Η κουλτούρα της προσευχής

Έχει η προσευχή κουλτούρα; Βεβαίως και έχει. Η νοοτροπία κάθε ανθρώπου, που διαμορφώνεται από πεποιθήσεις, αρχές και αξίες, καθορίζει την προσέγγισή του στη ζωή. Κάθε άνθρωπος, συνειδητά ή ασυνείδητα, έχει συγκεκριμένη κοσμοθεωρία, ιδιαίτερη διεργασία σκέψης και χαρακτηριστική συμπεριφορά, όταν διαχειρίζεται τις υποθέσεις του. Όλα αυτά μαζί απαρτίζουν τη μοναδική του κουλτούρα, η οποία προσδιορίζει ολόκληρη τη ζωή του. Ο άνθρωπος που προσεύχεται φέρει μέσα του τη χαρά και τη λύπη του, τον πόνο και τα βάσανά του, τις αδυναμίες, το περιβάλλον και ό, τι τον έχει επηρεάσει στην πορεία της ζωής του, και τα αναθέτει όλα στον Θεό. Και εφόσον παραδίδει ολοκληρωτικά τη ζωή του στον Θεό, μαθαίνει να ζει, βασιζόμενος στη βοήθεια και το έλεος του Κυρίου του. Όσο για τους ανθρώπους που δεν προσεύχονται, παραμένουν στη σφαίρα της αμφισβήτησης, της αμφιβολίας, του προβληματισμού και της σύγχυσης. Το σημείο αναφοράς τους είναι ο εαυτός τους. Εκείνοι που επιλέγουν τον Θεό ως σημείο αναφοράς τους έχουν μια κουλτούρα διαφορετική από εκείνους που ζουν χωρίς τον Θεό.

Ο άνθρωπος εκστασιάζεται με τον εαυτό του. Ο εγωισμός του είναι πολύ φουσκωμένος, ειδικά στην εποχή μας. Ως εκ τούτου, χρειάζεται ταπείνωση για να εισέλθει στη ζωή της προσευχής. Αν η προσευχή του είναι ειλικρινής, θα νιώσει τη μικρότητα και την ασημαντότητά του μπροστά στο μεγαλείο του Θεού και θα γίνει ταπεινός, όπως ακριβώς ο τελώνης (Λκ. 18:10-14). Όσο γι' αυτούς που δεν ξέρουν να προσεύχονται όπως ο τελώνης, η εσωτερική τους υπερηφάνεια θα τους κατατρώει όπως ακριβώς και τον Φαρισαίο. Αν είστε ταπεινοί, θα συνειδητοποιήσετε τη σημασία της προσευχής για σας, θα αποκτήσετε το πνεύμα της και, κατά συνέπεια, θα ζήσετε και θα ενσαρκώνετε την αγάπη. Τότε, θα αναζητήσετε περισσότερο χρόνο για την προσευχή, γιατί για σας θα είναι θέμα ζωής. Με αυτή την αφορμή ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος είπε: «Αν δεν προσεύχεσαι παρά μόνο κατά τη διάρκεια του χρόνου που διαθέτεις για προσευχή, τότε δεν προσεύχεσαι καθόλου». Δηλαδή, αν περιορίζετε την προσευχή σας σε συγκεκριμένες προγραμματισμένες ώρες και η προσευχή δεν είναι η μόνιμη κατάστασή σας, τότε εξακολουθείτε να βρίσκεστε στο πεδίο του καθήκοντος. Δεν έχετε ακόμη επεκταθεί προς το πεδίο της αγάπης. Όταν φτάσετε στο πεδίο της αγάπης, θα είστε στην κατάσταση που περιγράφει ο Ψαλμός: «’Εγὼ δὲ προσηυχόμην» (Ψαλ.108:4).

Ο άνθρωπος συνειδητοποιεί την αδυναμία του μέσα στον πόνο και τις αντιξοότητες, οπότε στρέφεται στον Θεό και προσεύχεται για τον εαυτό του και τους άλλους. Αν έχει φτάσει – ή αν βρίσκεται στην πορεία για να φτάσει – στο σημείο που η προσευχή γίνεται πραγματικά κουλτούρα του, τότε καθημερινά θα φέρει στον Θεό όλους εκείνους που υποφέρουν κάτω από το βάρος διαφόρων δοκιμασιών. Ωστόσο, εκείνοι που δεν βιώνουν την προσευχή ως όαση ασφάλειας αναρωτιούνται μάταια για την αιτία του πόνου, αμφιβάλλουν για τη Θεία Πρόνοια και παραπαίουν μέσα στη γκρίνια, το γογγυσμό και τα παράπονα για τη ζωή. Αυτή είναι η κατάσταση του σημερινού ανθρώπου, ιδίως στη διάρκεια καταστροφών και πολέμων. Φωνάζουν: «Πού είναι ο Θεός; Γιατί δεν κάνει τούτο ή το άλλο;» Ο άνθρωπος περιμένει εδώ και τώρα θαύματα από τον Θεό. Υπό το βάρος του πόνου και του φόβου θέλει γρήγορες και ανέξοδες λύσεις. Περιμένει σωτηρία, ασφάλεια, ανακούφιση και παρηγοριά. Μπροστά στη σημερινή παγκόσμια, οικονομική, ηθική, πολιτική και επικοινωνιακή σύγχυση, πολλοί θέτουν συνεχώς ερωτήματα όπως: Γιατί συμβαίνει αυτό; Ποια είναι η λύση;

Κάθε άνθρωπος απευθύνεται στον Θεό για τον εαυτό του, όμως πολύ λίγοι απευθύνονται για τους άλλους. Γιατί; Επειδή δεν έχουμε συνηθίσει να αναφέρουμε τακτικά και επιμελώς τους πλησίον μας στις προσευχές μας. Οι σημερινοί πιστοί μπαίνουν στον πειρασμό να σκέφτονται με βάση τη κοσμική λογική. Αν τύχει να θυμηθούν τον Θεό, η μνημόνευσή Του συχνά περιορίζεται σε λόγια κενά ή σε διαφυγή από το άγχος, τον θυμό ή την απελπισία. Ωστόσο, όσο η προσευχή δεν προέρχεται από μια καρδιά που αγωνιά για τους άλλους όπως για τον εαυτό της, δεν θα μετατραπεί σε πράξη, ούτε θα είναι αληθινή προσευχή, αλλά μάλλον θα πρόκειται για λόγια που έχουν ατομικιστικό και εγωκεντρικό χαρακτήρα.

Οι προσευχές θα σας ενδυναμώνουν, όταν επιμένετε καθημερινά να παρουσιάζετε στον Θεό όσους υποφέρουν, αναφέροντάς τους ονομαστικά

Πολλοί άνθρωποι σήμερα θεωρούν ότι δεν έχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουν τις μεγάλες συμφορές, επειδή εστιάζουν στις δικές τους ικανότητες και δυνάμεις. Αυτό είναι το σημείο εκκίνησής τους, όχι ο Θεός. Οι άνθρωποι του Θεού, αντίθετα, γνωρίζουν ότι μπορούν πολλά, όχι επειδή κατέχουν πολλά, αλλά μάλλον επειδή η χάρη του Θεού γεμίζει τις μεγάλες, στοργικές και θεόμορφες καρδιές τους. Ως πιστοί, θα πρέπει να αισθάνεστε πλούσιοι στο πνεύμα, και ότι με την αγάπη σας μπορείτε να αγκαλιάσετε ολόκληρο το σύμπαν. Οι προσευχές θα σας ενδυναμώνουν, όταν επιμένετε καθημερινά να παρουσιάζετε στον Θεό όσους υποφέρουν, αναφέροντάς τους ονομαστικά. Με τη θεία χάρη, θα βιώνετε περισσότερη αγάπη γι' αυτούς και θα νιώθετε αληθινή συγχώρεση για όσους σας προσβάλλουν. Θα βρίσκετε επίσης ρεαλιστικούς τρόπους για να συμβάλλετε στην ανακούφιση του πόνου τους.

Όταν ανοίγω τις παλάμες μου μπροστά στον Θεό, μπορεί να μην έχω σε αυτά τίποτα παρεκτός σκόνη, όμως, πιστεύω ότι ο Θεός είναι ικανός να την μετατρέψει σε χρυσάφι. Ένα από τα αραβικά χριστουγεννιάτικα τραγούδια λέει: «Οι βασιλιάδες ξεδίπλωσαν όλα τα χρήματά τους μπροστά στην κούνια σου, κι εγώ άπλωσα τις παλάμες μου γεμάτες σκόνη, γεμάτες σωρούς αμαρτιών και ντροπής. Τα άφησα στα πόδια σου και στάθηκα όρθιος. Τα χέρια μου είναι άδεια, μακρόθυμε Κύριέ μου». Οπότε, αδέρφια, ανοίξτε τις παλάμες σας για να τις γεμίσει Εκείνος με τα δώρα Του.

Υποχρεώστε τον εαυτό σας να αναφέρει στις καθημερινές σας προσευχές τους πλησίον ονομαστικά. Εκπαιδεύστε τον εαυτό σας να θυμάται αυτούς που συναντήσατε κατά τη διάρκεια της ημέρας και να τους αναφέρετε ονομαστικά ενώπιον του Κυρίου στις βραδινές προσευχές σας. Επικεντρωθείτε στο να αναφέρετε ανθρώπους που υποφέρουν από κάθε είδους προβλήματα: πολέμους, πλημμύρες, σεισμούς, ηφαίστεια, πνευματικές απώλειες, ηθική κατάρρευση, παρέκκλιση, οικογενειακά προβλήματα, θέματα υγείας κ.λπ. Θα δείτε ότι θα αγκαλιάσετε το σύμπαν με το πνεύμα σας, όπως ακριβώς το αγκάλιασε ο Χριστός σας πριν από εσάς. Προσευχηθείτε με ειλικρινή δάκρυα και ο Θεός θα σας αποκαλύψει τα οφέλη της προσευχής σας. Αφήστε την προσευχή να σας αλλάξει. Αν, μετά από χρόνια προσευχής, παραμένετε ο ίδιος, όπως ήσασταν πριν, τότε θα πρέπει να συνειδητοποιήσετε ότι η προσευχή δεν έχει γίνει ακόμη κουλτούρα σας.

Συγκεντρωθείτε ως χριστιανική κοινότητα με τους αδελφούς και τις αδελφές σας για να προσεύχεστε για την ειρήνη του κόσμου και για τις ψυχές που κατοικούν σε αυτόν. Προσφέρετε μαζί τους δεήσεις για συγκεκριμένα προβλήματα. Πραγματοποιήστε αγρυπνίες στις ενορίες και κάντε την ευχή του Ιησού. Ας ενθαρρύνουν οι πιστοί τους ιερείς και ιερείς τους πιστούς ώστε να εντείνουν τις προσευχές σε δύσκολες μέρες. Ας προσεύχονται όλοι, εν ενί στόματι και μια καρδία, με το κομποσκοίνι τους, και ας επικαλούνται το έλεος του Θεού για τον κόσμο. Οι μαθητές του Αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη, στο μοναστήρι τους στη Μεγάλη Βρετανία, μέχρι και σήμερα προσεύχονται όλοι μαζί: «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον ημάς και ελέησον τον κόσμο Σου».

Όταν ήμουν ιερέας, συνήθιζα, μαζί με μερικούς αδελφούς, να ανοίγω την εκκλησία της ενορίας κάθε βράδυ για να κάνουμε βραδινή προσευχή. Δεν υπήρξε μέρα που η εκκλησία να μην είχε ενορίτες, ακόμη και τις ημέρες που απουσίαζα. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη το κλίμα προσευχής. Το καθήκον της Εκκλησίας, κλήρου και πιστών, είναι να το εξασφαλίζει.

Ας δημιουργήσουμε κλίμα προσευχής στις εκκλησίες μας και ας επικεντρωθούμε στο μεγαλείο των ιερών ακολουθιών μας. Ας προσευχόμαστε για τον κόσμο και για όλους εκείνους που υποφέρουν. Γιατί να μην μετατρέψουμε τα σπίτια μας σε εκκλησίες; Στον Άγιο Σιλουανό τον Αθωνίτη είπαν κάποτε ότι οι μοναχοί βρίσκονται σε μεγάλη ταραχή λόγω του διωγμού της Εκκλησίας εκ μέρους των κομμουνιστών. Εκείνος απάντησε: «Κι εγώ στην αρχή είχα ανησυχήσει για αυτό που συμβαίνει. Αλλά μετά από πολλή προσευχή και συλλογισμούς, μού ήρθε η ακόλουθη σκέψη: Ο Θεός έχει ανεκδιήγητη αγάπη για τους πάντες. Είναι ο κυβερνήτης των χρόνων, των γεγονότων, πάντων και πασών. Επέτρεψε αυτόν τον διωγμό για κάποιο μελλοντικό καλό. Δεν είμαι σε θέση να το καταλάβω αυτό. Δεν έχω παρά μόνο την προσευχή και την αγάπη». Συμβούλευσε τους αδελφούς του να κάνουν το ίδιο.

Αυτή είναι η κουλτούρα της προσευχής!

Antiochian Orthodox Christian Archdiocese