Τι λέει η Εκκλησία για την ανάσταση νεκρών;

Αγαλλίαση δικαίων εν Κυρίω. Βασνετσόβ

Η διδασκαλία περί καθολικής αναστάσεως των νεκρών είναι στην ουσία το θεμέλιο του χριστιανισμού. Τι λέει για αυτό η Βίβλος και η διδασκαλία της Εκκλησίας; Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια απάντηση στη συνέχεια.

Ποια είναι η ουσία της διδασκαλίας για την ανάσταση των νεκρών;

Λίγο πριν τη Δευτέρα Παρουσία Του, ο Ιησούς Χριστός θα αναστήσει τα σώματα όλων των ανθρώπων που κατά καιρούς έχουν πεθάνει και θα τα ενώσει με τις ψυχές τους. Με αυτά τα αναστημένα σώματα, οι άνθρωποι θα προϋπαντήσουν τον Κύριο κατά την Τελευταία Κρίση, όπου θα καθοριστεί τελεσίδικα η περαιτέρω μοίρα του καθενός στην αιωνιότητα. Με τα ίδια σώματα θα εισέλθουν στην μεταμορφωμένη πραγματικότητα της Βασιλείας του Θεού.

Τι αναφέρει για την ανάσταση η Παλαιά Διαθήκη;

Η πιο σημαντική αναφορά για την επερχόμενη ανάσταση ανήκει στον δίκαιο Ιώβ, που έζησε δύο χιλιετίες πριν από τη γέννηση του Χριστού: «…Αιώνιος είναι εκείνος, ο οποίος μέλλει να με ελευθερώση από τα δεινά της επιγείου μου αυτής ζωής. Θα αναστήση το σώμα μου, το οποίον γεύεται εξαντλητικώς όλα αυτά τα δεινά. Διότι από τον Κύριον και παντοδύναμον Θεόν θα συντελεσθή αυτή η ανάστασις. Αυτά τα οποία εγώ μέσα μου γνωρίζω πολύ καλά, τα γνωρίζω με το μάτι της ψυχής. Τα βλέπει ο οφθαλμός της πίστεως και κανείς άλλος (Ιώβ. 19: 25-27)*. Ένας από τους Αγίους Μακκαβαίους, που μαρτύρησαν στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ., εκφράζει ακόμα πιο ξεκάθαρα την παλαιοδιαθηκική πίστη στην ανάσταση: Όταν δε έπνεε πλέον τα λοίσθια, είπε προς τον βασιλέα· “συ μέν, αλιτήριε, αφαιρείς από ημάς την παρούσαν ζωήν, ο βασιλεύς όμως του κόσμου θα μας αναστήση εις μίαν αιωνίαν ζωήν, εφ' όσον ημείς απεθάνομεν, δια να μείνωμεν πιστοί στους νόμους του”.

Έχει μιλήσει ο Ίδιος ο Ιησούς Χριστός για την μελλοντική ανάσταση;

Ναι, πολλές φορές: Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμο, ώστε παρέδωσε στον θάνατο τον μονογενή του Υιό, για να μη χαθεί όποιος πιστεύει σ’αυτόν αλλά να έχει ζωή αιώνια (Ιω. 3: 16). Να είστε βέβαιοι πως πλησιάζει ο καιρός, έφτασε κιόλας, που οι νεκροί θ’ ακούσουν τη φωνή του Υιού του Θεού, κι όσοι την ακούσουν θα ζήσουν. Γιατί όπως ο Πατέρας είναι πηγή ζωής, έτσι έκανε και τον Υιό πηγή ζωής· και του έδωσε την εξουσία να κρίνει τους ανθρώπους, γιατί αυτός είναι ο Υιός του Ανθρώπου. Μην απορείτε γι’ αυτό. Πλησιάζει ο καιρός που όλοι οι νεκροί θ’ ακούσουν τη φωνή του. Όσοι έχουν πράξει δίκαια στη ζωή τους, θ’ αναστηθούν τότε για να λάβουν μέρος στην καινούρια ζωή· κι όσοι έπραξαν φαύλα έργα, θ’ αναστηθούν για ν’ αντιμετωπίσουν την καταδίκη (Ιω. 5: 25-29)*.

Τι έλεγαν για την ανάσταση οι απόστολοι;

Η πίστη στην ανάσταση ήταν ένα από τα κεντρικά θέματα του αποστολικού κηρύγματος. Για την ανάσταση, συγκεκριμένα, μιλάει επανειλημμένα ο απόστολος Παύλος στις επιστολές του: Και ο Θεός που ανέστησε τον Κύριο, με τη δύναμή του θα αναστήσει κι εμάς (Α΄ Κορ. 6: 14). Γιατί αν οι νεκροί δεν ανασταίνονται, τότε ούτε ο Χριστός έχει αναστηθεί. Κι αν ο Χριστός δεν έχει αναστηθεί, η πίστη σας είναι χωρίς περιεχόμενο· ζείτε ακόμα μέσα στις αμαρτίες σας (Α΄ Κορ. 15: 16-17). Εμείς πιστεύουμε ότι ο Ιησούς πέθανε κι αναστήθηκε· το ίδιο πιστεύουμε κι ότι αυτούς που πέθαναν πιστεύοντας στον Ιησού, ο Θεός θα τους αναστήσει για να ζήσουν μαζί του (Α΄ Θεσσ. 4: 14).

Πώς συνδέονται η Ανάσταση του Χριστού και η καθολική ανάσταση των ανθρώπων;

Στην αυγή της ανθρωπότητας, οι πρώτοι άνθρωποι, ο Αδάμ και η Εύα, διέρρηξαν τη σχέση τους με τον Θεό, με αποτέλεσμα στη ζωή τους και στη ζωή όλων των απογόνων τους να μπει η αμαρτία, τα βάσανα και ο θάνατος. Προκειμένου να σώσει το δημιούργημά Του, ο Θεός αποφασίζει να γίνει ο Ίδιος άνθρωπος και με αυτόν τον τρόπο να αποκαταστήσει τη διαρρηγμένη σχέση μεταξύ του Δημιουργού και των ανθρώπων. Μετά την ενσάρκωση του Υιού του Θεού, όλα όσα συνέβησαν στον Ιησού Χριστό ως Άνθρωπο, έχουν σωτηριακή σημασία και πρέπει να συμβούν στον καθέναν από εμάς. Και αφού ο Σωτήρας αναστήθηκε σωματικά, τότε και εμείς καλούμαστε να αναστηθούμε κατ’ αναλογίαν.

Γιατί χρειάζεται η ανάσταση, εφόσον η ανθρώπινη ψυχή είναι αιώνια;

Όταν ο Θεός δημιούργησε ολόκληρο τον κόσμο, τον σχεδίασε πολύπλοκο και πολυδιάστατο. Ο άνθρωπος, ως κύριος και αντανάκλαση αυτού του κόσμου, έχει και αυτός διάφορα επίπεδα ζωής. Το σώμα μας είναι ένα σημαντικό μέρος του εαυτού μας, και γι' αυτό η κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι ψυχές, μετά τον χωρισμό από το σώμα, θεωρείται από την Εκκλησία ατελής. Στην αιωνιότητα καλείται να συμμετάσχει ολόκληρος ο άνθρωπος, και όχι ένα μέρος του. Για αυτό θα πραγματοποιηθεί από τον Θεό η κοινή ανάσταση των ανθρώπων — ως πλήρης αποκατάσταση της φύσης μας για την ολική συμμετοχή στη «ζωή του μέλλοντος αιώνος» και για την πλήρη επικοινωνία με τον Δημιουργό.

Πότε και πώς θα γίνει η ανάσταση;

Δεδομένου ότι ο Κύριος απέκρυψε από μας την ακριβή ώρα της έλευσής Του, λέγοντας ότι «Ποια όμως μέρα και ώρα θα έρθει το τέλος, κανένας δεν το ξέρει· ούτε οι άγγελοι των ουρανών, παρά μόνον ο Πατέρας μου» (Μτ. 24:36), δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε καμία συγκεκριμένη ημερομηνία για την ανάσταση.

Γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι η ανάσταση αυτή θα είναι καθολική. Οι ψυχές όλων των νεκρών θα ενωθούν με τα σώματά τους, τα δε σώματα των ζωντανών θα μεταμορφωθούν. Ωστόσο, δεν έχει αποκαλυφθεί σε μας, κατά πόσον οι άνθρωποι που θα ζουν τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή θα περάσουν από τη διαδικασία του θανάτου, όπως εμείς τον γνωρίζουμε, ή εάν με τον ένα ή τον άλλον τρόπο τα σώματά τους θα γίνουν ίδια με αυτά των αναστημένων νεκρών.

Πώς θα είναι τα σώματά μας μετά την ανάσταση;

Τη στιγμή της ανάστασης, ο άνθρωπος σωματικά θα γίνει όμοιος με τον Χριστό, όπως Αυτός εμφανιζόταν στους μαθητές Του μετά την Ανάστασή Του. Και δεν θα έχει υλικούς περιορισμούς: πείνα, πόνο, κόπωση και άλλες φυσιολογικές ανάγκες. Έτσι, το αναστημένο σώμα του Σωτήρα είναι ικανό να γίνεται αόρατο, να μην αισθάνεται το κρύο ή τη ζέστη, να είναι αθάνατο και άφθαρτο. Εκτός από αυτό, τα νέα σώματα των ανθρώπων, ενώ θα διατηρούν τα διακριτικά χαρακτηριστικά της εμφάνισής τους, δεν θα έχουν τα προηγούμενα ελαττώματα, και αν ένας άνθρωπος στην προηγούμενη ζωή ήταν, για παράδειγμα, χωλός, αλλήθωρος ή παράλυτος, μετά την ανάσταση αυτές οι ενδείξεις της ασθένειας θα εξαφανιστούν.

Τέτοια τέλεια σώματα θα δοθούν σε όλους, και σε αμαρτωλούς και σε δίκαιους;

Αφενός, τα σώματα όλων των ανθρώπων θα είναι εξίσου άφθαρτα, αθάνατα και χωρίς φυσιολογικές ανάγκες. Αφετέρου δε, θα υπάρχει κάποια διαφορά μεταξύ των δικαίων και των αμαρτωλών. Τα σώματα των δικαίων, σύμφωνα με τους πατέρες της Εκκλησίας, θα περιβάλλονται από δόξα και θα έχουν ευγενή και ευπρεπή όψη. Τα σώματα των αμαρτωλών, παρά την αθανασία και την ακεραιότητά τους, θα φέρουν κάποιο αποτύπωμα της αμαρτωλής ζωής την οποία έζησαν, χωρίς να έχουν μετανοήσει για αυτό. Αυτό το αποτύπωμα θα λειτουργεί απωθητικά και θα εκμηδενίζει την γενική ακεραιότητα του αναστημένου σώματος.

Σε ποια ηλικία θα αντιστοιχεί η εμφάνιση των αναστημένων;

Δεν υπάρχει ενιαία απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Οι περισσότεροι θεολόγοι και άγιοι πατέρες λένε ότι οι άνθρωποι θα αναστηθούν με σώματα που θα αντιστοιχούν σε ώριμη ηλικία, εκείνη την περίοδο κατά την οποία έχουμε πλήρη άνθηση των ψυχικών και σωματικών δυνάμεων. Ωστόσο, υπάρχει η άποψη ότι ορισμένοι ασκητές, ως ένδειξη σεβασμού εκ μέρους του Θεού προς τα παλαίσματά τους, θα διατηρήσουν τα ορατά σημάδια γήρανσης (ή, αντίθετα, νεότητας), ενώ ως προς τα άλλα θα έχουν χαρακτηριστικά ωριμότητας και πληρότητας δυνάμεων.

Λένε ότι πρώτα θα αναστηθούν οι δίκαιοι, και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα οι υπόλοιποι...

Ο ισχυρισμός αυτός είναι αιρετικός και αποτελεί μέρος μιας διδασκαλίας που δεν αναγνωρίζεται από την Εκκλησία και ονομάζεται χιλιασμός. Σε γενικές γραμμές, λέει ότι ο Κύριος θα αναστήσει πρώτα τους δίκαιους, οι οποίοι θα βασιλεύουν στη γη για κάποιο χρονικό διάστημα (συνήθως αναφέρεται ο αριθμός των χιλίων ετών, εξ ου και η ονομασία «χιλιασμός»), και μόνο μετά την παρέλευση αυτού του χρόνου θα αναστήσει τους αμαρτωλούς και θα κρίνει την ανθρωπότητα. Η Εκκλησία, ως απάντηση σε αυτή τη διδασκαλία, υποστηρίζει ότι η ανάσταση θα είναι καθολική και ταυτόχρονη.

Τι θα γίνει μετά την ανάσταση;

Μετά την αποκατάσταση της σωματικότητάς τους, οι άνθρωποι θα παρουσιαστούν στην κρίση του Θεού, όπου ο Κύριος θα καθορίσει τη μετέπειτα μοίρα του καθενός από εμάς. Όπως γράφει ο απόστολος Παύλος, μετά την ανάσταση και την κρίση, ο Θεός θα είναι «τὰ πάντα ἐν πᾶσιν» (Α΄ Κορ 15:28). Αλλά αυτή η σαφής Θεία παρουσία στον ανανεωμένο κόσμο δεν θα είναι χαρούμενη για όλους. Για τα σκοτεινά πνεύματα και τους αμαρτωλούς ανθρώπους αυτή θα είναι αιτία βασανιστικής ύπαρξης που στην εκκλησιαστική παράδοση ονομάζεται και κόλαση. Αυτή η χαρά από τη μια και αυτό το βάσανο από την άλλη θα είναι αιώνια και θα βιώνονται από τους ανθρώπους σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένου και του σωματικού.