Λίπλιαν, μια γενέτειρα που μοιάζει όλο και λιγότερο με τον εαυτό της

Με τη φιλενάδα μου την Κριστίνα, κάνουμε έναν περίπατο στην γενέτειρά της πόλη, το Λίπλιαν. Πρώην πόλη, σήμερα αποτελεί ένα προάστιο της ταχέως αναπτυσσόμενης Πρίστινα που έχει χάσει σχεδόν εντελώς την ταυτότητά της. Η Κριστίνα, αριστούχος φοιτήτρια αρχιτεκτονικής στο υπό εξορίαν Πανεπιστήμιο της Πρίστινα (που τώρα λειτουργεί στην Κοσόβσκα Μιτρόβιτσα), μας δείχνει πώς είναι σήμερα το Λίπλιαν. Και αυτό δεν είναι δύσκολο για τους εξόριστους Σέρβους στο Κοσσυφοπέδιο και τα Μετόχια.

Η Κριστίνα Βάσιτς, φοιτήτρια του Πανεπιστημίου της Πρίστινα

Αδύνατον χωρίς εκκλησία

– Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου νέοι εδώ: έχουν όλοι μετακομίσει. Όταν επισκεπτόμαστε τους γονείς μας, μένουμε στο σπίτι τον περισσότερο καιρό, βοηθώντας τους με όποιον τρόπο μπορούμε. Έχει απομείνει ένα σερβικό καφενείο στο Λίπλιαν, αλλά εκεί συγκεντρώνονται οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι. Συνήθως, όταν συναντιόμαστε με τους συνομηλίκους μας, αυτό γίνεται μόνο στην εκκλησία. Μερικές φορές πηγαίνουμε σε κάποιο αλβανικό καφενείο, αλλά τίποτα το σπουδαίο. Αλλά η εκκλησία είναι ένας τόπος έλξης: νιώθεις πιο ελεύθερος εδώ, ενώ όλη η ζωή των Σέρβων του Λίπλιαν συνδέεται με την εκκλησία, δεν γίνεται αλλιώς.

Όλη η ζωή των Σέρβων του Λίπλιαν συνδέεται με την εκκλησία, δεν γίνεται αλλιώς

Όταν υπήρχε πόλεμος και πογκρόμ σε όλο το Κοσσυφοπέδιο και τα Μετόχια, η εκκλησία αποτελούσε το μόνο καταφύγιο, και όχι μόνο για τους Σέρβους. Όλοι κατέφευγαν εδώ, στην εκκλησία, ελπίζοντας μόνο στον Θεό. Τώρα υπάρχουν λίγοι ορθόδοξοι χριστιανοί στην πόλη, και κάθε μέρα όλο και λιγοστεύουν. Χαρακτηριστική εικόνα: τα παλιά μονώροφα σπίτια, όπου κάποτε ζούσαν οι Σέρβοι, κατεδαφίζονται λόγω έλλειψης χρήσης και στη θέση τους χτίζονται πολυώροφα κτίρια, επισκιάζοντας την εκκλησία. Είναι σαφές ποιοι μένουν στις πολυκατοικίες. Έτσι αλλοιώνεται ο εξωτερικός και εσωτερικός κόσμος του Λίπλιαν», διηγείται η Κριστίνα.

Τα πάντα γίνονται απόξενα και αλλότρια

– Η αστικοποίηση, η μετατροπή μιας ήσυχης πόλης σε ένα πολυσύχναστο προάστιο, είναι κάτι σαν απάντηση στις προσπάθειες των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου να παραμείνουν στο Λίπλιαν. Φαίνεται, ότι αυτή η μαζική κίνηση για οικοδόμηση σε κάθε γειτονιά αποτελεί μια προσπάθεια ώστε να σβηστεί κάθε σερβικό ίχνος. Τα σπίτια; Η συντριπτική πλειονότητα των σπιτιών μας αγοράστηκε φτηνά, εξαγοράστηκε και κατεδαφίστηκε, και στη θέση τους υπάρχουν αστραφτερά τσιμεντένια τερατουργήματα. Η πιο πρόσφατη κατεδάφιση ήταν η πρόσφατη κατεδάφιση του κτιρίου της διοίκησης, ενός παλιού αρχιτεκτονικού μνημείου. Οι νέοι ιδιοκτήτες δεν νοιάζονται για την τήρηση των κανόνων της αρχιτεκτονικής και δεν ενδιαφέρονται για τη μνήμη κάποιων Σέρβων που κάποτε ζούσαν εδώ. Το Λίπλιαν σήμερα δεν μοιάζει καθόλου πλέον με την πόλη που πήγα σχολείο. Σύντομα δεν θα αναγνωρίζω καθόλου τη γενέτειρά μου, όλα είναι απόξενα, αλλότρια.

Αγίασμα

Σε μικρή απόσταση από την εκκλησία βρίσκεται μια θαυματουργή πηγή, που κάποτε αποτελούσε τακτικό τόπο συνάντησης των κατοίκων της πόλης. Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στους μάρτυρες Φλώρο και Λαύρο, ενώ η χριστιανική ιστορία της πόλης ανάγεται στους πρώτους αιώνες.

Η συντριπτική πλειονότητα των σπιτιών μας αγοράστηκε φτηνά, εξαγοράστηκε και κατεδαφίστηκε, και στη θέση τους υπάρχουν αστραφτερά τσιμεντένια τερατουργήματα

– Η εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου, βρίσκεται πάνω στα θεμέλια ενός ειδωλολατρικού ναού, ο οποίος όμως ήταν ειδωλολατρικός για μικρό χρονικό διάστημα. Όπως και συνέβη: οι μελλοντικοί μάρτυρες Φλώρος και Λαύρος, λιθοξόοι στο επάγγελμα, στάλθηκαν εδώ, στην Ιλλυρία, για να χτίσουν έναν ειδωλολατρικό ναό. Κατά τη διάρκεια της κατασκευής, οι άγιοι κήρυτταν το Ευαγγέλιο, θεράπευαν τους αρρώστους και μοίραζαν χρήματα στους φτωχούς. Και το κήρυγμά τους οδήγησε στο γεγονός ότι πολλοί, μεταξύ των οποίων ο πρώην ειδωλολάτρης ιερέας και ο γιος του, πίστεψαν στον Χριστό, και όταν ο ναός ολοκληρώθηκε, πέταξαν τα είδωλα και έστησαν τον σταυρό. Για αυτό θανατώθηκαν στην πυρά, ενώ μετά οι άγιοι μάρτυρες ρίχτηκαν σε ένα πηγάδι και σκεπάστηκαν με χώμα. Τώρα υπάρχει εδώ μια θαυματουργή πηγή, αλλά είναι ήδη ετοιμόρροπη.

Πως προσπαθούν να μας «εξαφανίσουν»

Η πηγή είναι ετοιμόρροπη, και το περίφημο καφενείο του ιδιοκτήτη, σεβαστό από όλους τους εναπομείναντες Σέρβους, είναι επίσης ετοιμόρροπο: ο ηλικιωμένος ιδιοκτήτης του δεν δέχεται να το πουλήσει σε καμία τιμή. Είπε: «Είναι θέμα αρχής, θέλω να μείνουν οι Σέρβοι!». Ο τεράστιος χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων κοντά στην ετοιμόρροπη καφάνα (σημ.τ.μετ. είδος ταβέρνας ή μπιστρό στη Σερβία), τα σέρβικα σπίτια σε αυτή την οδό, που περιμένουν να κατεδαφιστούν για να δώσουν τη θέση τους σε νέους χώρους στάθμευσης και εμπορικά κέντρα, καθώς και οι επιγραφές πάνω από την είσοδο, οι οποίες συνήθιζαν να αναδεικνύουν με αξιοπρέπεια ποιος έχτισε αυτό το σπίτι πριν από 200 χρόνια, σταδιακά φθείρονται, ξεπλένονται από τη βροχή, εξαφανίζονται, όπως ακριβώς και η γλώσσα που μιλιόταν εδώ για αιώνες.

– Ο κόσμος δεν γνωρίζει καν, ότι το Λίπλιαν υπάρχει. Πρέπει να τους εξηγήσω, ότι βρίσκεται κοντά στην Πρίστινα, κοντά στη Γκρατσάνιτσα. Δεν γράφουν καν για εμάς στις ειδήσεις: δεν είμαστε πολύ του ενδιαφέροντος. Αλλά οι Σέρβοι και οι Αλβανοί ζούσαν πάντα μαζί εδώ, ζούσαν και δεν μάλωναν. Μέχρι τα περίφημα γεγονότα. Και έτσι εδώ, ο καθένας μιλούσε τη γλώσσα του, όλοι σεβόταν ο ένας τον άλλον, όλα ήταν, ξέρετε, κάπως φυσικά και καλοσυνάτα. Έχουν έρθει άλλες εποχές.

Δεν θα φύγουμε έτσι απλά

Λίπλιαν. Παλαιές και νέες εκκλησίες. Διατηρητέο μνημείο των απελευθερωτών.

Η πλούσια ιστορία της γενέτειράς της, η προσοχή (που δεν μπορεί να λείπει) στη δίνη των γεγονότων στην περιοχή, χρησιμεύει ως έμπνευση για την Κριστίνα:

– Αποφάσισα σταθερά να αφοσιωθώ στην αρχιτεκτονική. Θα προσπαθήσω να διασώσω στο έργο μου την ομορφιά που είδα στη γενέτειρά μου, το Λίπλιαν. Πού βρίσκονται οι ρίζες αυτής της ομορφιάς που εξαφανίζεται; Νομίζω, στη συνειδητοποίηση, ότι δεν έχουν χαθεί όλα, ότι εμείς οι Σέρβοι θα επιβιώσουμε με κάποιο θαύμα. Και μέσα στην πίστη, φυσικά. Πού μπορούμε να πάμε χωρίς την πίστη; Η αρχιτεκτονική των εκκλησιών είναι μια συνεχής πηγή έμπνευσης. Κοιτάξτε, εδώ είναι το μνημείο για τους πεσόντες στρατιώτες στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, εδώ είναι η νέα εκκλησία των Αγίων Μαρτύρων Φλώρου και Λαύρου, η οποία σχεδιάστηκε από τον ίδιο αρχιτέκτονα υπό την επίβλεψη του οποίου χτίστηκε και η εκκλησία του Αγίου Σάββα στο Βελιγράδι, και εδώ είναι η παλιά εκκλησία, η οποία είναι πολλών αιώνων. Πολλά πράγματα συνέβησαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, υπήρξαν τρομερά γεγονότα, αλλά και χαρούμενα. Δεν πρέπει να αποθαρρυνόμαστε, θα υπάρξει και χαρά. Όχι, δεν θα φύγουμε από αυτό το μέρος τόσο εύκολα. Σε καμία περίπτωση.