Γιατί μας δημιούργησε ο Θεός;

Ο Σέργιος Χουντίεβ

Μια από τις σπουδαιότερες μορφές στην ιστορία του πολιτισμού μας, ο Σωκράτης, διακρινόταν για τις ερωτήσεις που έκανε αναφορικά με ζητήματα που όλοι οι άλλοι τα θεωρούσαν αυτονόητα: για παράδειγμα, «τι είναι δικαιοσύνη;» ή «τι είναι ομορφιά;». Ορισμένες από αυτές τις ερωτήσεις ενοχλούσαν πολύ τους συμπολίτες του, τόσο που ο Σωκράτης βρέθηκε υπόδικος. Η Απολογία του έχει φτάσει σε εμάς· και μέσω αυτής και η περίφημη του φράση «Μια ανεξερεύνητη ζωή δεν αξίζει να την ζει κανείς». Η φράση αυτή έγινε σύνθημα όλης της ευρωπαϊκής φιλοσοφίας. Τι είναι όμως η «ανεξερεύνητη ζωή»; Είναι ζωή που την περνάει κανείς λες και βρίσκεται σε χειμερία νάρκη, όταν δηλαδή ο άνθρωπος δεν σκέφτεται τα «μεγάλα ερωτήματα», όπως τα χαρακτήρισε, χιλιετίες αργότερα, ο Γερμανός στοχαστής Εμμανουήλ Καντ: «Τι μπορώ να ξέρω;», «Τι πρέπει να κάνω;», «Σε τι μπορώ να ελπίζω;». Μπορούμε να ζούμε τις καθημερινές χαρές και λύπες, τις μικροσυγκρούσεις και τα πάθη, σαν να βρισκόμαστε σε νάρκωση, καθώς προχωράμε από τη γέννηση προς τα γηρατειά και στο θάνατο.

Ο Σέργιος Χουντίεβ Μπορεί να ξυπνήσει κάποιος μια μέρα και να σκεφτεί: τι κάνω εδώ; Για ποιο λόγο μου δόθηκε η ζωή; Έχω ελπίδα για κάτι μεγαλύτερο; Ένα από αυτά τα μεγάλα ερωτήματα είναι το ερώτημα της καταγωγής. Γνωρίζουμε ότι το σύμπαν υπάρχει. Γνωρίζουμε ότι το σύμπαν έχει μια τάξη, έχει μια αρμονία και μια δομή που οι επιστήμονες μπορούν να περιγράψουν με τη γλώσσα των μαθηματικών. Γνωρίζουμε ότι το σύμπαν είναι όμορφο: το φθινοπωρινό δάσος, ο γαλαξίας που υψώνεται πάνω από τα βουνά, η απέραντη θάλασσα...

Πολύ παλιά – πάλι στην αρχαία Ελλάδα – οι άνθρωποι αναρωτιόντουσαν για την αιτία όλων αυτών. Γιατί υπάρχουν όλα αυτά; Ποια είναι η πηγή αυτής της τάξης και της ομορφιάς; Οι άνθρωποι έβλεπαν πίσω από όλα αυτά έναν κάποιο δημιουργικό Νου, όχι τυφλές δυνάμεις, αλλά Κάποιον που έκανε το σύμπαν να υπάρχει (ή τουλάχιστον το έβαλε σε τάξη), Κάποιον που αγαπά την ομορφιά, την αρμονία και την τάξη. Όμως, παρά τις λάμψεις αυτές των φιλοσόφων, οι Έλληνες, όπως και άλλοι λαοί, ήταν πολυθεϊστές και λάτρευαν πλήθος θεών, οι οποίοι τις περισσότερες φορές συνδέονταν με τις δυνάμεις της φύσης.

Όσο οι φιλόσοφοι έκαναν εικασίες – άλλοτε ευφυείς, άλλοτε λανθασμένες – ο Θεός για τον οποίο έκαναν εικασίες, αποκαλύφθηκε, μίλησε, απευθύνθηκε απευθείας στους ανθρώπους. Πρώτα, σε έναν άνθρωπο με το όνομα Αβραάμ, όπως μας λέει λεπτομερώς το βιβλίο της Γένεσης. Δεν ήταν ένας από τους θεούς, αλλά ο ένας αληθινός Θεός που δημιούργησε τον ουρανό και τη γη. Ο Θεός δημιούργησε συγκεκριμένες σχέσεις με τους ανθρώπους, δηλαδή, αυτό που η Βίβλος αποκαλεί «Διαθήκη». Έτσι ξεκίνησε η ιστορία της Αποκάλυψης.

Αυτό που οι καλύτεροι ειδωλολάτρες φιλόσοφοι είχαν υποθέσει αμυδρά, αποκαλύφθηκε με σαφήνεια. Το σύμπαν υπάρχει, είναι τακτοποιημένο και όμορφο, επειδή έχει έναν Δημιουργό.

Υπάρχουν αλήθειες που κανείς δεν τις αμφισβητεί ιδιαίτερα, γιατί κανείς δεν το χρειάζεται. Δεν επηρεάζουν σε τίποτα. Αλλά μια αλήθεια – η αλήθεια για τον Θεό-δημιουργό – αλλάζει τα πάντα: πώς ζούμε και πώς πεθαίνουμε, τι πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό και τι όχι, πώς βλέπουμε τον εαυτό μας, ο ένας τον άλλον και τον κόσμο γενικότερα.

Στις μέρες μας, είναι αρκετά διαδεδομένη η άποψη, την οποία διδαχθήκαμε πολλοί από εμάς στο σοβιετικό σχολείο: ότι δεν υπάρχει Θεός, παρά μόνο ύλη, η οποία κινείται αενάως σύμφωνα με τους δικούς της αμετάβλητους νόμους.

Η άποψη αυτή διατυπώνεται παραδειγματικά από τον Γάλλο επιστήμονα Ζακ Μονό: «Ο άνθρωπος πρέπει τελικά να ξυπνήσει από χιλιετή ύπνο, και όταν ξυπνήσει, θα βρεθεί εντελώς μόνος, σε απόλυτη απομόνωση. Μόνο τότε ο άνθρωπος θα συνειδητοποιήσει τελικά ότι, όπως ο τσιγγάνος, ζει στην άκρη ενός κόσμου που του είναι ξένος. Ενός κόσμου που είναι κουφός στη μουσική του, είναι αδιάφορος μπροστά στις προσδοκίες του, όπως είναι αδιάφορος και στα βάσανα ή στα εγκλήματά του..... Ο άνθρωπος συνειδητοποιεί τελικά τη μοναξιά του στην αδιάφορη απεραντοσύνη του Σύμπαντος, από το οποίο αναδύθηκε τυχαία».

Και ίσως ακόμη καλύτερα η παραπάνω άποψη διατυπώνεται από τον Ρώσο ποιητή Γεώργιο Ιβάνοφ:

Τι καλά που δεν υπάρχει Τσάρος.
Τι καλά που δεν υπάρχει Ρωσία.
Τι καλά που δεν υπάρχει Θεός.
Μόνο η κίτρινη αυγή,
μόνο τα παγωμένα αστέρια,
μόνο τα εκατομμύρια χρόνια.
Τι καλά που κανένας,
τι καλά που τίποτα,
τόσο μαύρο και τόσο νεκρό,
που πιο νεκρό δεν γίνεται
και πιο μαύρο δε θα υπάρξει,
που κανένας δε θα μας βοηθήσει
και δε χρειάζεται να βοηθάει.

Όλες οι ανθρώπινες ελπίδες, τα όνειρα και οι φόβοι είναι υποπροϊόν των ηλεκτροχημικών αντιδράσεων που γίνονται στον εγκεφαλικό φλοιό, και οι οποίες θα σταματήσουν για πάντα τη στιγμή του φυσικού θανάτου. Το σύμπαν είναι άσκοπο και στερείται οποιουδήποτε νοήματος. Όπως είπε ο διάσημος αθεϊστής συγγραφέας Ρίτσαρντ Ντόκινς, «στο σύμπαν δεν υπάρχει ούτε καλό ούτε κακό, ούτε σκοπός ούτε σχέδιο, τίποτα παρά μόνο τυφλή, αδίστακτη αδιαφορία». Οι τυφλές και άσκοπες δυνάμεις που μας έφεραν στην ύπαρξη θα μας καταστρέψουν το ίδιο τυφλά και άσκοπα.

Η βιβλική αποκάλυψη μας δίνει την εντελώς αντίθετη εικόνα:

«Ψαλμός ευχαριστήριος. Στον Κύριο αλαλάξτε ολόκληρη η γη! Τον Κύριο λατρέψτε με χαρά! Ελάτε μπρος του μ’ αγαλλίασης κραυγές! Καλά γνωρίστε ότι ο Κύριος, αυτός είν’ ο Θεός· αυτός μας έφτιαξε κι όχι εμείς· λαός δικός του είμαστε, κοινότητα που τη φροντίζει. Τις πύλες του μ’ ευχαριστία περάστε, με ύμνο μπείτε στου ναού του τις αυλές· δοξολογήστε τον, το όνομά του ευλογήστε! Είναι καλός ο Κύριος! Αιώνια διαρκεί η αγάπη του, κι η αξιοπιστία του σε όλες τις γενιές» (Ψαλ.99, 1-5)*.

Ο κόσμος δημιουργήθηκε από τον Θεό: τα εγχυματικά και οι Αρχάγγελοι, τα χορταράκια και οι γαλαξίες, οι κόκκοι άμμου και οι άνθρωποι, όλα όσα βλέπουμε και όλα όσα δεν βλέπουμε. Ο Θεός τον σχεδίασε και τον δημιούργησε, ακριβώς όπως ένας συγγραφέας δημιουργεί ένα μυθιστόρημα ή ένας συνθέτης μια συμφωνία. Η διαφορά εδώ είναι ότι ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη γλώσσα και, κατά κανόνα, τα σχήματα που υπήρχαν πριν από αυτόν, ο συνθέτης δεν είναι ο δημιουργός των ήχων, είναι αυτός που απλώς τους διευθετεί με έναν ορισμένο τρόπο. Ο Θεός δημιουργεί τον κόσμο από το τίποτα. Ό,τι υπάρχει υπάρχει μόνο επειδή ο Θεός το θέλησε. Όπως ψέλνουν οι σωσμένοι στο βιβλίο της Αποκάλυψης: «ἄξιος εἶ, ὁ Κύριος καὶ Θεὸς ἡμῶν, λαβεῖν τὴν δόξαν καὶ τὴν τιμὴν καὶ τὴν δύναμιν, ὅτι σὺ ἔκτισας τὰ πάντα, καὶ διὰ τὸ θέλημά σου ἦσαν καὶ ἐκτίσθησαν» (Αποκ. 4:11).

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Υπάρχουν πάρα πολλά πρακτικά ζητήματα που αφορούν στην αξιοπρέπεια, την ελευθερία, τον προορισμό και την ελπίδα μας. Αλλά για αυτά θα μιλήσουμε κάποια άλλη φορά.

*Η μετάφραση του ψαλμού στη δημοτική αντλήθηκε από την ιστοσελίδα της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρείας: https://ebible.gr/tgv/psa.3