Τρείς γέροντες στρατιώτες του μετώπου από το Κίεβο. Μέρος Β

Τους γνώριζαν και τους αγαπούσαν στο Κίεβο και μακριά, έξω απ’ τα όριά του, για τον ασκητικό και μοναχικό βίο τους, για την ομολογία πίστεως στα δύσκολα χρόνια του Χρουστσόφ, για την άπειρη αγάπη στους ανθρώπους, για την ελεημοσύνη και τη συμπόνια τους. Επίσης και για την ανδρεία τους. Αυτοί, που είχαν περάσει την πύρινη δοκιμασία του 1941 – 1945, μέχρι το τέλος της ζωής τους παρέμειναν βετεράνοι του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, ο οποίος τους οδήγησε να εισέλθουν στις τάξεις του μοναχικού στρατού.

Στο πλαίσιο της πύλης gr.pravoslavie.ru είναι αδύνατο να χωρέσουν οι πολυάριθμες περιγραφές για τις ζωές και τα κατορθώματα των συγχρόνων μας, που εκπέμπουν την αγιότητα και διακρίνονται για τις αρετές τους. Αληθώς ήταν «σχεδόν άγιοι», που απέδειξαν ότι δεν γίνεται να σταθεί μια πόλη, εάν δεν έχει τουλάχιστον έναν δίκαιο άνθρωπο. Παρ’ όλα αυτά, να πούμε μερικά λόγια για τρεις βετεράνους του πολέμου. Τον απλό στρατιώτη του πεζικού Βασίλι Σολόμκα (ιερομόναχο Σέργιο), τον πιλότο καταδιωκτικών υποσμηναγό Βασίλι Ρέζβιχ (μοναχό Ρούφο) και τον πυροβολητή υπολοχαγό Λεονίντ Σόμπολεβ (σχη – αρχιμανδρίτη Σεραφείμ).

Μοναχός Ρούφος, πιλότος καταδιωκτικών

Μοναχός Ρούφος (Ρέζβιχ) Το ορθόδοξο Κίεβο γνώριζε πολύ καλά τον πατέρα Ρούφο. Ένας μοναχός όχι υψηλού αναστήματος, ξερακιανός, με τριμμένο αδιάβροχο και ζωστικό, με ξεθωριασμένο καπέλο, με παχύ κίτρινο χαρτοφύλακα, γεμάτο από διάφορα αποσπάσματα από εφημερίδες και περιοδικά, χειρόγραφα, σχέδια των τέμπλων. Παρουσιαζόταν στις ακολουθίες σε διάφορες εκκλησίες του Κιέβου, καθώς και στη μονή της Αναλήψεως Φλωρόφσκι και στη μονή της Αγίας Σκέπης. Άνθρωπος με ιδιαίτερα αγαθό πρόσωπο, τρυφερό βλέμμα και γρήγορο λόγο. Πλησιάζοντας τους άγνωστους, ρωτούσε: «Είσαστε παντρεμένοι με εκκλησιαστικό γάμο;» και αν άκουγε θετική απάντηση, τότε έφευγε ικανοποιημένος, εάν όχι, τότε ξεκινούσε πνευματική ομιλία με παραπομπές στους Αγίους Πατέρες και το Ευαγγέλιο. Πού να ξέρουν οι νέοι άνθρωποι, που για πρώτη φορά πέρασαν το κατώφλι του ναού, ότι μιλούν με αληθινό ασκητή, ο οποίος έζησε για πέντε χρόνια στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, λόγω «της πίστεως», όταν έκλεισαν τη Λαύρα το 1961, που ήταν αγιογράφος, καθώς και αξιωματικός των εναέριων δυνάμεων και βετεράνος του πολέμου.

Ο Γέροντας έκανε παρέα με διάφορους «ευλογημένους» και διά Χριστόν σαλούς. Καταλάβαινε τη γλώσσα τους και σημείωνε τις προφητείες τους. Πολύ καλά γνώριζε την Ευλογημένη Αλιπία του Κιέβου. Επίσης, άκουγε τις συμβουλές της γερόντισσας Μάρθας, που έμενε εν κόσμω, και κατέγραφε τις αποκαλύψεις και τις πνευματικές ομιλίες της. Παρεμπιπτόντως, η γερόντισσα του Κιέβου είχε προφητεύσει το σχίσμα του Φιλάρετου (Ντενισένκο) και «τον πόλεμο» στο Μαϊντάν.

[...] Αυτοί προστάτευαν την Κασπία Θάλασσα. Το πετρέλαιο είναι πολύτιμο υλικό, χωρίς το οποίο δεν μπορείς να κάνεις κάτι ούτε στο μέτωπο ούτε στα μετόπισθεν. Ο εχθρός το ήξερε και γι’ αυτό έστελνε τα βομβαρδιστικά αεροπλάνα του στο Αζερμπαϊτζάν και στην Κασπία Θάλασσα. Τα καταδιωκτικά αεροπλάνα μας πετούσαν με βάρδιες και προστάτευαν τις αποθήκες καυσίμων. Το μήκος των αποθηκών αυτών ήταν εκατοντάδες χιλιόμετρα, όπως διηγόταν ο πατήρ Ρούφος. Λάμβαναν χώρα συγκρούσεις και ανταλλαγές πυροβολισμών, ο κίνδυνος παραμόνευε κάθε μέρα. Όμως στον ανθυποσμηναγό Ρέζβιχ προέκυψε ένα άλλο πρόβλημα: Το αεροπλάνο του, κατά την προσγείωση, αναποδογύρισε τρεις φορές, και κατέληξε το πάνω κάτω. Οι σύντροφοί του έτρεξαν προς το αεροπλάνο, που έβγαζε καπνούς, χωρίς να έχουν καμία ελπίδα ότι ο πιλότος μπορεί να είναι ακόμα ζωντανός και δεν είχε πάθει τίποτα. Όμως τότε έγινε το θαύμα. Ήταν ζωντανός και δεν έπαθε τίποτα.

«Γιατί έμεινα ζωντανός – αναλογιζόταν – και ο συμπατριώτης μου πέθανε σε άνιση μάχη; Ο Θεός με φύλαξε για κάποιο λόγο...»

Στο βιβλιάριο πτήσεων του πατρός Ρούφου αυτό το επεισόδιο έχει σημειωθεί ως παράβαση των κανόνων προσγείωσης, για την οποία τιμωρήθηκε με επίπληξη. Πέρασε μια εβδομάδα στο νοσοκομείο και ύστερα πάλι πτήσεις. Όμως η αντίληψη της ζωής ήταν διαφορετική. Κάτι συνέβη. «Μωλωπισμός, διάσειση του εγκεφάλου;» – συλλογιζόταν μέσα του ο ανθυποσμηναγός. Εξωτερικά ήταν το ίδιο όπως πριν, αισιόδοξος και επικοινωνιακός, όπως τον γνώριζαν και αγαπούσαν οι φίλοι του. Γιατί έμεινα ζωντανός – αναλογιζόταν – και ο συμπατριώτης μου, ο Σάνια Σκβορτσόβ, πέθανε σε άνιση μάχη; Ο Θεός με φύλαξε για κάποιο λόγο...».

Μάχες πάνω από την Κασπία Θάλασσα Γυρίζοντας από το μέτωπο μετά τη νίκη, ο Βασίλι Ρέζβιχ μπήκε στο Ινστιτούτο Καλών Τεχνών του Λένινγκραντ (σήμερα Αγία Πετρούπολη). Όμως σύντομα διαγράφηκε, για «τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του». Δούλευε ως βοηθός σε επιστημονικό ινστιτούτο στο Χάρκοβ, ζωγράφιζε πίνακες και πήγαινε τακτικά στην εκκλησία, στις ακολουθίες.

– Όλο κάτι περίμενα – έλεγε ο πατήρ Ρούφος. – Περίμενα να μάθω τη βούληση του Θεού πώς να τακτοποιήσω τη ζωή μου.

Στην εκκλησία ο πατήρ Ρούφος γνώρισε κάποιες γυναίκες, που ήταν κρυφές μοναχές. Αυτές τον πήγαν σε μια γερόντισσα σχη – μοναχή, η οποία στην πρώτη συνάντηση είπε: «Ω! Μας επισκέφτηκε ο μοναχός από τη Λαύρα του Κιέβου». Στη συνέχεια έδωσε την ευλογία της στον Βασίλι, να πάει στο Κίεβο, στη Λαύρα.

– Έτσι ο Θεός με κάλεσε να γίνω μοναχός...

Τον ονόμασαν εις μνήμην του Οσίου Ρούφου, έγκλειστου εν τη Λαύρα του Κιέβου, τα άγια λείψανα του οποίου βρίσκονται στα Μακρινά Σπήλαια της Λαύρας. Μετά συνέβη ένα επεισόδιο, το οποίο προκάλεσε η Κα Γκε Μπε, που έστειλε στη Λαύρα έναν φωτογραφικό ανταποκριτή της εφημερίδας «Αλήθεια της Ουκρανίας», για να φωτογραφίσει τη ζωή «των τεμπέληδων μοναχών» και να γράψει ένα ειρωνικό άρθρο. Ο πατήρ Ρούφος μαζί με άλλους δύο μοναχούς που είχαν συμμετάσχει στον πόλεμο αφαίρεσαν τη μηχανή από αυτόν τον φωτογράφο της κακίας ώρας και κατέστρεψε το φιλμ. Πίσω απ’ τη γωνία ήδη περίμενε ο αστυνομικός. Συνέλαβαν τον πατέρα Ρούφο και τον έστειλαν για πέντε χρόνια σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.

Ερείπια του Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη Λαύρα του Κιέβου μετά τον πόλεμο

Η μητέρα του μοναχού Ρούφου, που ήταν επιπλέον και χήρα, έγραψε τότε στο Ανώτατο Σοβιέτ της Σοβιετικής Ένωσης:

«Ως μητέρα, παρακαλώ για την άφεση του γιου μου Βασίλι Φιλιμόνοβιτς Ρέζβιχ, γεννηθέντος το 1922. Εφτά χρόνια, από το 1941 έως το 1947, ο Βασίλι βρισκόταν στις τάξεις του Σοβιετικού Στρατού, όπου ήταν υποσμηναγός, πιλότος καταδιωκτικών, και σε όλη τη διάρκεια του πολέμου λάμβανε ενεργό μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις. Έχει κρατικά παράσημα και μετάλλια. Είμαι 68 χρονών. Μετά τον θάνατο του άνδρα μου, από το 1934 μεγάλωσα και ανέθρεψα πέντε παιδιά. Οι τρεις γιοι μου πήγαν εθελοντικά στο μέτωπο. Εμφατικά σας παρακαλώ να δώσετε προσοχή στη μητρική μου παράκληση και να συγχωρέσετε τον γιο μου. Δεν είναι εγκληματίας, γεγονός το οποίο δηλώνω, ως μητέρα του, με καθαρή συνείδηση. Πάντοτε ήταν πράος, υπάκουος και αγαθός, ήταν η παρηγοριά μου. Είμαι ανάπηρη δεύτερου βαθμού και αυτή η θλίψη μ’ έχει εξαντλήσει εντελώς. Παρακαλώ να σκουπίσετε τα δάκρυά μου, να μου γυρίσετε πίσω τον γιο μου, για να τον έχω στήριγμα στα γηρατειά μου. Ελπίζω ιδιαίτερα στην ευαισθησία σας, ν’ αφουγκραστείτε τη μητρική παράκληση».

Αυτή η έκκληση έμεινε αναπάντητη.

Όταν ο πατήρ Ρούφος γύρισε στο Κίεβο, κατοίκησε δίπλα στην κλειστή Λαύρα, σ’ ένα υπόγειο δωματιάκι με κοινή τουαλέτα, όπου δούλεψε για 18 (!) χρόνια ως καθαριστής. Τα πνευματικά τέκνα του Γέροντα πήγαιναν πολλές φορές στην εκτελεστική επιτροπή της πόλης, δείχνοντας τα παράσημά του ως πιλότου καταδιωκτικών, και τελικά κατάφεραν να του παραχωρήσει το κράτος ένα μικρό διαμέρισμα στην Ομπολόν (μια περιοχή του Κιέβου).

Όταν το 1988 άνοιξαν πάλι τη Λαύρα του Κιέβου, ο πατήρ Ρούφος συνέχισε να διαμένει στην Ομπολόν, παρακολουθώντας τις ακολουθίες στη Λαύρα. Και μόνο ένα χρόνο πριν την κοίμησή του, μάλλον αισθανόμενος τον θάνατο να πλησιάζει, παρακάλεσε τον προεστώτα της μονής να του παραχωρήσουν ένα κελλί. Ο Γέρων – πολεμιστής εκοιμήθη την 26^η Μαρτίου του 2009 στην ηλικία των 88 χρονών και τάφηκε στο μοναστηριακό κοιμητήριο, πίσω από τον ναό της Γέννησης της Θεοτόκου στα Μακρινά Σπήλαια.

Το άτομο που μου διηγήθηκε αυτήν την ιστορία για τον πατέρα Ρούφο γνώριζε πολύ καλά τον Γέροντα και είχε μιλήσει μαζί του πολλές φορές. Μια φορά, όταν έμαθε ότι εργάζομαι σε μια στρατιωτική πατριωτική εφημερίδα της Γενικής Επιτροπής του Εθελοντικού Σύνδεσμου για τη Συνεργασία Στρατού, Αεροπορίας και Ναυτικού της Ουκρανίας, με παρακάλεσε να συνδράμω τον πατέρα Ρούφο, ώστε να μπορέσει να πραγματοποιήσει μια πτήση μ’ ένα σπορ αεροπλάνο, που λέγεται «Γλάρος». Δυστυχώς, δεν κατάφερα να εκπληρώσω αυτήν του την επιθυμία.

Ο Ουρανός δέχτηκε τον πιλότο στις αγκάλες του.

Αιώνια η μνήμη σου, αγαπητέ πάτερ Ρούφε!

Ευλογημένος Γέροντας Σεραφείμ

Αρχιμανδρίτης Ποιμήν (Σόμπολεβ), στο μεγάλο σχήμα – Σεραφείμ, τη δεκαετία του ’70 Ο εκ Κιέβου καταγόμενος, ο μέλλων σχη – αρχιμανδρίτης Σεραφείμ, γεννήθηκε σε μια οικογένεια ευγενών, τους Σόμπολεβ, το 1917. Η οικογένεια του ζωγράφου Αρκάντι Σόμπολεβ έμενε σε μια παλιά οδό, την Τρεχσβιάτσκαγια, κοντά στον Ναό του Αποστόλου Ανδρέα και την πλατεία Αγίας Σοφίας. Το σπίτι, που είχε χτιστεί πριν την Επανάσταση, υπάρχει και σήμερα. Στον πατέρα Σεραφείμ (Ποιμήν πριν το μεγάλο σχήμα) άρεσε να επισκέπτεται, μαζί με τα πνευματικά τέκνα του, τους τόπους των παιδικών του χρόνων, δείχνοντας τις φωτογραφίες της οικογένειάς του, που απεικόνιζαν τις αναμνήσεις του. Σε μια από τις φωτογραφίες φαίνονται ο παππούς και η γιαγιά του, να βρίσκονται στο μπαλκόνι του παλιού διαμερίσματός τους. Σ’ αυτό το σπίτι έμεναν, επίσης, ο μεγάλος ζωγράφος Μιχαήλ Βρούμπελ και ο όχι λιγότερο μεγάλος ιστορικός των τεχνών, αρχαιολόγος και κριτικός καλών τεχνών Αντριάν Πράχοβ, που ήταν επικεφαλής της οικοδόμησης του περίφημου Ναού του Αγίου Βλαδιμήρου στους εορτασμούς της 900^ης επετείου της Βάπτισης των Ρως (ο ναός αυτός σήμερα είναι υπό την κατοχή των σχισματικών) και της αναστήλωσης των τοιχογραφιών εντός της διάσημης Εκκλησίας του Αγίου Κύριλλου του 12ου αιώνα.

Μετά την Επανάσταση, οι γονείς του προσλήφθηκαν σ’ ένα σχολείο στο Κίεβο. Ο πατέρας του δούλευε ως δάσκαλος ζωγραφικής και η μητέρα του ως δασκάλα μουσικής. Ο μικρός Λεονίντ από μικρή ηλικία διακονούσε στον παλιό Ναό των Αγίων Τριών Ιεραρχών, που είχε κτιστεί από τον ίδιο τον Πρίγκιπα Βλαδίμηρο και ύστερα είχε αναστηλωθεί από τον Άγιο Πέτρο Μογκίλα, μετά από συνεχείς καταστροφές. Ο πατήρ Σεραφείμ έλεγε πως ο ηλικιωμένος προϊστάμενος του ναού, ο πατήρ Νικόλαος, πριν την ανατίναξη του ναού από αθεϊστές το 1935, με δάκρυα έκανε τον γύρο του ναού, όπου είχε λειτουργήσει επί μερικές δεκαετίες, φιλώντας τους τοίχους του.

– Και ο κόσμος ήταν γονατιστός κι έκλαιγε – έλεγε ο Γέροντας, που και αυτός σκούπιζε τα δάκρυά του.

Όταν ο εξοργισμένος επιτετραμμένος είδε τις τοιχογραφίες, ρώτησε ποιος τόλμησε να τις κάνει. Και ο παπάς, ήρεμα, του απάντησε: «Ο Θεός βοήθησε».

Ο Λεονίντ κληρονόμησε από τους γονείς του το ταλέντο για τις καλές τέχνες, δηλαδή τη ζωγραφική και τη μουσική. Στη συνέχεια, ο ίδιος είχε αγιογραφήσει τρεις ναούς, τους οποίους κατάφερε να χτίσει δίπλα στο Κίεβο (σήμερα είναι εντός της πόλεως) και τις εικόνες τις αγιογραφούσε πάνω στο πανί και μετά τις κολλούσε πάνω στους τοίχους και στον τρούλο. Και όταν ο εξοργισμένος επιτετραμμένος είδε τις τοιχογραφίες και ρώτησε ποιος τις έκανε, ο παπάς, ήρεμα, απάντησε: «Να, ο Θεός βοήθησε, ο κόσμος έφερε κάποιες δωρεές...» Επίσης, ο πατήρ Σεραφείμ έγραφε εκκλησιαστική μουσική και μετά τον θάνατό του έχουν απομείνει μερικά τετράδια με νότες.

Ο πόλεμος βρήκε τον Λεονίντ στο Κίεβο. Οι βόμβες έπεσαν στην αγία πόλη το πρωί της 22ας Ιουνίου. Ο πατέρας του και ο μεγάλος του αδελφός κλήθηκαν στον στρατό τις πρώτες μέρες του πολέμου και σε δύο μήνες ήρθαν οι επιστολές για τον θάνατό τους. Συντετριμμένη από τη λύπη, η μητέρα του ικέτευε τον Λεονίντ, φοιτητή στο τελευταίο έτος του Υδρομετερεωλογικού Ινστιτούτου, να μην καταταγεί εθελοντικά στον στρατό, αλλά ο Λεονίντ της απάντησε: «Μάνα, εγώ πρέπει ν’ αντικαταστήσω τον πατέρα και τον αδερφό μου στο μέτωπο. Ευλόγησον».

Ενώ ο εχθρός επιτίθετο, ο στρατός μας υποχωρούσε. Ο 24χρονος υπολοχαγός πυροβολητής Σόμπολεβ απέκρουε τις επιθέσεις των φασιστών, στη φρικτή μάχη στην περιοχή Ζουλιάνι, δίπλα στο Κίεβο.

Μάχη για το Κίεβο

– Οι μάχες ήταν φρικτές – αναθυμόταν ο Γέροντας. – Ο ήλιος δεν φαινόταν από τον καπνό των πυρκαγιών και τις εκρήξεις των βλημάτων. Χτυπήσαμε δυο εχθρικά τανκς και μετά λιποθύμησα...

Η μητέρα του Σόμπολεβ, η κυρία Ευδοκία, βρήκε τον γιο της στον θάλαμο του στρατιωτικού νοσοκομείου νούμερο 408, που ήταν για θανάσιμα τραυματισμένους. Τα βαριά χτυπήματα στο κεφάλι και στη σπονδυλική στήλη δεν άφηναν ελπίδες επιβίωσης. Όμως, ο στρατιώτης, που συνήλθε, προσευχήθηκε στον Θεό, λέγοντας: «Εάν επιβιώσω, θα Σου διακονώ μέχρι τέλους της ζωής μου». Κι επιβίωσε. Ο Θεός δέχτηκε την προσευχή του πολεμιστή, ετοιμάζοντας γι’ αυτόν τον δρόμο της ιεροσύνης και του μοναχισμού, τον δρόμο του πολύχρονου πολέμου με τον εχθρό του ανθρώπινου γένους.

– Στη στρατολογία μού έδωσαν ένα έγγραφο ότι δεν είμαι ικανός για υπηρεσία στον στρατό και σύντομα, σ’ έναν χρόνο περίπου, χειροτονήθηκα διάκονος – μας διηγόταν με απλότητα ο Γέροντας.

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο Λεονίντ Σόμπολεβ τραυματίστηκε την 1^η Αυγούστου, την ημέρα μνήμης του Αγίου Σεραφείμ του Σαρόβ, τον οποίο εκτιμούσε πάρα πολύ και το όνομα του οποίου έλαβε στη συνέχεια στο σχήμα.

Το άλλο μισό της ζωής του ο πατήρ Σεραφείμ το έζησε στην περιοχή του Κιέβου Τροέσινα, σ’ ένα σπιτάκι δίπλα στον χτισμένο από αυτόν Ναό της Αγίας Τριάδος. Το διαμέρισμα, που είχε στο Κίεβο, το είχε πουλήσει και τα λεφτά τα έδωσε στο Ταμείο Ειρήνης.

Στην αυλή της εκκλησίας είχε κήπο με φρούτα και αμπέλια. Ο Γέροντας έφτιαχνε μόνος του κρασί για τη Θεία Λειτουργία. Φορούσε ένα παλιό ζωστικό, παπούτσια χωρίς κάλτσες, συνήθως μεγαλύτερου νούμερου, και φιλοξενούσε πολλά σκυλιά και γάτες, που άφηναν οι άνθρωποι δίπλα στην πόρτα «του καλού παπά». Παρεμπιπτόντως, έβαφε τα γένια και τα μαλλιά του με κάποιο περίεργο καστανό – κόκκινο χρώμα. Ποτέ δεν έτρωγε κρέας και γαλακτοκομικά, αποκαλώντας τον εαυτό του «χορτοφάγο». Κοιμόταν δυο – τρεις ώρες το εικοσιτετράωρο, ποτέ δεν έπαιρνε στα χέρια του χρήματα, στέλνοντας όλους στον οικονόμο, και ποτέ δεν καθόταν χωρίς να κάνει τίποτα. Στον ελεύθερο χρόνο από τις ακολουθίες, που τελούνταν τακτικά, ο πατήρ Σεραφείμ έχτιζε, ζωγράφιζε, έγραφε μουσική, υποδεχόταν τους ενορίτες και τους προσκυνητές, που ερχόντουσαν από άλλες πόλεις.

Ο Γέροντας έκανε λίγο διά Χριστόν σαλό. Στηλιτεύοντας τον Φιλάρετο (Ντενισένκο) ακόμη πριν το σχίσμα, έδωσε συνέντευξη στο περιοδικό «Ογκονιόκ», στην οποία μίλησε για τις υπερβάσεις της εξουσίας του μέλλοντος σχισματικού. Είναι περίεργο ότι ο Φιλάρετος τότε δεν τιμώρησε τον Γέροντα, μόνο τον αποκάλεσε «τρελό».

Και ο «τρελός» εξομολογούσε όλους τους προσερχόμενους και με αγάπη προέτρεπε μερικούς ν’ αλλάξουν τρόπο ζωής. Μια φορά ήρθε στον Γέροντα ένας επίτροπος, ενός από τους υπό κατασκευήν ναούς, που έπασχε από φιλαργυρία και στη συνέχεια έγινε σχισματικός. Μόλις τον είδε ο Γέροντας, τον αγκάλιασε, λέγοντάς: «Ωχ, αυτά τα δολάρια! Θα μας καταστρέψουν..!»

Το αποκορύφωμα της ζωής του ήταν η οικοδόμηση του Ναού της Αγίας Τριάδος στην Τροέσινα και τα εγκαίνια της Σκήτης.

Όντας ήδη άρρωστος, εκάρη μεγαλόσχημος μοναχός. Είχε ζητήσει στην διαθήκη του να τον θάψουν δίπλα στον μικρό ναό του, όπου προσευχόταν, κατά τη διάρκεια 40 ετών. Ένιωσε άσχημα στην ακολουθία. Του κάλεσαν ασθενοφόρο. Ο Γέροντας διαμαρτυρήθηκε: «Δεν θέλω να πάω στο νοσοκομείο. Θέλω να πεθάνω εδώ». Δεν πρόλαβε το ασθενοφόρο, που είχε μέσα τον Γέροντα, ν’ απομακρυνθεί από τον ναό και ο Γέροντας παρέδωσε την καθαρή ψυχή του στον Θεό.

Ο Ναός της Αγίας Τριάδος στη Τροέσινα

Εκοιμήθη ο πατήρ Σεραφείμ την 22α Αυγούστου του 2000, την ημέρα της μνήμης του Αγίου Λαυρεντίου του Τσέρνιγκοφ († 1950), τον οποίο ο Γέροντας είχε επισκεφτεί μετά τον πόλεμο στο Τσέρνιγκοφ και είχε λάβει την ευλογία να μονάσει.

Αιώνια η μνήμη των ηρώων μας, των ασκητών της Εκκλησίας του Χριστού!