Η πρώτη Μεγάλη Τεσσαρακοστή

Πηγή: Μόσχα, Μονή Σρέτενσκι

Πλησιάζει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, μια εποχή ιδιαίτερων προσευχών και άσκησης. Πολλοί συμμετέχουν για πρώτη φορά, με την επιθυμία ν’ ακολουθήσουν κατά γράμμα τα όσα ορίζει η Εκκλησία και να έχουν ένα ιδιαίτερο πνευματικό όφελος. Αυτοί είναι άνθρωποι που έχουν πρόσφατα ασπαστεί την πίστη ή έχουν μόλις βαφτιστεί ή άνθρωποι που, καίτοι έχουν βαφτιστεί εδώ και πολύ καιρό, μόλις τώρα αρχίζουν να εκκλησιάζονται. Τι συμβουλές μπορεί κανείς να δώσει σε κάποιον, που, για πρώτη φορά στη ζωή του, σκοπεύει να περάσει την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ορθά και αυστηρά; Τι πρέπει να τον προειδοποιήσουμε, σε ποια πράγματα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη έμφαση; Αυτά τα ερωτήματα απηύθυνα προς τους αδελφούς της Μονής Σρέτενσκι.

Το πιο σημαντικό είναι η μετάνοια ενώπιον του Θεού

Ιερομόναχος Λουκάς (Άουλε)

Ιερομόναχος Λουκάς (Άουλε):

– Κατ’ αρχάς, θα ρωτούσα αυτόν τον άνθρωπο πόσο καιρό πηγαίνει στην Εκκλησία και τι έχει μάθει κατά τη διάρκεια όλου αυτού του χρόνου, ποια έργα από την πατερική κληρονομιά έχει διαβάσει, πόσο οικεία τού είναι η Αγία Γραφή, το Ευαγγέλιο. Και, ξεκινώντας από αυτό, θα του δώσω κάποιες οδηγίες, για το πώς να περάσει τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

Σε αυτόν που ξέρει πάνω – κάτω κάτι, θα τον συμβούλευα ν’ αγοράσει, φυσικά, πατερικά έργα, όπου μπορεί να διαβάσει για τις νηστείες μας και να μάθει σε τι ακριβώς χρειάζεται να εστιάσει την προσοχή του, τις δυνάμεις και τις φιλοδοξίες του, κατά τη διάρκεια της νηστείας. Θα συμβούλευα να μάθει περισσότερα πράγματα για όλες τις εβδομάδες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, τη διαφορετική βαρύτητα των σωματικών νηστειών. Να μάθει, επίσης, πράγματα σχετικά με τις εορτές και τις ειδικές Ακολουθίες, που συνδέονται με τη νηστεία. Να έχει μια πρώτη ιδέα της δομής της νηστείας.

Σε όσους θα νηστέψουν για πρώτη φορά, θα πρότεινα τα εξής: Δεν χρειάζεται να προσπαθήσετε ν’ ακολουθήσετε σώνει και καλά κατά γράμμα ό,τι έχει να κάνει με τη νηστεία. Πρέπει να έχετε συνεχώς στο μυαλό σας ότι η κύρια πνευματική συνιστώσα της νηστείας είναι η μετάνοια, το ότι ο άνθρωπος θα φέρει τον Θεό στις σκέψεις του, στο μυαλό του: Αυτό είναι το σημαντικό.

Η νηστεία μάς βοηθά ν’ αποδυναμώσουμε την επίδραση των παθών στο σώμα μας. Το σώμα ταπεινώνεται και η δράση των παθών εξασθενεί και ο άνθρωπος μπορεί να προσευχηθεί στον Θεό με περισσότερο βάθος και με πιο «λεπτό» τρόπο.

Ωστόσο, η πλήρης συμμετοχή στην αυστηρότατη νηστεία, για όσους δεν έχουν νηστέψει ποτέ για τόσο πολύ καιρό, είναι επικίνδυνη. Το ξέρω από τον εαυτό μου. Πριν από 20 χρόνια, για πρώτη φορά στη ζωή μου, έκανα αυστηρή νηστεία και ήταν φυσικά πολύ δύσκολο για μένα. Ως αποτέλεσμα, αρρώστησα κι έπρεπε ν’ ανακουφίζω τον εαυτό μου από καιρού εις καιρόν – να τρώω ψάρια μία ή δύο φορές κατά τη διάρκεια της νηστείας. Οι γιατροί μού είπαν: Ο οργανισμός σας δεν έχει προσαρμοστεί, δεν είναι συνηθισμένος σε καταστάσεις όπως η νηστεία, θέλει χαλάρωση, αλλιώς το σώμα δεν θ’ αντέξει.

Έτσι, η συμβουλή μου σ’ εκείνους που κάνουν νηστεία για πρώτη φορά είναι αυτή: Δεν χρειάζεται να κάνετε αυστηρή νηστεία, όπως να μην τρώτε τίποτα και μην πίνετε τίποτε. Εάν εμφανιστεί κάποια κατάσταση, όπου κάποιος θέλει να μετανοήσει πολύ βαθιά ενώπιον του Θεού, αν η ψυχή οδύρεται, είναι αρκετό να νηστέψει κανείς μέχρις όπου μπορεί, με ευλάβεια, με σύνεση και συμβουλή.

Και είναι πολύ καλό, όταν οι άνθρωποι που πρόκειται να νηστέψουν για πρώτη φορά δεν θέλουν να το κάνουν μόνοι τους, αλλά αποζητούν τη συμβουλή άλλων, όταν πρώτα απ' όλα έρχονται στον ιερέα για συμβουλές. Αυτό είναι το κλειδί για την αισία παρέλευση της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, καθώς ο ιερέας τους δίνει την ευλογία και δεν τη δίνει από τον εαυτό του, αλλά άνωθεν: Από τον Θεό, μέσα από τις προσευχές εκείνων των ανθρώπων, που αποζητούν από τον Θεό απαντήσεις, μέσω του ιερέα. Με τη Θεία Χάρη, ο ιερέας ευλογεί και τους δίνει μια συνετή απάντηση.

Επαναλαμβάνω, για μια ακόμη φορά: Το πιο σημαντικό πράγμα στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι η μετάνοια απέναντι στον Θεό. Τι περιλαμβάνει η μετάνοια; Η αλλαγή στο άτομο ισοδυναμεί με αλλαγή στη ζωή του. Και ποια είναι αυτή η αλλαγή; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι πολύ σημαντική. Και προτού νηστεύσετε κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, πρέπει να διαβάσετε το Ευαγγέλιο και, ακόμη καλύτερα, να διαβάσετε μαζί και την ερμηνεία, για να κατανοήσετε ορθά τα πάντα, σύμφωνα με τους ιερούς πατέρες. Εάν δεν βασιστεί κάποιος στους ιερούς πατέρες, μπορεί να συμβεί – και συμβαίνει συχνά μάλιστα – να μπουν στο μυαλό του τρελές ιδέες και ν’ αρχίσει να ζει σύμφωνα με αυτά τα παραληρήματα. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται πλάνη. Και τότε είναι πλέον αδύνατο να μιλάμε για επικοινωνία με τον Θεό. Ο άνθρωπος απλά αρρωσταίνει από αυτήν την πλάνη και, ζώντας μέσα στην πλάνη, το να μιλάμε για πνευματικά δώρα και επικοινωνία με τον Θεό είναι άτοπο.

Μερικοί, ενώ νηστεύουν, δίνουν έμφαση στο να προκαλέσουν την εμφάνιση κάποιου ιδιαίτερου πνευματικού συναισθήματος. Αυτό είναι λάθος. Τα συναισθήματα δεν έχουν χώρο εδώ. Αυτά τα συναισθήματα είναι συχνά δελεαστικά. Πρέπει να πιστέψουμε στον Θεό, ν’ ακούμε την Εκκλησία, να προσευχόμαστε, να δείχνουμε σύνεση και να διαβουλευόμαστε και θα βρεθούμε στη σωστή κατάσταση, εξαγνίζοντας και γεμίζοντας την ψυχή μας με τη Θεία Χάρη. Ο Κύριος επισκέπτεται έναν τέτοιο άνθρωπο και ο Χριστιανός χαίρεται, γιατί αισθάνεται την παρουσία του Θεού.

Ταυτόχρονα, η μετάνοια είναι παρούσα ως εγγύηση της σωστής πνευματικής διάθεσης. Το αίσθημα βαθιάς μετάνοιας είναι σαν να χύνουμε δάκρυα για τις αμαρτίες μας. Ο άνθρωπος κλαίει και με αυτό παρηγοριέται, αισθάνεται την εγγύηση του Θεού προς αυτόν, ο Θεός τού λέει: Θα συγχωρεθείς και θα σωθείς. Ο οδυρμός είναι ευλογημένος – είναι κατάνυξη.

Σε αυτόν που προσδοκεί ότι η νηστεία θα του προσκομίσει ιδιαίτερα συναισθήματα, "μακαριότητα", ενώ ξεχνά τη μετάνοια, τίποτα καλό δεν πρόκειται να συμβεί.

Ο άγιος Ιγνάτιος (Μπριντσιάνινοφ) το λέει ξεκάθαρα: αν σταθήκατε στην προσευχή και η κατάνυξη σάς επισκέφθηκε – ευχαριστείστε τον Θεό. αλλά εάν ξεκινήσατε ξανά την προσευχή και περιμένετε μόνο την κατάνυξη, τότε έχετε υποπέσει σε πλάνη.

Με βάση αυτήν ακριβώς την οδηγία πρέπει να οικοδομήσουμε ολόκληρη την πνευματική ζωή μας κατά την διάρκεια της νηστείας: έτσι ώστε αυτή η ερώτηση να γίνει μία από τις θεμελιώδεις, διότι ο πεπλανημένος άνθρωπος δεν θα μπορέσει ποτέ να συνομιλήσει με τον Θεό. Η αληθινή προσευχή είναι πρώτα από όλα δάκρυα και οδυρμός για τις αμαρτίες μας.

Σχέδιο νηστείας και η ζάλη από την επιτυχία

Ιερομόναχος Ιγνάτιος (Σεστακόφ)

Ιερομόναχος Ιγνάτιος (Σεστακόφ):

– Γι’ αυτούς που εισέρχονται για πρώτη φορά στην «τροχιά» της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, θα συνιστούσα να μελετήσουν προσεκτικά τη δομή της, την αλληλουχία των εβδομάδων, τις εορτές, τα γεγονότα και το περιεχόμενό τους και να τα σημειώσουν όλα αυτά για τον εαυτό τους, να τα γράψουν κάπου. Συχνά, έχοντας ειλικρινή ζήλο και επιθυμία να νηστεύσουμε προς όφελος της ψυχής, απλά ξεχνάμε το ένα ή το άλλο γεγονός στην Εκκλησία. Αυτό οφείλεται στην έλλειψη προσοχής, στη μη επαρκή οργάνωση και σε θεωρητική απροετοιμασία. Έχουμε πάντα την εντύπωση ότι κάποιος θα μας πει πώς και τι, ότι οι ιερείς θα μάς θυμίσουν... Και σε τελική ανάλυση χάνουμε κάτι πολύ σημαντικό και στη συνέχεια λυπούμαστε γι’ αυτό. Αδυνατώντας να κατανοήσουμε τι ακριβώς συμβαίνει στην Εκκλησία και στην Ακολουθία, δεν επιτυγχάνουμε την πλήρη προσευχή και τα οφέλη που μας περιμένουν για έναν χρόνο ή ακόμη και για μια ολόκληρη ζωή.

Θα ήταν σωστό, για αρχή, να πάρετε ανά χείρας το ημερολόγιο της Εκκλησίας, να το μελετήσετε ολόκληρο, πριν ξεκινήσει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή: Τι, πότε, πού... Θα ήταν ακόμα καλύτερο να σχεδιάσετε τη νηστεία, να σημειώσετε τις σημαντικές στιγμές, να καταστρώσετε ένα τέτοιο προσωπικό σχέδιο για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Διαβάστε εκ των προτέρων για όλες τις εβδομάδες, τι ακολουθεί ποια. Πότε αναγιγνώσκεται ο κανόνας του οσίου Ανδρέα της Κρήτης, τι μας περιμένει την πρώτη εβδομάδα της νηστείας και τι τη Μεγάλη Εβδομάδα. Στις μέρες μας βρίσκει κανείς πληθώρα υλικού σχετικά με αυτό το θέμα και σε βιβλία αλλά και σε πολλές ορθόδοξες ιστοσελίδες. Η ανάγνωση των συνοπτικών πληροφοριών δεν απαιτεί πολύ χρόνο, αλλά βάζει μια τάξη στο μυαλό μας, αναφορικά με τη δομή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Να, για παράδειγμα, ένα πρακτικό θέμα, με το οποίο μπορεί έρθει αντιμέτωπος ένας πνευματικός ασκητής, που δεν έχει την εμπειρία της νηστείας. Πολλοί, και ειδικά όσοι για πρώτη φορά μπαίνουν στην «τροχιά» της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, απλά δεν γνωρίζουν ότι δεν τελείται καθημερινά Θεία Λειτουργία. Ακόμη και στα μοναστήρια της πρωτεύουσας, όπου γίνεται καθημερινά Ακολουθία. Αυτό ακριβώς ορίζει το Τυπικό της νηστείας. Είναι σημαντικό να γνωρίζει κάποιος πότε και τι είδους Λειτουργία γίνεται, πότε μπορεί κανείς να συμμετάσχει και να κάνει εξομολόγηση. Στις μεγαλουπόλεις, όπου και ζουν οι περισσότεροι χριστιανοί, τέτοιου είδους βασικές γνώσεις είναι πολύ σημαντικές.

Στην πραγματικότητα, η άγνοια και η αμέλεια είναι εγγενής στους περισσότερους ανθρώπους, που θεωρούν τους εαυτούς τους ως εκκλησιαζόμενους και ότι καταλαβαίνουν τα πάντα. Αυτό είναι γενικό χαρακτηριστικό του σύγχρονου ανθρώπου, το να ξεχνάμε, δηλαδή, το κύριο και να σφυροκοπούμε το κεφάλι μας με δευτερεύοντα και περιττά πράγματα. Τότε συχνά λυπούμαστε που αυτό, το πιο σημαντικό, το πιο πολύτιμο πράγμα, μας προσπέρασε και αυτό λόγω της αφηρημάδας μας και της ματαιότητάς μας. Με τρόμο συνειδητοποιούμε ότι αυτό πραγματικά ήταν για εμάς το πιο σημαντικό και επιθυμητό και όχι η ματαιότητα, με την οποία περάσαμε την ώρα μας και τη ζωή μας. Για να μη φτάσουμε, λοιπόν, σε αυτό το σημείο, του να έχουμε αφήσει να φύγουν από τα χέρια μας οι πολύτιμες στιγμές μιας συνάντησης με τον Θεό, είναι πρέπον να μελετήσει κανείς τη δομή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, να παρατηρήσει ορισμένα πράγματα, να κρατήσει σημειώσεις στα gadget, τα οποία μάς βομβαρδίζουν με πληροφορίες. Ας έχουμε και σωστές "υπενθυμίσεις" (ΣτΜ: Στο gadget).

Πολλά μπορούν να ειπωθούν, αναφορικά με το πώς να νηστέψει ορθά κάποιος που νηστεύει για πρώτη φορά κι εδώ θ’ απευθυνόμουν σε όσους ενδιαφέρονται για την ποικίλη λογοτεχνία γύρω από αυτό το θέμα, η οποία είναι τώρα διαθέσιμη, ακόμη και στη μορφή βιντεοσκοπημένων συνομιλιών.

Αλλά θα ήθελα ιδιαίτερα να επιστήσω την προσοχή σ’ ένα ακόμη σημείο. Είναι πολύ σημαντικό να μην ξεχνάμε κάτι τέτοιο, όπως η ζάλη από την επιτυχία. Αυτό είναι σύνηθες σε όλους, αλλά ειδικά στους αρχάριους. Πρέπει να θυμόμαστε όλη την ώρα πως συχνά, μετά τις πρώτες επιτυχίες και τα πνευματικά σκαμπανεβάσματα, ακολουθεί η πτώση. Πολλοί άνθρωποι ξέρουν από την εμπειρία αυτό που συμβαίνει μερικές φορές μετά από την επιτυχή παρέλευση της πρώτης εβδομάδα της νηστείας, με τις προσευχές, τους κανόνες, την Κοινωνία... Όταν, κυριολεκτικά σε μια μέρα ή ώρα, ο πειρασμός και η πτώση μπορεί ξαφνικά να συμβούν.

Το πιο σημαντικό είναι να μην «πάρουν τα μυαλά μας αέρα» περί του εαυτού μας, ακόμα και αν είναι για μας μόνο. Κάτι τέτοιο οδηγεί άμεσα στην πτώση.

Κάτι τέτοιο, πρώτα απ’ όλα, μπορεί να το αποφύγει ο πράος και ταπεινόφρων άνθρωπος. Σε αυτήν την περίπτωση, ταιριάζει απόλυτα η ρώσικη παροιμία: "Όσο πιο ήσυχα πας, τόσο πιο μακριά θα πας" (ΣτΜ: «Το καλό πράμα αργεί να γίνει»). Δεν χρειάζεται να πάρουμε πάνω μας άμεσα ένα βάρος που υπερβαίνει τις δυνατότητές μας, αλλά το πιο σημαντικό είναι να μην το «πάρουμε πάνω μας», ακόμα και αν είναι για μας μόνο. Αυτό το μονοπάτι οδηγεί άμεσα στην πτώση και στην απώλεια όλων των αγαθών που αποκτήθηκαν. Όπως διαβάζουμε: « ...γίνεσθε οὖν φρόνιμοι ὡς οἱ ὄφεις καὶ ἀκέραιοι ὡς αἱ περιστεραί» (ΣτΜ: Ματθ. 10:16). Πρέπει να νηστεύσετε προσεκτικά, συνειδητά και ήρεμα. Χωρίς ερεθισμούς και με αγάπη για τον πλησίον. Και την ταπεινή μας διάθεση θα υπηρετήσουν τα έργα αγάπης και ελέους, τα οποία κατά τη νηστεία είναι εξ ίσου απαραίτητα, όπως οι θερμές προσευχές και η εγκράτεια.

Να μη φοβάστε και να χαίρεστε!

Ιερομόναχος Ζωσίμα (Μέλνικ)

Ιερομόναχος Ζωσίμα (Μέλνικ):

– Νομίζω ότι σημαντικό ρόλο εδώ παίζει το κίνητρο για νηστεία ή, αν χρησιμοποιήσουμε μια σύγχρονη γλώσσα, γιατί ένα άτομο είναι αποφασισμένο να επιτύχει. Η επιθυμία να ευχαριστήσει τον Θεό είναι πολύ σημαντική. Κάποιος που μόλις άρχισε να εκκλησιάζεται, θέλει ν’ ακολουθήσει τα όσα ορίζει η Εκκλησία και τους ιερούς κανόνες όσο το δυνατόν πιο πιστά: Να προσεύχεται ορθά, να νηστεύει ορθά, να κάνει τα πάντα ορθά. Τι μπορούμε να συμβουλεύσουμε αυτόν τον άνθρωπο; Λοιπόν, δεδομένου ότι αποφάσισε ήδη να κάνει κάτι τέτοιο, τότε, πρώτα απ’ όλα, να μη φοβάται! Αυτό ζητά από εμάς και ο Κύριος στο Ευαγγέλιο: Να μη φοβόμαστε τίποτα. Να μη φοβόμαστε την πείνα, την ασθένεια, που καμιά φορά συνοδεύει τη νηστεία. Πολλοί είναι οι γιατροί που προειδοποιούν συνεχώς: Μη νηστεύσετε, γιατί θα έχετε αναιμία, θα πάθετε αβιταμίνωση και ούτω καθ’ εξής. Αλλά, αν κοιτάξουμε πίσω στην Ιστορία, θα δούμε: Κανείς ποτέ δεν πέθανε από νηστεία. Μη φοβάστε να περπατήσετε αυτήν την ασκητική διαδρομή.

Και αν υπάρχει σε κάποιον μια διακαής επιθυμία να ευχαριστήσει τον Θεό με τη νηστεία, τότε είναι απαραίτητο ν’ ακολουθήσει το σύνολο των ιερών κανόνων, πείτε τους μοναστικούς ή όπως θέλετε, δεν είναι αυτό το σημαντικό για τους λαϊκούς, αλλά αξίζει ιδιαίτερα να δοκιμάσει κανείς να νηστεύσει αυστηρά και σύμφωνα με το γράμμα των ιερών κανόνων, την πρώτη καθώς και την τελευταία εβδομάδα.

Δεύτερον, πρέπει να προσεύχεστε, όπως αναφέρει και η εντολή του Θεού: Αδιαλείπτως προσεύχεσθε. Και ακόμη, όπως λένε οι άγιοι πατέρες, η προσευχή και η νηστεία είναι δύο φτερά, με τα οποία η ψυχή πετάει στον Θεό, στα ουράνια ύψη. Επομένως, η προσευχή είναι πολύ σημαντική κατά τη διάρκεια της νηστείας και πρέπει να καταφύγετε σε αυτήν, διότι διαφορετικά η ίδια η νηστεία, το αγώνισμα, θα είναι απλώς μια δίαιτα και όχι ένα όχημα πνευματικής ανάπτυξης. Και μαζί με τη νηστεία, η προσευχή αποδεικνύεται ένα αποτελεσματικό μέσο εξασφάλισης πνευματικής ισορροπίας, καθώς και πνευματικής ανάπτυξης.

Η προσευχή και η νηστεία είναι δύο φτερά, με τα οποία η ψυχή πετάει στον Θεό. Επομένως, η προσευχή είναι πολύ σημαντική κατά τη διάρκεια της νηστείας.

Λοιπόν, και μια τρίτη συμβουλή: Να χαίρεται η ψυχή σας. Ο Κύριος λέει: Πάντοτε χαίρετε! Εάν νηστεύσουμε ορθά, αν προσευχόμαστε ορθά, κάνοντας χρήση των συμβουλών των αγίων πατέρων, των πνευματικών μας δασκάλων, των ιερέων στους οποίους θα κάνουμε εξομολόγηση, τότε και η νηστεία και η προσευχή θα οδηγήσουν με βεβαιότητα σε πνευματική χαρά, της οποίας ο Κύριος μας καθιστά κοινωνούς με τη Χάρη, η οποία έρχεται ως αποτέλεσμα ασκητισμού και επιθυμίας να ευχαριστήσουμε τον Θεό.

Η νηστεία, η προσευχή και η χαρά είναι ταυτόχρονα τα μέσα και ο καρπός των πνευματικών προσπαθειών μας και μπορούμε ακόμη να πούμε το εξής: Ότι είναι ο καρπός του Αγίου Πνεύματος, που αποκτούμε, ακολουθώντας τα μονοπάτια της νηστείας. Αλλά, το πιο σημαντικό, στο οποίο πρέπει να εστιάσουμε όλες τις προσπάθειές μας, όλα τα ασκητικά αγωνίσματα, τις προσευχές μας, είναι η Αγάπη. Η Αγάπη για τον Θεό και τον πλησίον αποτελούν τα θεμέλια και τη ρίζα αυτού του πνευματικού δέντρου, το οποίο μεγαλώνει και το οποίο φέρει πάνω του τους καρπούς του μέλλοντος αιώνα στη Βασιλεία των Ουρανών.

Μη χάσετε την ευκαιρία να συναντήσετε τον Θεό

Ιερομόναχος Νίκων (Παριμαντσούκ)

Ιερομόναχος Νίκων (Παριμαντσούκ):

– Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι είναι πιθανό την πρώτη φορά ο συμμετέχων να μην καταλάβει τίποτα. Και ίσως και τη δέκατη να μην καταλάβει πάλι τίποτα. Γιατί τα πράγματα γίνονται σταδιακά, συσσωρεύεται κάποιο είδος πνευματικής εμπειρίας και μόνο τότε συνειδητοποιούμε ότι η νηστεία πρέπει πάντα να είναι παρούσα, απλά δεν μπορούμε να είμαστε σε εγρήγορση όλη την ώρα. Μας παρέχεται κάποιος χρόνος να χαλαρώσουμε και κάποιος χρόνος να γρηγορούμε, έτσι είναι η νηστεία.

Είναι σημαντικό να μην ξεχάσετε να κάνετε καλές πράξεις, καθώς και αυτό είναι, επίσης, μέρος των καθηκόντων της νηστείας. Θα συμβούλευα να μην παρασυρθείτε από τις εξωτερικές επιτυχίες, οποιεσδήποτε και αν είναι αυτές, ακόμα και πνευματικές (ή διατροφικές).

Η νηστεία είναι η εποχή για να δούμε την έλλειψη δύναμης μέσα μας και το πόσο αδύνατο είναι, ακόμη και με όλο τον ζήλο μας, να εκπληρώσουμε αυτό που μάς ζητά ο Κύριος: Έστω και αυτήν τη σύντομη περίοδο της νηστείας, να είμαστε εύσπλαχνοι απέναντι στους άλλους, ν’ αγαπάμε τον Θεό, ν’ αγαπάμε τον πλησίον μας, να κρατηθούμε πίσω από το κακό που μπορούμε να προκαλέσουμε, να προσπαθήσουμε να κάνουμε το καλό, το οποίο μπορούμε να κάνουμε, αλλά μας είναι πολύ δύσκολο.

Κατά τη διάρκεια της νηστείας, θα πρέπει να μας συνοδεύει μια αίσθηση μετάνοιας για τους εκλειπόντες. Μια αίσθηση λύπης, για τις χαμένες ευκαιρίες που μας προσφέρονται. Το πιο συχνό είναι ότι χάνουμε την ευκαιρία να συναντηθούμε με τον Θεό, γιατί δεν μπορούμε ν’ αρνηθούμε αυτό που αγαπάμε και αυτό μας κάνει να «χτίζουμε τοίχους» απέναντι σε όλους αυτούς τους ανθρώπους, που ο Θεός μάς στέλνει για να μας συναντήσουν και οι οποίοι δεν μας είναι πάντα τόσο «βολικοί» όσο θα θέλαμε, με τις σκοτούρες, τα προβλήματα, τις δυσάρεστες καταστάσεις που προξενούν και που πρέπει να τους υπηρετήσουμε και μέσω αυτού να δούμε τον Κύριο, ο Οποίος, επίσης, ήρθε να υπηρετήσει άλλους.