«Η ανατροφή των παιδιών σήμερα μοιάζει με επιβίωση υπό δύσκολες συνθήκες»

Η οικογένεια του Σεργκέι Ανατόλιεβιτς και της Ελένα Βασίλεβνα Τίμιν είναι σχεδόν κανονική οικογένεια αξιωματικού, ο επικεφαλής της οποίας μερικά χρόνια πριν έγινε ιερέας. Γιατί σχεδόν κανονική; Γιατί 9 μέλη αυτής της οικογένειας (τώρα οχτώ, επειδή η μεγαλύτερη κόρη παντρεύτηκε κι έφυγε από το πατρικό σπίτι) μένουν σε δύο διαμερίσματα στον ίδιο όροφο.

Ο πατήρ Σέργιος, νυν εκτελών χρέη του προϊσταμένου του ναού του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στην πόλη Κρασνοζνάμενσκ, κοντά στη Μόσχα, όλη τη ζωή του υπηρετούσε την Πατρίδα και για πολύ καιρό ήταν βοηθός στο Ιερό Βήμα. Σήμερα κάνει ομιλίες στους στρατιωτικούς για την πίστη και όταν τους επισκέπτεται, οι στρατιωτικοί λένε, με το χαμόγελο στα χείλη: «Ω, ο πατήρ Σέργιος ήρθε, θα μας μιλήσει ξανά για την αγάπη». Η Ελένα είναι φαρμακοποιός και δουλεύει σε στρατιωτικό νοσοκομείο, καθώς επίσης είναι και μητέρα, στην οποία απονεμήθηκε η τιμητική διάκριση «Μητρική δόξα». Σε 28 χρόνια γάμου το ζεύγος Τίμιν έκανε εφτά παιδιά, η ηλικία των οποίων σήμερα είναι από 10 έως 27 ετών. Τα μυστικά της ευτυχίας της οικογένειας ο πατήρ Σέργιος και η σύζυγός του Ελένα τα κρατούν ως στρατιωτικό απόρρητο, αλλά κάποια στοιχεία τα έχουν μοιραστεί με τους αναγνώστες της πύλης Gr.Pravoslavie.ru

Ο πατήρ Σέργιος αστειεύεται ότι στο σπίτι επικρατεί μητριαρχία και κανένας δεν υπακούει σ’ αυτόν. Η πρεσβυτέρα του παραπονιέται με χαμόγελο ότι ο πατήρ Σέργιος, ο οποίος δεν αναγνωρίζει άλλα φάρμακα εκτός από τον ενεργό άνθρακα, δεν ακολουθεί τις οδηγίες της. Όπως και να ’χει, όμως, ο πατήρ Σέργιος είναι αρχηγός σ’ αυτήν την οικογένεια, είναι και νοικοκύρης, εκείνος που εξασφαλίζει την οικογένεια οικονομικά, καθώς και λύνει όλα τα σοβαρά προβλήματα και ποτέ δεν αρνιέται να βοηθήσει την πρεσβυτέρα του. Η σύζυγός του η Ελένα είναι βοηθός του, που ασχολείται με όλα τα τρέχοντα θέματα διατροφής, θεραπείας κι εκπαίδευσης.

Η οικογένεια των Τίμιν

-Όταν ήσασταν νέος, μπορούσατε να φανταστείτε ότι θα γίνετε πολύτεκνος πατέρας;

Πατήρ Σέργιος:

– Στο σόι μου δεν υπήρχαν ούτε πολύτεκνοι ούτε ιερείς. Προερχόμαστε από τη σοβιετική εποχή και ανήκαμε στον κύκλο διανοούμενων της πόλης. Η γυναίκα μου μεγάλωσε σε οικογένεια με τρία παιδιά κι εγώ κατάγομαι από κλασική σοβιετική οικογένεια στρατιωτικών με δύο παιδιά: Ένα αγόρι κι ένα κορίτσι. Παρεμπιπτόντως, έχουμε μεγάλη διαφορά ηλικίας με την αδελφή μου. Όταν εκείνη πήγε στην πρώτη τάξη, εγώ ήμουν ήδη στη δέκατη. Επομένως, κοινά ενδιαφέροντα δεν είχαμε. Τελικά, δεν ζήσαμε την εμπειρία της πολύτεκνης οικογένειας. Εγώ και η σύζυγός μου μαθαίνουμε στην πορεία, σκοντάφτουμε και βγάζουμε συμπεράσματα από τα λάθη μας. Σήμερα στη χώρα μας δεν υπάρχει παράδοση πολύτεκνων οικογενειών, όλα καταστράφηκαν, και πρέπει μεγαλώσουμε δύο ή τρεις γενιές, ώστε να καταλάβουμε τι εστί πολύτεκνη οικογένεια.

Στη χώρα μας δεν υπάρχει παράδοση πολύτεκνων οικογενειών, όλα καταστράφηκαν, και πρέπει μεγαλώσουμε δύο ή τρεις γενιές, ώστε να καταλάβουμε τι εστί πολύτεκνη οικογένεια

Ελένα:

– Ποτέ δεν κάναμε σχέδια για τη ζωή μας. Ήμασταν φοιτητές και γνωριστήκαμε στην Αγία Πετρούπολη. Το 1993 παντρευτήκαμε και σύντομα γεννήθηκε η πρώτη μας κόρη, η Άννα. Μετά αρχίσαμε να εκκλησιαζόμαστε και στη συνέχεια γεννήθηκε ο Αλεξέι. Όταν θήλαζα τον Αλεξέι, έμαθα ότι περιμένουμε τη Μαρία. Τότε ήμουν λίγο στεναχωρημένη και η μητέρα μου είπε: «Θα είναι δύσκολο, αλλά θα τα καταφέρεις». Και ύστερα, με διαφορά 2 και 3 χρόνων, γεννήθηκαν ο Αλεξάντρ, η Βασιλίσσα, η Ελένα και η Βέρα. Έξι χρόνια μετά τη Βέρα γεννήθηκε η εγγονή μας, η Μαργαρίτα. Μέχρι τώρα είναι η μόνη μας εγγονή, αλλά η συμπεθέρα αστειεύεται και λέει ότι θα έχουμε 49 εγγόνια.

– Πώς αρχίσατε να εκκλησιάζεστε;

Πατήρ Σέργιος:

–Η πρεσβυτέρα ήταν βαφτισμένη από τα παιδικά της χρόνια, εγώ όχι. Βαφτίστηκα τυχαία, όταν ήμουν φοιτητής του τέταρτου έτους στο πανεπιστήμιο. Οι φίλοι μου, στον γάμο των οποίων έπρεπε να είμαι κουμπάρος^[1], με παρακάλεσαν να είμαι κουμπάρος, επίσης, κατά τη διάρκεια του Μυστηρίου του Γάμου στην εκκλησία. Τελικά κουμπάρος δεν έγινα, επειδή η ημερομηνία του γάμου άλλαξε κι εγώ λόγω λήξης της άδειας έπρεπε να γυρίσω πίσω στην πόλη μου. Ωστόσο, βαφτίστηκα. Η στενότερη σχέση μας με την Εκκλησία ήρθε αργότερα, όταν μετακομίσαμε στο Κρασνοζνάμενσκ, το 1997.

Ελένα:

– Η πρώτη μας κόρη γεννήθηκε στη Λευκορωσία, στο σπίτι των γονέων μου, και μετά από 1 ½ μήνα έπρεπε να πάω στη Σιβηρία, στην πόλη Κολπάσεβο, όπου δούλευε ο άνδρας μου. Η μητέρα μου, η οποία μετά τον γάμο μου ποτέ δεν μου έλεγε τι να κάνω, ξαφνικά δήλωσε: «Δεν σε αφήνω να φύγεις χωρίς να βαφτίσεις το παιδί». Έτσι βαφτίσαμε την Άννα, αν και φοβόμουν λίγο να το κάνω χωρίς τον άνδρα μου.

Στο Κρασνοζνάμενσκ δεν μπορούσα να βρω δουλειά για μεγάλο χρονικό διάστημα και μετά βρήκα θέση στο στρατιωτικό νοσοκομείο Γκολίτσινο. Μια συνάδελφος, νεαρή και μορφωμένη γυναίκα, που φορούσε μακριές φούστες, μιλούσε για την πίστη. Όλα αυτά μου φαίνονταν περίεργα, αλλά ενδιαφέροντα, επειδή στην οικογένειά μου μόνο οι παππούδες και οι γιαγιάδες πήγαιναν στην εκκλησία. Άρχισα να σκέφτομαι για τη δική μου ζωή. Τη δεκαετία του 1990 η ζωή βρισκόταν εν αταξία και η ψυχή αναζητούσε το κάτι παραπάνω. Έτσι, σιγά-σιγά, άρχισα να επισκέπτομαι την εκκλησία. Ο σύζυγός μου δεν ήταν ευχαριστημένος με αυτό το γεγονός. Για παράδειγμα, ξυπνούσε την Κυριακή το πρωί και η γυναίκα του απουσίαζε από το σπίτι. Έτσι καθόταν και κοιτούσε στο παράθυρο, περιμένοντας εμένα. Ο συγγενής μας, στο σπίτι του οποίου μέναμε, του έλεγε: «Δεν πειράζει! Αυτό θα περάσει σε λίγο». Όμως δεν πέρασε.

Μετά την εξομολόγηση και τη Θεία Κοινωνία, ο Αλεξέι άλλαξε θέση στην κοιλιά μου μία μέρα πριν τον τοκετό και μετά γεννήθηκε μια χαρά. Όλοι οι γιατροί έμειναν έκπληκτοι. Ήταν ένα θαύμα.

Δύο μήνες μετά την πρόσληψη στη δουλειά, έμεινα έγκυος. Είχα ισχιακή προβολή του εμβρύου και τα λόγια των γιατρών με τρομοκρατούσαν. Παρηγοριά έβρισκα μόνο στον ναό. Την άνοιξη, προς το τέλος της εγκυμοσύνης μου και της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, αποφάσισα να εξομολογηθώ (στα παιδικά μου χρόνια η γιαγιά μου με πήγαινε στην εκκλησία και τότε μόνο κοινωνούσα). Άρα, αυτή ήταν η πρώτη μου εξομολόγηση και ποτέ πριν δεν είχα αισθανθεί τόσο ανάλαφρη την ψυχή μου. Μετά την εξομολόγηση και τη Θεία Κοινωνία, ο Αλεξέι άλλαξε θέση στην κοιλιά μου μία μέρα πριν τον τοκετό και μετά γεννήθηκε μια χαρά. Όλοι οι γιατροί έμειναν έκπληκτοι. Ήταν ένα θαύμα.

Το μωρό μας για την πρώτη Κοινωνία το πήγε στην εκκλησία ο πατέρας του και μετά τον κοινωνούσαμε κάθε Κυριακή. Και όταν πήγα επίσκεψη στους συγγενείς μου στη Λευκορωσία με τα παιδιά (ο σύζυγός δεν μπόρεσε να πάρει άδεια και να μεταβεί μαζί μας), άρχισε να ετοιμάζεται για την εξομολόγηση.

– Και πως ο Σεργκέι Ανατόλιεβιτς έγινε πατήρ Σέργιος;

Πατήρ Σέργιος:

– Το 2004 με κάλεσαν να βοηθώ στο Ιερό Βήμα του ναού του Αγίου Νικολάου στο χωριό Σιντορόβσκοε, κοντά στην πόλη μας. Στην πόλη που μέναμε δεν υπήρχε τότε ναός. Ύστερα πήγα να σπουδάσω στο Ορθόδοξο Ανθρωπιστικό Πανεπιστήμιο του Αγίου Τύχωνα, στη Μόσχα. Είχα συνέντευξη με τον μακαριστό πρωθιερέα Δημήτριο Σμιρνόβ, ο οποίος τότε ήταν επικεφαλής του Συνοδικού Τμήματος Συνεργασίας με τις Ένοπλες Δυνάμεις και τα σώματα ασφαλείας. Με ρώτησε, τότε, αν υπάρχει ναός στην πόλη μας. Και μετά μου είπε: «Να δώσεις στον στρατό αυτά, που υποσχέθηκες και μετά θα είσαι σ’ αυτόν τον ναό». Ο ναός στο Κρασνοζνάμενσκ τότε δεν υπήρχε, ήταν μονο ένας σκαμμένος λάκκος, καθώς και τα γραφειοκρατικά προβλήματα για την κατασκευή του διήρκησαν 10 όλοκληρα χρόνια! Ωστόσο όλα έγιναν, όπως έλεγε ο πατήρ Δημήτριος.

Μετά το Πανεπιστήμιο του Αγίου Τύχωνα, μπήκα στην Ιερατική Σχολή στην Κολόμνα κι έναν χρόνο μετά με χειροτόνησαν ιερέα, ακριβώς την παραμονή του Μεγάλου Αγιασμού του Ναού του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Κατά τη διάρκεια εκείνης της χρονιάς δεν δούλευα, επειδή είχα ήδη βγει στη σύνταξη, και πήγαινα στη Σχολή για μαθήματα. Επί 5 χρόνια προσπαθούσα να συνηθίσω ότι τώρα πια διακονώ στον Θεό. Βεβαίως, είναι πιο εύκολο να το συνηθίσεις, όταν είσαι νέος. Επίσης ήταν κάτι καινούργιο και για την οικογένειά μου, καθώς και δεν είχαμε κάποιο παράδειγμα πριν.

– Πώς μπορούν οι άνθρωποι να διατηρήσουν την οικογένειά τους στέρεη;

Πατήρ Σέργιος:

– Ως γαμήλιο δώρο μάς έκαναν γάντια με βελόνες κι ένα μικρό πριόνι. Προφανώς, ώστε ο σύζυγος «να κρατά τη σύζυγο με τα γάντια του σκαντζόχοιρου»^[2] και η σύζυγος να «πριονίζει»^[3] τον άντρα της. Στην πραγματικότητα, καλύτερα να μην το κάνουμε. Οι κοπέλες, που ψάλλουν στη χορωδία, συχνά παραπονιούνται στην εξομολόγηση ότι θέλουν να παντρευτούν. Και όταν παντρεύονται, έρχονται και κλαίνε ότι δεν θέλουν πια τον γάμο, ότι είναι κάτι το δύσκολο κ.τ.λ. Οι γυναίκες είναι πιο συχνά δυσαρεστημένες και «πριονίζουν» τους άνδρες τους. Αλλά, αν και ο άνδρας δεν δείχνει ανοιχτά τη στενοχώρια του, αυτή η πίκρα αυξάνεται μέσα του. Κάποια στιγμή μπορεί ν’ αγανακτήσει, να σηκωθεί και να φύγει. Επιπλέον, μπορεί και ο ίδιος να μην καταλάβει γιατί συνέβη αυτό. Μετά από έναν καυγά, οι σύζυγοι πρέπει να συμφιλιωθούν αμέσως, πριν πάνε για ύπνο. Για το διαζύγιο δεν πρέπει ούτε να μιλάνε ούτε να σκέφτονται. Παλιά το διαζύγιο ήταν ντροπή για όλη την οικογένεια.

Οι κοπέλες παραπονιούνται ότι θέλουν να παντρευτούν. Και όταν παντρεύονται, έρχονται και κλαίνε ότι δεν θέλουν πια τον γάμο, ότι είναι κάτι το δύσκολο

Για έναν στέρεο γάμο χρειάζονται λίγα, μόνο η ορθόδοξη πίστη. Εκεί θα βρείτε και τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις για όλα τα μέλη της οικογένειας. Και πως εξωτερικεύεται η πίστη; Όταν το κράτος μας έδωσε κατοικία (την περιμέναμε επί 16 χρόνια), ήρθαν δημοσιογράφοι και για δύο μέρες τραβούσαν βίντεο, από το οποίο τελικά δεν έδειξαν τίποτα. Μάλλον, περίμεναν να καταγράψουν κάποιο εντυπωσιακό γεγονός, αλλά βρήκαν απλώς μια μεγάλη και αγαπημένη οικογένεια.

– Εσάς πώς σας μεγάλωσαν οι γονείς σας;

Ελένα:

– Με μεγάλη αυστηρότητα. Οι γονείς μας, για παράδειγμα, μπορεί να μας έβαζαν να κοιτάμε γονατιστοί τον τοίχο σε μία γωνία. Αλλά το συναίσθημα μετά τη συγχώρεση από τους γονείς μπορούσε να συγκριθεί μόνο με το συναίσθημα της ανάλαφρης ψυχής μετά την εξομολόγηση. Ταυτόχρονα, οι γονείς μάς λυπούνταν πολύ. Στα νιάτα μου μού άρεσε να κοιμάμαι πολλές ώρες. Οι γνωστοί μας με πείραζαν γι’ αυτόν τον λόγο, αλλά η μητέρα μου έλεγε: «Ας κοιμηθεί, μπορεί αργότερα να μην έχει τέτοια δυνατότητα». Με πόση ευγνωμοσύνη αναθυμόμουν αυτά τα λόγια της μητέρας μου, όταν κοιμόμουν όρθια, λόγω κούρασης από τη μέριμνα των παιδιών.

– Μιλήστε μας για τις εγκυμοσύνες, τους τοκετούς και τον θηλασμό.

Πατήρ Σέργιος:

– Όταν η γυναίκα μου κάθε φορά έλεγε: «Μάλλον είμαι έγκυος», εγώ αστειευόμενος της απαντούσα: «Δεν μου προκαλείς ιδιαίτερη έκπληξη». Μια φορά, η γυναίκα μου δεν ήθελε να πάει στο μαιευτήριο, χωρίς να τελειώσει το μαγείρεμα μιας σούπας. Μια άλλη φορά, στον δρόμο προς το μαιευτήριο, προσπαθούσε να τελειώσει κάτι που έραβε. Κάποτε, όταν ήμουν στην υπηρεσία, ρώτησα τον προϊστάμενό μου, αν μπορώ να φύγω, γιατί γεννά η σύζυγός μου, κι εκείνος μου απάντησε: «Δεν μπορεί να περιμένει μέχρι αύριο το πρωί;».

Αισθανόμασταν χαρά για το κάθε παιδί μας, επειδή μας τα έδινε ο Κύριος. Μια φορά, η θεία μας είπε σε μια γνωστή της ότι η Ελένα είναι έγκυος στο τέταρτο παιδί. Εκείνη άρχισε να μουρμουρίζει και η θεία τής απάντησε: «Δες πόσο όμορφα και γερά παιδιά υπάρχουν σ’ αυτήν την οικογένεια». Βέβαια, θα τ’ αγαπούσαμε ακόμα και αν και δεν ήταν τόσο όμορφα και γερά, αλλά μας ευχαρίστησε το γεγονός ότι κάποιος συμπαθεί τα παιδιά των πολύτεκνων πιστών οικογενειών.

Ελένα:

– Κάθε φορά, υποθέτοντας ότι είμαι έγκυος, ανησυχούσα για το πώς θα ζήσουμε. Οι καιροί ήταν δύσκολοι, καθώς τις δεκαετίες του 1990 και του 2000 οι στρατιωτικοί δεν λάμβαναν τον μισθό τους για μήνες. Όμως, κάθε φορά η ανησυχία μου περνούσε γρήγορα, το πρόσωπό μου έλαμπε από χαρά κι αισθανόμουν ήδη αγάπη γι’ αυτό το μωρό. Μη γνωρίζοντας ακόμα πόσων ημερών ήταν, το αγαπούσα κι έκανα σχέδια για το μέλλον του. Είναι τόσο υπέροχο, όταν κάτω από την καρδιά σου χτυπά μία άλλη καρδιά.

Όλα τα παιδιά μου τα θήλαζα επί ενάμισι ή δύο χρόνια. Το να θηλάζω μου δημιουργούσε μεγάλη ευχαρίστηση, επειδή κάτι τέτοιο αποτελεί ένα είδος επικοινωνίας με το παιδί. Κατά τη διάρκεια της νηστείας έτρωγα και γαλακτομικά και ψάρι. Για την οικογένεια μου, βέβαια, μαγείρευα νηστήσιμο φαγητό.

Δώδεκα χρόνια πέρασα σε άδεια μητρότητας, μετά έκανα διάλειμμα για 4 μήνες και μετά πάλι σε άδεια. Τη μικρότερή μας κόρη τη γέννησα στην ηλικία 43 χρονών και, όταν ήμουν έγκυος, μ’ έστειλαν στο Περιφερειακό Ινστιτούτο Μαιευτικής και Γυναικολογίας της Μόσχας, για εξετάσεις και για τον τοκετό, λέγοντάς μου το εξής: «Πρέπει να καταλάβετε ότι δεν υπάρχουν υγιείς γυναίκες, ιδιαίτερα σε τέτοια ηλικία». Ενώ εγώ, κάθε φορά μετά τον τοκετό, αισθανόμουν τόσο άνετα, σαν όλες τις δυσκολίες να τις είχε αναλάβει ο Κύριος.

– Έχετε κάποια μυστικά για την αγωγή των παιδιών;

Ελένα:

– Τα παιδιά μας δεν έχουν μεγαλώσει ακόμα, εκτός από τη μεγαλύτερη κόρη μας, την Άννα, η οποία δεν μένει πλέον στο πατρικό της σπίτι, άρα είναι ακόμα νωρίς να βγάζουμε συμπεράσματα. Λένε πως δεν υπάρχουν συνταγές για την αγωγή των παιδιών. Εμείς απλώς ζούμε τη ζωή μας και τα παιδιά βλέπουν και ακούν. Πρέπει να προσέχουμε τις πράξεις και τα λόγια μας. Προσπαθώ ν’ ακολουθώ τον εξής κανόνα: Όταν ο πατέρας μαλώνει το παιδί κι εγώ δεν συμφωνώ με τη στάση του πατέρα, σιωπώ. Και μόνο όταν μιλάμε ιδιαιτέρως, του εκφράζω τις αντιρρήσεις μου, ώστε να μην το ξέρουν τα παιδιά. Δηλαδή, προστατεύω το παιδί, εάν ο πατέρας του δεν έχει πλήρη γνώση των γεγονότων και το παιδί δεν ευθύνεται για κάτι, αλλά προσπαθώ να το κάνω ήπια, χωρίς να προσβάλω κανέναν.

Σίγουρα δεν πρέπει ν’ αφήνουμε τα παιδιά να λένε αστεία σχετικά με τους γονείς τους. Η μητέρα μου, η οποία τελείωσε μόνο πέντε τάξεις του σχολείου, ποτέ δεν μας το επέτρεπε. Όπως λέει η μικρότερή μας κόρη στον φίλο της (τον γιο των συγγενών μας): «Αν δεν υπακούς τη μαμά, δεν θα βρεθείς στον Παράδεισο».

Πατήρ Σέργιος:

– Απ’ όλα τα παιδιά «εκπαιδεύτηκε» μόνο η Άννα. Νομίζαμε ότι όλα τα υπόλοιπα θα είναι έτσι και χαλαρώσαμε. Ενώ όλα τα παιδιά ήταν διαφορετικά και η κατάσταση βγήκε εκτός ελέγχου. Μετά προλάβαμε λίγο να τους συγκρατήσουμε, αλλά δεν ήμασταν έτοιμοι για τη γρήγορη εξάπλωση των νέων τεχνολογιών, ηλεκτρονικών συσκευών κ.τ.λ. Είχαμε την αντίληψη ότι όλα τα παιδιά θα μοιάζουν με τη μεγαλύτερη κόρη, η οποία, για παράδειγμα, έμπαινε στο κατάστημα και, διαλέγοντας κινητό τηλέφωνο ως δώρο για τα γενέθλιά της, έπαιρνε το πιο μικρό, το πιο φθηνό και το πιο απλό. Αλλά όλα τα επόμενα παιδιά μεγαλώνουν με περισσότερες απαιτήσεις. Τα δώρα θεωρούνται δεδομένα και δεν μπορείς πια να τους ικανοποιήσεις πλήρως.

–Τι πρέπει ν’ αποφεύγουμε στην ανατροφή των παιδιών;

Ελένα:

– Με το πρώτο παιδί οι γονείς χτίζουν ένα συγκεκριμένο ιδανικό. Όταν παρατηρούσα κάποιο χαρακτηριστικό στη μεγαλύτερη μου κόρη, το οποίο δεν μου άρεσε, μ’ έπιανε πανικός. Η Άννα και η Μαρία έχουν 7 χρόνια διαφορά ηλικίας. Μια φορά έβγαλα από την ντουλάπα ένα όμορφο φόρεμα για την 5χρονη Μαρία και η 12χρονη Άννα άρχισε να κλαίει και να φωνάζει: «Είναι δικό μου!». Έμεινα έκπληκτη, πήγα στον πνευματικό και του είπα: «Πώς κι έτσι; Το παιδί ζει σε μεγάλη οικογένεια και είναι τσιγγούνα!». Και ο ιερέας απάντησε: «Δεν ξέρεις άλλες περιπτώσεις, ο ένας είναι απλώς τσιγγούνης, ο άλλος μπορεί να βάλει το χέρι του στην τσέπη των γονέων του».

Τα παιδιά έχουν τα δικά τους πάθη και παλεύουν μ’αυτά

Τα παιδιά έχουν τα δικά τους πάθη και παλεύουν μ’ αυτά. Δεν είναι απαραίτητο ότι αν το πρώτο παιδί είναι υπάκουο, τότε και τα άλλα θα είναι το ίδιο. Κάθε παιδί έρχεται με τον δικό του χαρακτήρα. Για παράδειγμα, ο Αλεξέι και η Μαρία έχουν διαφορά ηλικίας λιγότερο από 2 χρόνια και ο Αλεξέι είναι μεγαλύτερος. Αλλά ο Αλεξέι πάντα θέλει περισσότερη προσοχή, θέλει οι γονείς να του δείχνουν και να του εξηγούν. Ενώ η Μαρία, από τη γέννησή της, είναι πολύ ανεξάρτητο και μη απαιτητικό παιδί, το οποίο τα έμαθε όλα μόνο του.

Τι πρέπει ν’ αποφεύγουμε στην ανατροφή των παιδιών θα το δείξει ο χρόνος. Σε τελική ανάλυση, τα παιδιά εκπαιδεύονται όχι μόνο από τους γονείς, αλλά και από το περιβάλλον (νηπιαγωγείο, σχολείο, φίλοι, ακόμη και οι απλοί περαστικοί μπορούν να κάνουν εντύπωση στο παιδί). Δεν μου αρέσει η φράση «κακομαθημένο παιδί». Θεωρώ πως κάθε παιδί, όσο δεν ενηλικιώνεται, βρίσκεται στο στάδιο της διαπαιδαγώγησης. «Κακομαθημένος» μπορεί να είναι μόνο ένας ενήλικας, οι γονείς του οποίου δεν κατάφεραν να τον διαπαιδαγωγήσουν σωστά ή δεν το έκαναν καθόλου. Ανατρέφοντας τώρα μικρά παιδιά, μαθαίνω να μη στεναχωριέμαι και κάπου κάπου να «κλείνω τα μάτια».

– Ποια είναι τα κύρια προβλήματα σήμερα στη διαπαιδαγώγηση;

Πατήρ Σέργιος:

– Σήμερα η εκπαίδευση πραγματοποιείται μέσω Διαδικτύου. Είχαμε την αντίληψη ότι όλα θα πάνε με τη σειρά τους: Εκπαιδεύσαμε το ένα και τα υπόλοιπα θα τα μάθουν το ένα από το άλλο. Όμως, κάποια στιγμή τα παιδιά άρχισαν να μαθαίνουν όχι από τα μεγαλύτερα παιδιά, αλλά από το Διαδίκτυο.

Λόγω αυτού, δεν γνωρίζουμε τι πληροφορίες λαμβάνουν τα παιδιά μας. Την Άννα τη μεγαλώσαμε βάσει της θεωρίας του Αμερικάνου παιδιάτρου Μπέντζαμιν Σποκ, καθώς άλλα παιδαγωγικά βιβλία τότε δεν υπήρχαν. Μετά αποδείχτηκε ότι η θεωρία του Σποκ δέχθηκε μεγάλη κριτική από τους Αμερικανούς. Μια παρόμοια κατάσταση επικρατεί και σήμερα. Όπως τότε, που κανένας δεν ήξερε τι θα γίνουν τα παιδιά, που μεγάλωσαν με τις θεωρίες του Σποκ, έτσι και σήμερα κανένας δεν ξέρει τι θα γίνουν τα παιδιά, που μεγαλώνουν με όλα αυτά τα gadgets. Ας πούμε, με τη μεγαλύτερη κόρη όλα ήταν υπό έλεγχο. Η τηλεόραση βρισκόταν μπροστά σε όλους και μπορούσαμε να πούμε στο παιδί να την κλείσει και πάει να παίξει στην αυλή. Ενώ τώρα τα μικρά κρατούν στα χέρια τους τα κινητά τηλέφωνα και λένε πως τα χρειάζονται για τα μαθήματά τους. Είναι το μεγαλύτερο πλήγμα για την εκπαίδευση. Παραλείψαμε πολλά και κανένας δεν ξέρει πώς να τα γυρίσουμε πίσω. Μάλλον αυτή η γενιά, όταν καταλάβει τη βλάβη που υπέστη, θ’ αρχίσουν να αποκαθιστούν την κατάσταση.

Αρχικά τα παιδιά δεν έχουν μεγάλες απαιτήσεις, συνήθως συμβιβάζονται με κάτι μικρό. Πρέπει να τους διατηρούμε σ’ αυτό το επίπεδο, να μη χάσουμε αυτήν τη στιγμή και να μην τους αγοράζουμε ένα υπερεξεληγμένο κουμπιούτερ, στο οποίο να παίζουν παιχνίδια. Κάποτε μπορούσαμε να μην αγοράζουμε καθόλου υπολογιστές, τώρα όμως δεν μπορούμε, επειδή αυτοί χρειάζονται για τις σπουδές. Κατά τη διάρκεια της περσινής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, αναγκαστήκαμε να πάρουμε ακόμα έναν υπολογιστή, για να τον χρησιμοποιούν τα τρια κορίτσια μαζί. Αν τα πράγματα συνεχίσουν έτσι, τότε κάθε παιδί θα χρειαστεί τον δικό του υπολογιστή με απεριόριστη χρήση δεδομένων (για να παρακολουθούν τις διαλέξεις), με το δικό του γραφείο και ξεχωριστό χώρο. Το σύστημα μας εξαναγκάζει να πράξουμε αναλόγως. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα προετοιμάσουμε τη βάση, όπου το παιδί θα συλλέξει από το Διαδικτύο όχι μόνο όσες πληροφορίες χρειάζεται, αλλά και πολλές που δεν θα επιθυμούσαμε να μάθει.

Η ανατροφή των παιδιών σήμερα μοιάζει με επιβίωση υπό δύσκολες συνθήκες. Αντί να είναι έξω, το παιδί σήμερα είναι στο Διαδίκτυο. Είτε τραυματίζει την ψυχή του με παιχνίδια είτε απορροφά όλες αυτές τις βρομιές, που διαδίδονται σκόπιμα στο Διαδίκτυο. Παλιά έλεγαν τη φράση «μαθημένος στον δρόμο», τώρα τα παιδιά είναι μαθημένα στο Διαδίκτυο και αυτά είναι παραμελημένα παιδιά. Ο δρόμος, όμως, έτσι και αλλιώς, ήταν το πιο κοντινό περιβάλλον: Το σπίτι, η αυλή. Όλοι γνώριζαν ο ένας τον άλλον και, αν συνέβαινε κάτι, ο καθένας μπορούσε να συμμετάσχει στην ανατροφή των παιδιών. Το Διαδίκτυο είναι αγωγή απ’ όλον τον κόσμο, με τη χειρότερη έννοια του όπου. Είναι πάρα πολύ δύσκολο να ελέγξουμε τις πληροφορίες, που λαμβάνουν τα παιδιά εκεί. Για τα μικρά ακόμα λειτουργούν τα συστήματα ασφάλειας, ενώ για τα μεγάλα δεν ισχύουν, επειδή ξέρουν να «σπάσουν» οτιδήποτε.

Εδώ βλέπω τη δυνατότητα να περιορίσουμε την επιρροή του κόσμου μόνο κρατική παρέμβαση. Τα παιδιά δεν έχουν εμπειρία ζωής και κριτική σκέψη και σε κάποιες ηλικίες είναι έτοιμα να δοκιμάσουν τα πάντα. Ακόμη και αν καταλάβουν αργότερα ότι οι γονείς είχαν δίκιο, έτσι και αλλιώς θα προλάβουν επηρεαστούν από αυτές τις βρομιές.

– Ποια είναι η στάση σας σχετικά με τον παιδικό σταθμό; Πού πήγαιναν και πηγαίνουν τα παιδιά σας;

Ελένα:

– Ο παιδικός σταθμός έχει και τα θετικά και τ’ αρνητικά του. Όταν τα παιδιά πάνε εκεί, εσείς δεν βλέπετε πώς μεγαλώνουν τα παιδιά σας. Όλα τα παιδιά, εκτός από τη μεγαλύτερη κόρη, μεγάλωσαν στο σπίτι. Ο πατήρ Σέργιος λέει, χαμογελώντας, ότι το σπίτι μας είναι σαν τον παιδικό σταθμό. Στο σχολείο στην αρχή πήγαινε μόνο η Άννα, αλλά μετά αλλάξαμε τον τρόπο εκπαίδευσης και συνέχισε την εκπαίδευση στο σπίτι. Τ’ άλλα παιδιά πήγαιναν στο ορθόδοξο σχολείο «Σβέτοτς». Η Βασιλίσσα, η Ελένα και η Βέρα ακόμα πηγαίνουν εκεί.

Τα αγόρια έχουν κλίση στις τεχνικές σπουδές. Ο Αλεξέι φέτος αποφοίτησε από το Ρωσικό Πανεπιστήμιο Μεταφορών. Ο Αλεξάντρ σκοπεύει να μπει στο Ινστιτούτο Φυσικής και Τεχνολογίας της Μόσχας. Κανένας δεν ήθελε ν’ ακολουθήσει τον δρόμο του πατέρα τους, δηλαδή είτε να γίνει στρατιωτικός είτε ιερέας. Η Άννα αποφοίτησε με άριστα από το Μουσικό Σχολείο και τώρα κάνει το διδακτορικό της. Η Μαρία είναι φοιτήτρια του Κρατικού Παιδαγωγικού Πανεπιστημίου της Μόσχας και ακολούθησε το παράδειγμά μου, επιλέγοντας τη Σχολή Χημείας.

Φέτος έχουμε τρεις απόφοιτους: Η Βασιλίσσα τελείωσε την ένατη τάξη^[4], ο Αλεξάντρ την ενδέκατη και ο Αλεξέι πήρε το πανεπιστημιακό του πτυχίο.

– Ποιες παραδόσεις έχει η οικογένειά σας; Πώς γιορτάζετε τις γιορτές;

Ελένα:

– Όλοι στην οικογένειά μας αγαπούν το παγωτό. Το τρώμε πάντα στις γιορτές και τα Σάββατα, μετά τον Εσπερινό, αν δεν είναι περίοδος νηστεία. Η κοινή προσευχή κάθε βράδυ, κατά το δυνατόν, είναι η καθημερινή μας παράδοση.

Τη νεράιδα των δοντιών δεν την καλούσαμε. Είχα καταλάβει από την αρχή ότι με τόσα δόντια θα χρεωκοπήσει. Την Πρωτοχρονιά γιορτάζουμε στο σπίτι με νηστήσιμο φαγητό, το στολισμένο έλατο και κάποια τραγούδια. Τα δώρα τα δίνουμε τα Χριστούγεννα, βάζοντάς τα κάτω από το έλατο. Το Πάσχα βάζουμε τα δώρα στα δωμάτια των παιδιών, λέγοντας ότι είναι από τους Αγγέλους. Μια φορά ξεχάσαμε ν’ αφαιρέσουμε τις τιμές από τα δώρα και τα παιδιά μάς ρώτησαν: «Είναι σίγουρο ότι είναι από τους Αγγέλους;» Και τους απαντήσαμε: «Βεβαίως, εμείς δεν έχουμε τόσα χρήματα».

Μια φορά ξεχάσαμε ν’ αφαιρέσουμε τις τιμές από τα δώρα και τα παιδιά μάς ρώτησαν: «Είναι σίγουρο ότι είναι από τους Αγγέλους;»

Ο Κύριος παρέχει και οι καλοί άνθρωποι βοηθούν επίσης. Καμιά φορά δεν ξέρεις από πού εμφανίζονται όλα. Το 2008 ήμουν από τις πρώτες γυναίκες στις οποίες απονεμήθηκε η τιμητική διάκριση «Μητρική δόξα» και με το επίδομα που έλαβα, καταφέραμε ν’ αγοράσουμε το πρώτο μας αυτοκίνητο. Εκείνην την περίοδο είχαμε ήδη έξι παιδιά.

– Πώς προλαβαίνετε να φρονίζετε τόσα παιδιά; Σας βοηθά κάποιος;

Πατήρ Σέργιος:

– Κάποτε, σε μία από τις πολλές φορές, που τηλεφώνησα στη μητέρα μου, της λέω: «Σύντομα θα έχουμε ακόμα ένα παιδί». Η μητέρα μου αναστέναξέ και είπε: «Εντάξει, γιε μου. Για εμάς, όπως πάντα, είναι χαρά». Οι συγγενείς πάντοτέ μας υποστήριζαν, τόσο μ’ έναν καλό λόγο όσο και οικονομικά. Όταν μετακομίσαμε στο Κρασνοζνάμενσκ, για τέσσερις μήνες μέναμε στην οικογένεια της θείας της γυναίκας μου και ζούσαμε πλήρως σε βάρος των συγγενών μας.

Ελένα:

– Ανατρέφουμε όλα τα παιδιά μόνοι μας. Οι γονείς του πατρός Σεργίου μετακόμισαν στο Κρασνοζνάμενσκ μόνο όταν η μικρότερη κόρη μας ήταν τριών ετών. Επίσης, τα μεγαλύτερα παιδιά βοηθούν πολύ. Η Άννα, η οποία ήταν υπεύθυνη κάθε φορά που πήγαινα στο νοσοκομείο να γεννήσω ένα παιδί, αποκαλούσε τον εαυτό της «πολύτεκνη αδελφή». Όταν γεννήθηκε η εγγονή μας, πήγα στην Άννα να τη βοηθήσω. Αποδείχθηκε ότι δεν χρειαζόταν βοήθεια. Πριν παντρευτεί, είχε μάθει τα πάντα, συμπεριλαμβανομένου και το πώς να φροντίζει ένα νεογέννητο..

– Όλα τα παιδιά έχουν διαφορά δύο ή τρία χρόνια. Καταφέρνουν να είναι φίλοι ματαξύ τους;

Ελένα:

– Είναι και φίλοι, αλλά καμιά φορά τσακώνονται. Κι εγώ το ίδιο στα παιδικά μου χρόνια, τσακωνόμουν με τον μικρότερο αδελφό μου, τώρα, όμως, είμαστε πολύ καλοί φίλοι. Η Άννα με τη Βέρα έχουν διαφορά 17 χρόνια. Όταν η Άννα ήταν φοιτήτρια κι έδινε εξετάσεις, τηλεφώνησε και είπε: «Μαμά, πέρασα την εξέταση!», στο οποίο της απάντησα: «Κι εγώ σου γέννησα την αδελφή». Η Άννα, ως μεγαλύτερη αδελφή, διαθέτει κύρος στην οικογένεια. Ευχαρίστως βοηθά τη Βέρα στο μουσικό σχολείο, όπου η ίδια διδάσκει, και μου τηλεφωνεί τακτικά, λέγοντάς μου για τα μαθήματα της Βέρας. Η Βέρα και η εγγονή μας έχουν διαφορά 6 χρόνια και τα βρίσκουν πολύ καλά. Η Βέρα αποδείχθηκε υπέροχη νταντά.

– Ποια χόμπι έχουν τα παιδιά;

Ελένα:

– Όλα τα παιδιά είτε τελείωσαν είτε σπουδάζουν ακόμα στο Μουσικό Σχολείο. Ο Αλεξάντρ παίζει σάλπιγγα και τα υπόλοιπα πιάνο. Η μικρή Βέρα πηγαίνει στο Μουσικό Σχολείο, μη γνωρίζοντας ότι θα μπορούσε και να μην το κάνει, μόνο και μόνο επειδή όλα τα μεγαλύτερα παιδιά πήγαιναν εκεί πριν. Τα αγόρια ασχολούνταν με τις πολεμικές τέχνες και τα κορίτσια με τους χορούς. Η Ελένα προσπάθησε, επίσης, ν’ ασχοληθεί με την γυμναστική.

Θεωρώ ότι η συμπληρωματική εκπαίδευση δεν πρέπει ν’ αποπροσανατολίζει από τις βασικές σπουδές στο σχολείο και πρέπει οπωσδήποτε να κάνει τα παιδιά χαρούμενα. Εγώ η ίδια δεν αντέχω τους σκληρούς κανόνες. Συνήθως τους ακολουθώ, αλλά μερικές φορές θέλω να τα παρατήσω όλα και ν’ ασχοληθώ με κάτι ενδιαφέρον. Εμένα μου αρέσει να παίζω βόλεϊ, αλλά δεν έχω χρόνο για τα προσωπικά μου ενδιαφέροντα. Καμιά φορά σκέφτομαι μήπως ν’ αρχίσω να πηγαίνω στο κολυμβητήριο, που είναι κοντά στο σπίτι μου. Αλλά μετά λυπάμαι τον χρόνο, που θ’ αφιερώσω στον εαυτό μου, επείδή στο σπίτι με περιμένουν τα παιδιά και πρέπει να τα βοηθήσω με τα μαθήματά τους.

– Τα παιδιά σάς βοηθούν στο σπίτι;

Ελένα:

– Βοηθούν, κατά το δυνατόν. Πριν παντρευτεί, η Άννα έγραψε το πρόγραμμα πλυσίματος των πιάτων, το οποίο δεν ακολουθούσε κανένας. Εγώ προτιμώ να μην πιέζω ιδιαίτερα τα παιδιά. Ας πούμε, η Μαρία μπορεί να βάλει μουσική από το κινητό της τηλέφωνο, όταν πλένει τα πιάτα. Έτσι, τραγουδώντας, η δουλειά γίνεται πιο εύκολα.

– Υπάρχουν τρόποι να κρατήσουμε τα παιδιά, που μεγαλώνουν, στην Εκκλησία;

Ελένα:

– Όλα τα παιδιά μας βοηθούν στον ναό. Ο προϊστάμενος κάλεσε τ’ αγόρια μας να βοηθούν στο Ιερό και τον ακολούθησαν ευχαρίστως. Θυμάμαι, μια φορά, ο Αλεξάντρ στεκόταν δίπλα στην πόρτα του ναού και ο προϊστάμενος, περνώντας, σταμάτησε δίπλα του και ρώτησε: «Και αυτό το παλικάρι θα πάει στο Ιερό;». Όλοι οι συνομήλικοί του ήταν εδώ και χρόνια πίσω από το κατώφλι του ναού κι εγώ συνειδητοποιούσα ότι το παιδί μου πρέπει να πάρει κάποια απόφαση: Να είναι είτε εκεί είτε εδώ. Σήμερα εκείνα τα παιδιά, που οι γονείς τους τα πήγαιναν στην εκκλησία, όταν ήταν μικρά, δεν είναι πια στην εκκλησία, δυστυχώς.

Στα κορίτσια αρέσει να ψάλλουν, εκεί έχουν περισσότερη ελευθερία παρά δίπλα στη μητέρα. Εκτός τούτου, η διακονία μέσα στον ναό είναι πάντοτε κάτι ιδιαίτερο, στην οποία δεν συμμετέχουν όλοι, άρα είναι κάτι μυστικό και στα παιδιά αρέσει πολύ να λαμβάνουν μερος σε μυστικά δρώμενα.

Όταν αισθάνομαι φόβο για το μέλλον των παιδιών μου, θυμάμαι ότι ο Κύριος είναι πάνω απ’ όλους και ότι δεν επιτρέπει τις δοκιμασίες, που είναι πέρα από τις δυνάμεις μας

– Αισθάνεστε φόβο για το μέλλον των παιδιών, σας σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς που ζούμε;

Ελένα:

– Όταν αισθάνομαι φόβο για το μέλλον των παιδιών μου, θυμάμαι ότι ο Κύριος είναι πάνω απ’ όλους, τόσο τους δικαίους όσο και τους άδικους, και ότι δεν επιτρέπει τις δοκιμασίες, που είναι πέρα από τις δυνάμεις μας. Τη δεκαετία του ’90, όταν δημιουργήσαμε την οικογένειά μας και γύρω μας συντελούταν η καταστροφή των πάντων, εμείς ήμασταν νέοι και γεμάτοι δυνάμεις, ήμασταν χαρούμενοι και δεν παρατηρούσαμε τις δυσκολίες. Σε κάθε περίοδο της ζωής μας, χάρη στον Κύριο, όλα πήγαιναν προς το καλό. Για παράδειγμα, όταν όλοι οι άνθρωποι αρρώσταιναν με γρίπη, εμείς ούτε καν φτερνιστήκαμε. Όταν στη χώρα μας ξέσπασε οικονομική κρίση, εμάς δεν μας επηρέασε καθόλου. Εμείς ξέρουμε ότι αν η οικογένειά μας δεν χρειάζεται να υποστεί κάποιες δοκιμασίες, αυτές θα μας προσπεράσουν. Αν ο Θεός τις επιτρέψει, σημαίνει ότι θα δώσει και τις δυνάμεις για να τις ξεπεράσουμε. Το κύριο πράγμα είναι ν’ αγαπάμε ο ένας τον άλλον και όχι τον εαυτό μας. Και να κάνουμε υπομονή.