουμε το Άγιο Πνεύμα από το εχθρικό πνεύμα της πλάνης: «Καὶ πᾶν πνεῦμα ὃ μὴ ὁμολογεῖ τὸν ᾿Ιησοῦν Χριστὸν ἐν σαρκὶ ἐληλυθότα, ἐκ τοῦ Θεοῦ οὐκ ἔστι· καὶ τοῦτό ἐστι τὸ τοῦ ἀντιχρίστου ὃ ἀκηκόατε ὅτι ἔρχεται, καὶ νῦν ἐν τῷ κόσμῳ ἐστὶν ἤδη» (Α΄ Ιω. 4:3). Από δω μαθαίνουμε πού δεν πρέπει να ψάχνουμε το Άγιο Πνεύμα. Το Άγιο Πνεύμα δεν υπάρχει σε διδασκαλίες που δεν ομολογούν τον Ιησού Χριστό ως ενσαρκωμένο Θεό. Όπως για παράδειγμα, στους μάρτυρες του Ιεχωβά που πιστεύουν ότι ο Χριστός είναι ο αρχάγγελος Μιχαήλ (εκπληκτικό πώς μπορεί κανείς να αφαιρέσει από τον Χριστό και τη Θεότητά Του και την ανθρωπινότητά Του!) Ή στη γιόγκα και σε άλλες αποκρυφιστικές διδασκαλίες και πρακτικές που αγνοούν τον Χριστό ή αρνούνται την Θεανθρωπινότητά Του.

Είναι σημαντικό να το θυμόμαστε αυτό, γιατί μερικές φορές είμαστε εκπληκτικά παμφάγοι στην πνευματική ζωή. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που θέλουν το κάθε τι να είναι απλά «πνευματικό» και δεν ενδιαφέρονται για την ποιότητα αυτής της «πνευματικότητας». Αλλά υπάρχουν διάφορες μορφές πνευματικότητας, επειδή μπορεί να ενεργούν διάφορα πνεύματα. Για αυτό ακριβώς μιλάει ο Ιωάννης ο Θεολόγος.

Ένα άλλο σημαντικό πράγμα για το Άγιο Πνεύμα μάς αναγγέλλει ο Απόστολος Παύλος. Γράφει ότι ο κάθε χριστιανός της εκκλησίας έχει μέσα του το Άγιο Πνεύμα. Παράξενο πράγμα! Πολλοί χριστιανοί το αρνούνται αυτό από ψευδή ταπεινοφροσύνη, νομίζοντας ότι μόνο οι δίκαιοι είχαν το Πνεύμα μέσα τους. Λένε: «Το Άγιο Πνεύμα δεν μπορεί να με πλησιάσει, επειδή είμαι αμαρτωλός». Η ταπεινοφροσύνη από μόνη της είναι αξιέπαινη, αλλά μια τέτοια λογική είναι λανθασμένη. Αν το Άγιο Πνεύμα δεν κατέβαινε στους αμαρτωλούς, δεν θα υπήρχε καθόλου στην Εκκλησία, διότι η Εκκλησία μας είναι η σύναξη μετανοούντων αμαρτωλών. Ο Θεός δε απονέμει τη χάρη ανάλογα με τις υποτιθέμενες καλές μας πράξεις, αλλά ανάλογα με το κατά πόσο παραμένουμε στους κόλπους της Εκκλησίας. Αν έχεις βαπτιστεί, αν έχεις χριστεί με το Άγιο Μύρο και έχεις την άδεια να μεταλαβαίνεις, μην τολμάς να λες: Δεν γνωρίζω το Άγιο Πνεύμα. Ναι, μπορείς να διώξεις το Πνεύμα από τη ζωή σου με τις αμαρτίες σου, αλλά, αφού σε έχει επισκεφτεί, μην λες ότι δεν Το γνωρίζεις.

Να τι λέει ο Απόστολος στους χριστιανούς: «Οτι δέ ἐστε υἱοί, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ εἰς τὰς καρδίας ὑμῶν, κρᾶζον· ἀββᾶ ὁ πατήρ» (Γαλ. 4:6). «Ὁ δὲ βεβαιῶν ἡμᾶς σὺν ὑμῖν εἰς Χριστὸν καὶ χρίσας ἡμᾶς Θεός, ὁ καὶ σφραγισάμενος ἡμᾶς καὶ δοὺς τὸν ἀρραβῶνα τοῦ Πνεύματος ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν» (Β΄ Κορ. 1:21-22). Και ακόμη πιο αυστηρά: «Εἰ δέ τις Πνεῦμα Χριστοῦ οὐκ ἔχει, οὗτος οὐκ ἔστιν Αὐτοῦ» (Ρωμ. 8:9).

Ο Απόστολος Παύλος γράφει επίσης ότι η παρουσία του Αγίου Πνεύματος στη ζωή μας πρέπει να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε τη ετερότητά μας προς τον κόσμο. Ο χριστιανός είναι ένας άνθρωπος που δεν είναι εκ του κόσμου τούτου: «Ψυχικὸς δὲ ἄνθρωπος οὐ δέχεται τὰ τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ· μωρία γὰρ αὐτῷ ἐστι, καὶ οὐ δύναται γνῶναι, ὅτι πνευματικῶς ἀνακρίνεται. Ὁ δὲ πνευματικὸς ἀνακρίνει μὲν πάντα, αὐτὸς δὲ ὑπ᾿ οὐδενὸς ἀνακρίνεται» (Α΄ Κορ. 2:14-15). Ας μην μας εκπλήσσει το γεγονός ότι ο κόσμος μπορεί να μην καταλαβαίνει τον χριστιανισμό μας. Ο χριστιανός είναι ένα ξένο σώμα για τον κόσμο. Όπως ακριβώς ένα σκουπιδάκι στο μάτι προξενεί δάκρυα και πόνο μέχρι να αφαιρεθεί, έτσι και ο αληθινός Χριστιανός είναι για τον κόσμο. Το Άγιο Πνεύμα δεν είναι εκ του κόσμου τούτου, και εμείς, λαμβάνοντας το Πνεύμα στα μυστήρια της Εκκλησίας, λαμβάνουμε επίσης την ετερότητά Του.

Για κάθε άνθρωπο της Εκκλησίας που έχει την απαρχή του Πνεύματος το σπίτι του είναι στον ουρανό. Εμείς, όμως, είμαστε τρομερά προσκολλημένοι στη γη. Προσπαθούμε να εγκατασταθούμε σε αυτόν τον κόσμο λες και θα μείνουμε εδώ για πάντα. Καλό θα ήταν, ακόμα και μέσα στην απαραίτητη βιοτική ρουτίνα, να μη χάνουμε ποτέ την αίσθηση της ανεστιότητας, που είναι φυσική για κάθε χριστιανό! Όπως αναφέρεται στην επιστολή προς Διόγνητον, οι χριστιανοί «πατρίδα τους έχουν κι αυτοί ένα ορισμένο τόπο, αλλά ως πάροικοι. Μετέχουν σε όλα ως πολίται και όλα τα υπομένουν ως ξένοι. Κάθε ξένος τόπος είναι πατρίδα τους και κάθε πατρίδα τους ξένος τόπος».

Ο Άγιος Παύλος διευκρινίζει ότι αυτή η αίσθηση της ανεστιότητας πρέπει κυριολεκτικά να βασανίζει τον χριστιανό. «Οἴδαμεν γὰρ ὅτι πᾶσα ἡ κτίσις συστενάζει καὶ συνωδίνει ἄχρι τοῦ νῦν· οὐ μόνον δέ, ἀλλὰ καὶ αὐτοὶ τὴν ἀπαρχὴν τοῦ Πνεύματος ἔχοντες καὶ ἡμεῖς αὐτοὶ ἐν ἑαυτοῖς στενάζομεν υἱοθεσίαν ἀπεκδεχόμενοι, τὴν ἀπολύτρωσιν τοῦ σώματος ἡμῶν» (Ρωμ. 8:22-23). Κάθε άνθρωπος που έχει την απαρχή του Πνεύματος είναι ένας άνθρωπος που «στενάζει και περιμένει την απολύτρωση». Παρεμπιπτόντως, αυτό εξηγεί γιατί οι ψυχές των ιδιοφυών, υπερταλαντούχων ανθρώπων σπαράζονταν πάντα από ανείπωτο μαρτύριο: ένιωθαν την ετερότητά τους προς τον κόσμο. Από εδώ προέρχονται τα μαρτύρια ψυχής και οι τραγωδίες ζωής των μεγάλων συγγραφέων, ποιητών, καλλιτεχνών και μουσικών. Ο λόγος όλων αυτών των τραγωδιών βρίσκεται στο ότι το πνεύμα θέλει σπίτι! Και όσο περισσότερα είναι τα δώρα του Θεού, τόσο πιο ισχυρό είναι αυτό το συναίσθημα.

Όλοι οι παγκοσμίως γνωστοί πάσχοντες, για τους οποίους δεν μπορεί κανείς να μιλήσει χωρίς δάκρυα: Μπετόβεν, Σούμπερτ, Σοπέν, Γκόγκολ, Ντοστογιέφσκι, Βαν Γκογκ είναι βαπτισμένοι άνθρωποι. Το φαινόμενο της πάσχουσας ιδιοφυΐας είναι φαινόμενο της χριστιανικής ύπαρξης. Εδώ κυβερνά το Πνεύμα, που έλκει τον άνθρωπο προς τον Ουρανό με τέτοια δύναμη, ώστε ο άνθρωπος σχεδόν σχίζεται στα δύο και πληρώνει τεράστιο τίμημα για τα αθάνατα έργα του.

Η Αγία Γραφή μας λέει επίσης ποιοι πρέπει να είναι οι καρποί του Πνεύματος. «Ὁ δὲ καρπὸς τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, πρᾳότης, ἐγκράτεια· κατὰ τῶν τοιούτων οὐκ ἔστι νόμος» (Γαλ. 5:22-23). «Ὁ γὰρ καρπὸς τοῦ Πνεύματος ἐν πάσῃ ἀγαθωσύνῃ καὶ δικαιοσύνῃ καὶ ἀληθείᾳ» (Εφεσ. 5:9). Για ποιο λόγο μας δίδεται το Άγιο Πνεύμα και τα δώρα Του; Για να ζούμε στην Εκκλησία και να εργαζόμαστε τη σωτηρία μας. Αυτά δίνονται για να τα πολλαπλασιάζουμε και να τα αποδίδουμε στα πόδια του Χριστού. Ας θυμηθούμε ότι το δέντρο αναγνωρίζεται από τον καρπό του και ότι ένα άκαρπο δέντρο κόβεται και ρίχνεται στη φωτιά (βλ. Μτ. 3:10). Ο κάθε καρπός, όμως, απαιτεί κόπο. Γι’ αυτό, παρεμπιπτόντως, μια εβδομάδα μετά την Πεντηκοστή η Εκκλησία προτείνει στους πιστούς τη νηστεία των Αποστόλων. Γεμάτοι από το Άγιο Πνεύμα, πρέπει να ξεκινήσουμε τη σοβαρή εργασία της καλλιέργειας πνευματικών καρπών.

Όλα αυτά είναι σημαντικό να τα θυμόμαστε, επειδή συχνά εκλαμβάνουμε τα δώρα του Θεού ως σοκολατάκια. Ερχόμαστε στο ναό, λαμβάνουμε τη χάρη, χαιρόμαστε.... Αυτό είναι σωστό και καλό, αλλά στην Εκκλησία δεν λαμβάνουμε μόνο χαρά, αλλά και ένα τρομερό όπλο για την καταπολέμηση της αμαρτίας. Αν ένας στρατιώτης δεν χρησιμοποιήσει το πολεμικό του όπλο στη διάρκεια μιας μάχης, θα καταδικαστεί. Και τα χαρίσματα του Πνεύματος μπορεί να μετατραπούν σε καταδίκη, αν δεν τα χρησιμοποιούμε στη μάχη για την αιώνια ζωή μας.

Έχοντας λάβει τα δώρα του Πνεύματος του Θεού στην εορταστική Θεία Λειτουργία, αξίζει να σκεφτούμε: Τι θα κάνω με αυτά; Πώς θα χρησιμοποιήσω αυτό το πολύτιμο δώρο; Είθε ο Κύριος να μας ενισχύει σε κάθε καλό έργο και πνευματική εργασία για την οικοδόμηση της σωτηρίας μας, η οποία χαρίζεται και κατακτιέται ταυτόχρονα. Είθε το Πνεύμα του Θεού, το μυστηριώδες και ακατανόητο, που «ὅπου θέλει πνεῖ, καὶ τὴν φωνὴν αὐτοῦ ἀκούεις, ἀλλ' οὐκ οἶδας πόθεν ἔρχεται καὶ ποῦ ὑπάγει» (Ιω. 3:8), να μην απομακρυνθεί από όλους εμάς.