Ο πειρασμός της τυπικής πίστης

Ο Σάββας Τουνγκ (Ντούε Γουέν) Μία από τις πιο μεγάλες προκλήσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον εικοστό πρώτο αιώνα δεν είναι μόνο οι διαφορές που προκύπτουν με βάση το κανονικό δίκαιο ή την πολιτική. Εξίσου σοβαρό και λεπτό είναι και το πρόβλημα της τυπικής έκφρασης της πίστης εκ μέρους κάποιων νεοφώτιστων πιστών. Αυτό μοιάζει με μια σύγχρονη μορφή της παλιάς αίρεσης του «φυλετισμού» (εθνοφυλετισμού), όταν συγχέεται η Εκκλησία με εθνική ή πολιτική οργάνωση. Σήμερα πλέον, δεν μιλάμε μόνο για εθνικές, αλλά και για κοσμικές ιδεολογίες, οι οποίες απέχουν πολύ από το πνεύμα των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας.

Πολλοί άνθρωποι στη Δύση, αλλά και στην Ασία, που προσέρχονται σήμερα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, το κάνουν συχνά λόγω της κρίσης που αντιμετωπίζει η μεταχριστιανική κουλτούρα του Ρωμαιοκαθολικισμού και των προτεσταντικών ομάδων. Σε εκείνο τον κόσμο, η ελευθερία συγχέεται με τις υπερβολές, οι παραδόσεις αντικαθίσταται με τον καταναλωτισμό και ο Θεός εκδιώκεται από τη δημόσια ζωή. Στις συνθήκες αυτής της κρίσης, η Ορθόδοξη Εκκλησία μοιάζει με ένα φρούριο αγνότητας «που δεν έχει ακόμη διαφθαρεί». Η ομορφιά της Θείας λειτουργίας, των εικόνων και το βάθος της διδασκαλίας των Αγίων Πατέρων κάνουν τους νεοφώτιστους να αισθάνονται ότι έχουν βρει έναν πολιτισμό που αντιστέκεται στην πτώση του δυτικού χριστιανισμού.

Ο πραγματικός κίνδυνος αρχίζει, όταν ορισμένοι πιστοί μετατρέπουν την αγία πίστη σε πολιτικό σύμβολο

Ως ένα σημείο αυτό είναι αλήθεια: η Ορθόδοξη Εκκλησία φέρει μέσα της πράγματι τη θεραπευτική δύναμη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και αντιστέκεται στην ηθική κατάπτωση της σύγχρονης εποχής. Ο πραγματικός κίνδυνος όμως αρχίζει, όταν ορισμένοι πιστοί μετατρέπουν την αγία πίστη σε πολιτικό σύμβολο.

Σήμερα, βλέπουμε συχνά ορισμένους νεοφώτιστους να πιστεύουν ότι το να γίνεσαι ορθόδοξος σημαίνει ότι εντάσσεσαι σε ένα ακραίο κίνημα που αντιστέκεται στην δεσπόζουσα κουλτούρα. Φορούν την «Ορθοδοξία» ως πανοπλία ενάντια στον «ηθικώς διεφθαρμένο κόσμο της ψευδούς ελευθερίας», μετατρέποντας τον Σταυρό σε όπλο πολιτισμικού πολέμου. Αντί να βλέπουν την Εκκλησία ως τον τόπο όπου με μυστηριακό τρόπο συμβαίνει η επικοινωνία μας με τον Δημιουργό, την υποβιβάζουν σε εξωτερικό κριτήριο, δηλαδή σημάδι που διαχωρίζει «εμάς» από τους «άλλους».

Πρόκειται για εκείνον τον πειρασμό που μετατρέπει την πίστη σε κάτι τυπικό, εξωτερικό, έτσι που η θρησκεία δεν είναι πλέον μια εσωτερική μεταμόρφωσή μας εν Αγίω Πνεύματι, αλλά μόνο «κοστούμι» για να καλύψει πολιτική ουσία. Οι άνθρωποι μπορεί να χρησιμοποιούν όρους από ιερές ακολουθίες, ιερά σύμβολα, αλλά στην πραγματικότητα, η ψυχή τους δεν εισέρχεται στον δρόμο της κάθαρσης, του φωτισμού και της θέωσης, δηλαδή της ένωσης με τον Θεό.

Το λυπηρό εδώ δεν είναι ότι για αυτούς τους ανθρώπους «η Εκκλησία «δεν είναι αρκετά ριζοσπαστική», αλλά ότι η χριστιανική τους άποψη έχει απομακρυνθεί από το κέντρο πίστης που είναι ο Αναστημένος Χριστός. Όταν η Αλήθεια της Ορθόδοξης Εκκλησίας γίνεται μόνο ένα εργαλείο για επίδειξη της ταυτότητάς τους, οι άνθρωποι ξεχνάνε ότι ο μόνος σκοπός της Εκκλησίας του Χριστού, εδώ και 2000 χρόνια, είναι η σωτηρία και η αιώνια εν Χριστώ ζωή.

Ποιες είναι λοιπόν οι συνέπειες; Είναι πολύ σαφείς: τέτοιοι άνθρωποι, αντί να γίνουν Ευαγγελικό «προζύμι» (βλ. Μτ. 13:33), χτίζουν την Εκκλησία σαν φρούριο, απομονωμένο και χωρισμένο από τον κόσμο, όχι για να αγιάσουν τον κόσμο, αλλά για να ικανοποιήσουν την αίσθηση ασφάλειας που τους προσφέρει. Αυτή είναι πραγματική παρακμή, καθώς αυτοί οι άνθρωποι αντικατέστησαν το κεντρικό μυστήριο της Ευχαριστίας με την ιδεολογία, αντικατέστησαν την ταπείνωση με την πολιτική υπερηφάνεια και υποβίβασαν το μυστήριο του Σταυρού μέχρι αντιπολιτευτικό σύνθημα.

Η ορθόδοξη παράδοση μαρτυρεί ακατάπαυστα ότι η Εκκλησία δεν δεσμεύεται από εθνικά σύνορα, ούτε ανήκει σε κάποια κοσμική εξουσία. Η Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης του 1872 καταδίκασε επίσημα τον φυλετισμό ως αίρεση, επειδή αυτή μετατρέπει την Εκκλησία σε εργαλείο εθνικών συμφερόντων και προγραμμάτων. Σήμερα, η νέα μορφή φυλετισμού δεν είναι πλέον απλώς «εκκλησιαστικός εθνικισμός», αλλά «εκκλησιαστική ιδεολογία», η οποία με πολιτικό πέπλο αποκρύπτει την καθαρή πίστη.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι η Ορθοδοξία δεν ανήκει στη Ρωσία, στην Ελλάδα, στη Σερβία ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα, ούτε ανήκει στο στρατόπεδο «αντιδυτικών» ή του «ακραίου συντηρητισμού». Η Ορθοδοξία ανήκει στη Βασιλεία των Ουρανών, το τέλειο βασίλειο, όπου όλα τα έθνη συγκεντρώνονται στο ένα Σώμα του Χριστού. Ο Απόστολος Παύλος το έχει καταστήσει σαφές: «Δεν υπάρχει πια Ιουδαίος και ειδωλολάτρης, δεν υπάρχει δούλος και ελεύθερος… όλοι σας είστε ένας, χάρη στον Ιησού Χριστό» (Γαλ. 3:28).

Ο κόσμος δεν είναι ο απόλυτος εχθρός της πίστης, αλλά το χωράφι όπου σπέρνεται ο σπόρος της Βασιλείας των Ουρανών

Ο κόσμος δεν είναι ο απόλυτος εχθρός της πίστης, αλλά το χωράφι όπου σπέρνεται ο σπόρος της Βασιλείας των Ουρανών. Το να αγιάζουμε τον κόσμο δεν σημαίνει ότι τον μετατρέπουμε σε «πολιτική βασιλεία του Θεού» σύμφωνα με την ανθρώπινη ιδεολογία, αλλά ότι αφήνουμε το φως της Ανάστασης να εισέλθει σε κάθε γωνιά της ζωής: στην οικογένεια, στην εργασία, στην τέχνη, στον πολιτισμό κτλ. Όταν ένας άνθρωπος ζει ευχαριστιακή ζωή, εκδηλώνοντας ταπείνωση και αγάπη σε κάθε μικρή πράξη, από τα γεύματα και τα λόγια μέχρι την καθημερινή εργασία, τότε ο κόσμος αλλάζει από τα μέσα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν χτίζει ένα κλειστό φρούριο για πόλεμο, αλλά καλεί τους ανθρώπους να γίνουν προζύμι, αλάτι και φως, ώστε ο κόσμος να καθαριστεί και να επιστρέψει στον Δημιουργό του.

Σήμερα το φαινόμενο της «τυπικής πίστης» ανάμεσα στους νεοφώτιστους είναι μια ισχυρή προειδοποίηση για την Εκκλησία. Μας υπενθυμίζει ότι η Εκκλησία δεν υπάρχει για να λειτουργεί ως εργαλείο οποιασδήποτε πολιτικής ατζέντας, είτε συντηρητικής είτε προοδευτικής. Η Εκκλησία υπάρχει για να μαρτυρεί τον Αναστημένο Χριστό Σωτήρα, ο Οποίος δίνει την αιώνια ζωή.

«Στο τέλος, θα νικήσουμε!» Όχι όμως με στρατιωτική δύναμη, με ιδεολογία ή με πολιτικά «φρούρια». Θα νικήσουμε, επειδή ο Χριστός νίκησε: πάτησε τον θάνατο με τον θάνατο και άνοιξε την πόρτα της Αιώνιας Ζωής. Κάθε βασίλειο, κάθε αυτοκρατορία, κάθε ιδεολογία θα γίνει σκόνη. Μόνο το Αναστημένο Σώμα του Χριστού θα παραμείνει για πάντα. Όταν η Εκκλησία παραμένει πιστή στο Σταυρό και στην Ευχαριστία, όταν κάθε πιστός ζει για χάρη της θεώσεως, τότε η τελική νίκη είναι ήδη εξασφαλισμένη. Αυτή δεν είναι μια νίκη ενός έθνους ή μιας χώρας. Είναι νίκη της Αγάπης επί του μίσους, του Φωτός επί του σκότους και της Αιώνιας Ζωής επί του θανάτου.

Η Ορθοδοξία δεν είναι «φρούριο», αλλά η Βασιλεία των Ουρανών που σπέρνεται στον κόσμο. Μόνο όταν ζούμε την πίστη ως εσωτερική κατάσταση της ψυχής και όχι ως καθαρώς εξωτερικό «περίβλημα», η Εκκλησία θα γίνει πραγματικά το φως για τον κόσμο.

Αναστημένε Κύριε Ιησού Χριστέ, φύλαξέ μας στο φως της Ευχαριστίας Σου, με τις προσευχές της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και όλων των Αγίων, ώστε εν μέσω του χάους και του μίσους να μην ξεχνάμε ότι μόνο η Αγάπη Σου είναι η τελική νίκη! Αμήν.