Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή δεν είναι ηλεκτρονικό παιχνίδι. Μέρος Β

– Aπαιτείται ευλογία για την νηστεία;

– Όχι απαραίτητα. Από την άλλη μεριά, είναι καλό να ζητάμε την ευλογία από τον ιερέα πριν προχωρήσουμε με οποιοδήποτε σημαντικό θέμα.

– Η πρώτη φορά που νηστεύουμε είναι πολύ σημαντική, έτσι δεν είναι;

– Φυσικά. Ζητώντας την ευλογία, αναγνωρίζουμε την αδυναμία σας, ταπεινώνουμε τον εαυτό μας και ο Κύριος άμεσα δίνει τη χάρη Του σε αυτόν που έχει ταπεινώσει εαυτόν έστω και λίγο. Αυτός είναι νόμος τής πνευματικής ζωής, ο οποίος μπορεί να γίνει κατανοητός μόνο μέσα απο την εμπειρία αυτού. Γενικά, εάν κάνετε αυτό το πρώτο βήμα, ο Κύριος θα σάς δώσει περισσότερα από ό,τι δίνει, για παράδειγμα, σε μένα ή σε κάποιον που ζεί εδώ και καιρό μια εκκλησιαστική ζωή. Με την πάροδο του χρόνου, θα πρέπει να σκεφτείτε με ποιό βαθμό αφοσίωσης θα συμμετάσχετε στην νηστεία. Τώρα θα έρθετε σαν παιδί και ο Κύριος θα σάς δώσει κάτι, ακόμη και για το σχεδόν τίποτα – μόνο και μόνο επειδή ήρθατε. Τι ακριβώς είναι αυτό που δίνει, είναι δύσκολο να πούμε, αλλά είναι κάτι που θα το χρειαστείτε και που θα μπορείτε να το δεχτείτε τώρα και να μην το απωλέσετε.

"Η κίνηση προς τα εμπρός είναι ο μόνος τρόπος να μην επιστρέψουμε"

– Παρατήρησα ότι μεταξύ των πιστών λαών υπάρχει μια εξόχως εορταστική αντίληψη τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Φτάνουν και να συγχαίνουν ο ένας τον άλλον. Αλλά για ποιο πράμα ακριβώς;

– Δεν είναι τυχαίο ότι η η Μεγάλη Τεσσαρακοστή ονομάζεται κατά την Εκκλησία «πνευματική άνοιξη». Ξέρετε πώς αγαπάμε να αναβάλλουμε σημαντικά θέματα για αύριο. Και την επομένη το πρωί κάτι δεν πήγε καλά, κάτι απέσπασε την προσοχή μας, είναι ήδη βράδυ κι είναι πολύ αργά για να ξεκινήσουμε. Οπότε για μια ακόμη φορά υποσχόμαστε ότι θα ξεκινήσουμε αύριο και μερικές φορές αυτό το "αύριο" σημαίνει ποτέ. Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να αλλάξουμε εμάς τούς ίδιους και τη ζωή μας, και ως εκ τούτου, μια εποχή χαράς – παρ΄όλες τις θλίψεις.

– Είναι οι απλές, αθώες απολαύσεις κατά την διάρκεια τής νηστείας επιτρεπτές; Διαφορετικά, δεν κινδυνεύουμε μήπως να καταλήξουμε να με πολύ ζοφερή διάθεση;

– Δεν πρέπει ποτέ να προκαλούμε ζοφερή διάθεση μέσα μας. Κι αυτό δεν έχει καμία σχέση με την μετάνοια. Το αίσθημα τής μετάνοιας είναι πραγματικά πολύ φωτεινό. Είναι ο δρόμος προς τη χαρά μέσα από το σκοτάδι.

Θα ήταν λάθος να ισχυριστούμε ότι κατά την διάρκεια τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής απαγορεύεται κατηγορηματικά το να χαιρόμαστε. Φανταστείτε όμως ότι προετοιμάζεστε για ένα εγχείρημα που απαιτεί πλήρη συγκέντρωση όλων των δυνάμεων, πλήρη αυτοσυγκέντρωση. Σ΄αυτήν ακριβώς τη στιγμή σίγουρα δεν θα επιτρέψετε στον εαυτό σας να διασκεδάσετε ή κάτι να αποσπάσει την προσοχή σας. Ας υποθέσουμε ότι ένας αθλητής – ένας ξιφομάχος, ένας μπόξερ – πάει σε μια μονομαχία και ξαφνικά κάθεται και σκέφτεται κάτι άλλο εκτός από την τεχνική που θα χρησιμοποιήσει ενάντια στον αντίπαλο. Ε, δεν πρόκειται να κερδίσει. Κάτι παρόμοιο έχουμε κι εδώ: οι αθώες χαρές και απολαύσεις κατά τη διάρκεια τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής δεν συνιστούν αμαρτία. Αλλά αν αρνηθείτε κάποια ευχαρίστηση γιατί αισθάνεστε ότι σάς αποσπά και σάς χαλαρώνει σε αυτό που πρέπει να κάνετε, τότε θα πράξετε ορθά.

– Το ίδιο ισχύει για το θέατρο, τον κινηματογράφο;

– Παραδοσιακά, οι άνθρωποι απείχαν πάντα από συναυλίες την περίοδο τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

– Ναι, αλλά παραδοσιακά, όλοι οι χώροι διασκέδασης παραμέναν, ως επί το πλείστον, απλά κλειστοί την περίοδο τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

– Σήμερα, όλα εναποφύονται στην ελεύθερη επιλογή τού καθενός. Είναι, αφενός, πιο δύσκολο, αλλά από την άλλη, έχει πολύ μεγαλύτερη αξία ενώπιον τού Θεού.

– Και η ανάγνωση τής κοσμικής λογοτεχνίας; ..

– Φανταστείτε προς στιγμήν κάποιον που έρχεται στην εκκλησία και τού λένε εκεί: πρέπει να απέχεις από την λογοτεχνία, συμπεριλαμβανομένης της κλασικής, στη ζωή σου δεν θα υπάρχει πλέον ούτε ζωγραφική, ούτε μουσική, ούτε ποίηση. Αντ 'αυτού – Εκκλησία, εικόνες, ψαλτική, τα Έργα των Αγίων Πατέρων, Ψαλτήρι και Ευαγγέλιο. Αν κάποιος το αποδεχτεί αυτό, τότε πιθανότατα θα σακατέψει την ζωή του, όχι την πνευματική, αλλά κατ΄αρχάς την ψυχική. Πιο φυσική θα ήταν μια άλλη προσέγγιση: διαβάζοντας κανείς τούς Αγίους Πατέρες, κάνοντας την πρώτη του γνωριμία με αυτούς, μαθαίνοντας, συνειδητοποιεί τότε ότι δεν τού χρειάζεται άλλη λογοτεχνία. Δεν είναι τυχαίο ότι η γη είναι έτοιμη να δεχθεί τον σπόρο σε μια εποχή του χρόνου, και να έιναι έτοιμη για την συγκομιδή σε μια άλλη εποχή τού χρόνου. Έτσι, λοιπόν, η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι μια πολύ ευνοϊκή περίοδος για σπορά. Η ψυχή ανοίγει, μαλακώνει και η ανάγνωση πνευματικών βιβλίων αυτή την περίοδο γίνεται ιδιαίτερα ευεργετική.

– Ξέρετε, αυτό ακριβώς τρομάζει. Όχι τόσο η ίδια η νηστεία, θα αντέξεις/δεν θα την αντέξεις. Όσο η αίσθηση ότι κινούμαστε και κάπου καθ΄οδόν θα αρνηθούμε κάτι αμετάκλητα. Και τα πάντα πίσω παραμένουν γλυκά, ζεστά, οικεία ...

– Κάπως έτσι ξεκινά κι ο δρόμος προς τη σωτηρία – με φόβο. Στον Χριστιανισμό, δεν υπάρχει πραγματικά ένα σημείο που να μπορεί κάποιος να σταθεί ακίνητος για πολύ καιρό. Ο απόστολος Πέτρος λέει: για να καταστήσετε την χριστιανική σας κλήση και επιλογή πιο σταθερή, πρέπει συνεχώς να προχωράτε μπροστά (ΣτΜ: διὸ μᾶλλον, ἀδελφοί, σπουδάσατε βεβαίαν ὑμῶν τὴν κλῆσιν καὶ ἐκλογὴν ποιεῖσθαι· ταῦτα γὰρ ποιοῦντες οὐ μὴ πταίσητέ ποτε. [Β΄Πέτρου 1:10]). Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να μην επιστρέψουμε πίσω. Οποιαδήποτε παλινδρόμηση εκλαμβάνεται από την ψυχή τού ανθρώπου ως προδοσία, και είναι πολύ επικίνδυνη.

"Πρέπει κανείς να διακρίνει την ασθένεια από την υστερία"

– Κι αν κατά τη διάρκεια τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής υπάρχουν αργίες και γιορτές που δεν μπορούν να μετακινηθούν, κάποιος μπορεί να πρέπει να πάει επίσκεψη για την 8η Μαρτίου, κάποιος θα πρέπει να γιορτάσει τα γενέθλια των αγαπημένων του ...

– Εδώ πρέπει να καθοδηγηθούμε από την συγκυρία και την κοινή λογική. Εάν αγνοήσετε τα γενέθλια ενός αγαπημένου σας, θα τον στεναχωρήσετε και θα προξενήσετε πόνο, γιατί κάτι τέτοιο δεν είθισται στον τρόπο ζωής σας σήμερα. Όταν πάτε επίσκεψη κατά την διάρκεια τής Μεγάλης Τεσαρρακοστής, δεν χρειάζεται να προκαλέσετε την συμπάθεια τών τριγύρων σας, ούτε να τραβήξετε την προσοχή τους στον βαθμό μάλιστα που ολόκληρο το τραπέζι να κουβεντιάζει περί τού πώς νηστεύετε και οι οικοδεσπότες να βρεθούν σε αμηχανία για το τι να σάς σερβίρουν. Ευρισκόμενοι σε μια μεγάλη παρέα, μπορείτε να βάλετε κάτι στην πιάτο σας, να το ψιλοανακατώνετε και να προσποιείστε ότι τρώτε. Αλλά αν βρίσκεστε σε παρέα κοντινών προς εσάς ανθρώπων, ή ανθρώπων που κατανοούν, τότε μην αποκρύβετε την απόφασή σας να νηστεύσετε. Αν σας θεωρούν άνθρωπο σοβαρό και με αρχές, τότε το πιθανότερο είναι ότι θα προσπαθήσουν να καταλάβουν τι σάς οδήγησε σε αυτήν σας την απόφαση.

– Σε γενικές γραμμές, είναι καλύτερα να ξεκινήσετε τη νηστεία μεμονωμένα ή να ωθήσετε ή να προσπαθήσετε να πείσετε τούς κοντινούς σας;

– Αξίζει να αρχίσετε να «σμπρώχνετε» τα κοντινά σας πρόσωπα μόνο όταν εσείς οι ίδιοι βρίσκεστε ήδη μερικά βήματα μπροστά από αυτούς. Και ίσως να μην χρειαστεί να «σμπρώξετε», παρά απλά να τούς καλέσετε να σάς ακολουθήσουν. Μόνο με την επίδειξη ευθύνης απέναντι στον εαυτό σας μπορείτε να είστε υπεύθυνος και για τους άλλους.

– Απαγορεύεται η κατανάλωση αλκοόλ κατά την διάρκεια τής νηστείας;

– Εκτός από τα Σάββατα και τις Κυριακές. Όσον αφορά στο αλκοόλ, ο Κανονισμός τής εκκλησίας είναι πιο δημοκρατικός. Το γεγονός είναι ότι το Τυπικόν δεν δημιουργήθηκε στη Ρωσία, αλλά στην Ανατολή, όπου το κρασί είναι ένα συνηθισμένο ποτό στο τραπέζι.

– Φυτικά έλαια – επίσης μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές;

– Σύμφωνα με το Τυπικό, ναι. Αλλά στην πράξη, οι άνθρωποι που αρχίζουν να νηστεύουν αφήνοντας απέξω το φυτικό έλαιο, χάνουν μερικές φορές οποιαδήποτε ικανότητα να νηστεύσουν αργότερα, λόγω διαφόρων ασθενειών τού στομάχου.

– Επιτρέπεται δηλαδή και κάποια «επιείκεια» με το βούτυρο;

– Φυσικά. Και κάποιος φτάσει να έχει πίεση 80 με 40, τότε θα πρέπει να φάει και αρτύσιμα. Για να μην καταλήξει να τον κουβαλάνε από την Εκκλησία στα χέρια κάθε φορά. Η σάρκα που ήδη καταπιέζεται από την ασθένεια, δεν χρειάζεται να καταπιέζεται και με νηστεία. Είναι προτιμότερο να πάτε στον ιερέα – κατά προτίμηση σε αυτόν στον οποίον εξομολογείστε και να τον ρωτήσετε: «να, έτσι έχουν τα πράματα απο ιατρική άποψη, τι πρέπει να κάνω;».

– Μπορεί οι ιατρικές περιστάσεις να μην είναι προβλέψιμες πριν την νηστεία, και να φανούν αργότερα.

– Συμβαίνει. Αλλά και εδώ πρέπει να είμαστε σε θέση να διακρίνουμε αν πρόκειται πράγματι για ασθένεια ή απλώς ...

– Yστερία τού οργανισμού.

– Ναι. Η σάρκα, που δεν συνηθίζει να αρνείται τίποτα, θα αρχίσει να επαναστατεί και να φωνάζει "βοήθεια!" Αυτήν η πρώτη κραυγή "βοήθεια!" είναι αναμενόμενη.

– Και για το κάπνισμα;

– Το κάπνισμα δεν είναι η θνητή αμαρτία που κάποιοι προσπαθούν να την παρουσιάσουν. Στην ιστορία τής Εκκλησίας υπήρξαν ακόμη και άγιοι που κάπνιζαν. Για παράδειγμα, ο Άγιος ισαπόστολος Νικόλαος τής Ιαπωνίας. Κάπνιζε αρκετά – μέχρι την χειροτονία του σε ιεράρχη. Έκοψε το κάπνισμα, μόνο όταν έγινε επίσκοπος. Αλλά, από την άλλη μεριά, αυτή η συνήθεια είναι όντως επιβλαβής και αμαρτωλή υπό την έννοια ότι ένας άνθρωπος συνειδητά βλάπτει τον εαυτό του. Σε γενικές γραμμές, κάθε ανθρώπινος εθισμός είναι βλαβερός για την ψυχή. Ως εκ τούτου, η Μεγάλη Τεσσαρκοστή είναι μια μεγάλη ευκαιρία να χαλαρώσουμε τους δεσμούς με αυτήν την συνήθεια.

– Τούς παντρεμένους τούς ανησυχεί το ερώτημα των συζυγικών σχέσεων στην διάρκεια τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής...

– Υπάρχει μια παράδοση της Εκκλησίας σε συμφωνία με τα όσα είπε ο Απόστολος Παύλος. Λέει ότι ο σύζυγος και η σύζυγος δεν πρέπει να στερούνται ο ένας τον άλλον, εκτός εαν το κάνουν αυτό κατόπιν κοινής συμφωνίας (ΣτΜ: μὴ ἀποστερεῖτε ἀλλήλους, εἰ μή τι ἂν ἐκ συμφώνου πρὸς καιρόν, ἵνα σχολάζητε τῇ νηστείᾳ καὶ τῇ προσευχῇ καὶ πάλιν ἐπὶ τὸ αὐτὸ συνέρχησθε, ἵνα μὴ πειράζῃ ὑμᾶς ὁ σατανᾶς διὰ τὴν ἀκρασίαν ὑμῶν. [Α’ Κορ. 7:5] ^[1]). Και ως λόγο για την αποστέρηση με αμοιβαία συγκατάθεση, αναφέρει την νηστεία. Αλλά αυτό είναι ένα δύσκολο ερώτημα, γιατί συνήθως έχουμε να κάνουμε με οικογένειες στις οποίες ο ένας πάει μπροστά και o άλλος έχει μείνει πίσω. Και εδώ είναι απαραίτητο να ζυγίσουμε τα πάντα βασιζόμενοι σε εσωτερικά «σταθμά». Μπορεί, φροντίζοντας το δικό σας όφελος, να βλάψετε το άτομο που βρίσκεται κοντά σας, να τον στρέψετε ενάντια στην Εκκλησία και από την άλλη να προσπαθήσετε να ευχαριστήσετε τον άνθρωπο σας, βλάπτοντας όμως τον εαυτό σας.

– Αν κατά τη διάρκεια τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής συμβούν γεγονότα με συγκρούσεις, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να δράσουμε;

– Όλες οι καταστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε σύγκρουση απόψεων είναι καλό να κρατηθούν μακριά από την Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Η εμπειρία λέει ότι η νηστεία δεν είναι μόνο χρόνος προσευχής και μετάνοιας, αλλά και πειρασμού. Για κάποιον που νηστεύει λίγο περισσότερο και προσεύχεται λίγο περισσότερο, η σκοτεινή δύναμη τον «πυρπολεί» με ιδιαίτερη μανία. Ακόμη και στους ναούς και τα μοναστήρια, η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι συχνά περίοδος συγκρούσεων και δυσκολιών. Όχι γιατί οι άνθρωποι πεινάνε και μπορεί, ως αποτέλεσμα, να κακιώνουν, αλλά επειδή σε αυτό το μικρό χώρο, κάθε ένας προσπαθεί να κάνει ένα μικρό πνευματικό κατόρθωμα, και κάποιος «άλλος» τρέχει μεταξύ τους και πετάει κάρβουνα από δω κι από κει, έτσι που φουντώσει η διαμάχη από το παραμικρό.

– Αν δεν μπορεί κάποιος να αντέξει την αυστηρότητα τής νηστείας, και την διαταράξει, τι πρέπει να κάνει;

– Περπατάτε, ας πούμε, σε έναν ολισθηρό δρόμο. Πέφτετε. Τι θα κάνετε;

– Θα σηκωθώ και θα προχωρήσω πιο πέρα.

– Έτσι είναι εδώ. Σηκώστε, «τινάζετε την σκόνη», συνεχίζετε. Η νηστεία δεν είναι σαν κάποιο στάδιο στο ηλεκτρονικό παιχνίδι όπου δεν πρέπει να έχουμε απώλειες μέχρι το τέλος, κι αν έχουμε, τότε το παιχνίδι τελειώνει. Αν και μερικές φορές ακριβώς αυτό ψιθυρίζει στον άνθρωπο ο εχθρός. Toύ λέει: παραβίασε, γιατί μια φορά μόνο δεν μετρά. Και όταν το άτομο παραβιάζει, τού λέει: καλά, έτσι κι αλλιώς παραβίασες, οπότε δεν έχει νόημα να συνεχίσεις ...

Ωστόσο, κάνοντας νηστεία, θα ήταν λάθος να πιστεύουμε ότι μετά από αυτήν μπορούμε να χαλαρώσουμε. Ποιο το όφελος τότε; Η νηστεία είναι μια ευκαιρία να επικεντρώσουμε τις δυνάμεις μας σε έναν σκοπό και να μην χαλαρώσουμε στη συνέχεια. Και, ίσως, στην επόμενη νηστεία να έχουμε ακόμη πιό πολλές δυνάμεις.