Για την αυστηρή στάση του Πατριάρχη Παύλου

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι ένας τέτοιος ειρηνικός άνθρωπος, όπως ο αγαπημένος από πολλούς μακαριστός Πατριάρχης της Σερβίας Παύλος, θα μπορούσε να είναι οργισμένος. Δηλαδή, το ειρηνικό πνεύμα του, η ακλόνητη τήρηση της εντολής του Θεού «Μακάριοι οι ειρηνοποιοί», όλα αυτά δεν ταιριάζουν με την εκδήλωση οργής. Άλλωστε η φύση της οργής μπορεί να έχει διαφορετικές εκφάνσεις: Υπάρχει η οργή, που μπορεί να κάνει τον ήλιο να δύσει (πρβλ. Εφ.4,26) και μπορεί να είναι δίκαιη οργή. Ακριβώς μια τέτοια οργή αναφέρει στις αναμνήσεις του ο αρχιμανδρίτης Γιόβαν (Ραντοσάβλεβιτς), φίλος και συμπροσευχήτης του Πατριάρχη Παύλου. Παρακάτω παραθέτουμε τη μικρή του διήγηση.

Μακαριστός Αγιώτατος Πατριάρχης της Σερβίας Παύλος (Στοϊτσέβιτς)

Κατά την περίοδο της εξουσίας του αθεϊστικού κομμουνιστικού καθεστώτος στη Γιουγκοσλαβία, ο Επίσκοπος Ράσκας και Πριζρένης Παύλος δεν πήγαινε ποτέ στις εκλογές. Θυμάμαι, περίπου το 1970, η επόμενη «ελεύθερη έκφραση της βούλησης των εργαζομένων» είχε προγραμματιστεί για την Κυριακή. Ο Δεσπότης ετοιμαζόταν να φύγει, γιατί ήθελε να τελέσει τη Θεία λειτουργία στο Πρίστιν και την Γκρατσάνιτσα. Τον συνόδεψα μέχρι τη στάση του λεωφορείου και, παίρνοντας την ευλογία του, τον ρώτησα:

– Τι να πω στις αρχές, αν ρωτήσουν (και σίγουρα θα ρωτήσουν) αν θα πάει ο Επίσκοπος Παύλος στις εκλογές;

– Πες τους ότι ο Επίσκοπος έφυγε και δεν γνωρίζεις πότε θα έρθει πίσω.

Γύρω στις 10 το πρωί ήρθαν δύο αστυνομικοί και ρωτούν πού είναι ο Δεσπότης και πότε θα πάει να ψηφίσει. Τους απάντησα πως ο Δεσπότης έφυγε και δεν ξέρω πότε θα επιστρέψει. Όμως, δεν με πίστεψαν:

– Το πρωί τον είδαμε κοντά στο κτήριο της Επαρχίας. Είναι σίγουρα εκεί.

Τους εξηγώ:

– Ναι, ήταν εκεί, αλλά μετά τον συνόδεψα μέχρι τη στάση.

– «Εντάξει», λένε, «πότε θα επιστρέψει»;

– «Δεν ξέρω», τους λέω, «και ούτε ο ίδιος ο Δεσπότης δεν το γνωρίζει».

Ο Δεσπότης επέστρεψε γύρω στις 5 το απόγευμα. Μόλις μπήκε στο επισκοπικό, έβαλε στη γωνία τη ράβδο του κι έβαλε τον μανδύα στην κρεμάστρα. Τότε οι ίδιοι δύο αστυνομικοί ρίχτηκαν μέσα και απαίτησαν ο πολίτης Στοϊτσέβιτς να εκτελέσει τα πολιτικά του καθήκοντα και να συμμετάσχει στις εκλογές. Ο Δεσπότης δεν αισθανόταν καλά εκείνην την ώρα και αυτό ήταν φανερό.

– Ήρθα πριν από λίγο, τους είπε. Κουράστηκα πολύ στον δρόμο και τώρα χρειάζομαι ξεκούραση. Οι αστυνομικοί βγήκαν έξω, αλλά σε 10 λεπτά ήρθαν άλλοι δύο και ζητούσαν επίμονα ο Δεσπότης να πάει στο εκλογικό τμήμα. Ο δεσπότης, όμως, τους απάντησε το εξής:

«Μόλις τώρα είπα στους συναδέλφους σας ότι έχω ανάγκη να ξεκουραστώ μετά από τον δρόμο. Αφήστε με ήσυχο, σας παρακαλώ».

Εκείνοι περίμεναν λίγο και μετά βγήκαν έξω.

Πρέπει να πω ότι ο Δεσπότης Παύλος, όσο και να ήταν κουρασμένος, δεν ξεκουραζόταν ποτέ ξαπλωμένος. Συνήθως καθόταν στην πολυθρόνα ή στην καρέκλα, διαβάζοντας κάτι ή κρατώντας κάποιες σημειώσεις. Μετά το γεύμα συχνά κατεβαίναμε στην αυλή κι εκεί είτε κόβαμε ξύλα είτε τα πριονίζαμε είτε φορτώναμε κάρβουνα. Αυτήν τη φορά, όμως, ο Παύλος καθόταν στην κουζίνα, κρατώντας ένα μήλο κι ένα ποτήρι νερό. Έτσι καθόταν και ξεκουραζόταν. Περίπου μετά από μισή ώρα ήρθε ένα τρίτο ζευγάρι αστυνομικών, με τις επίμονες προσκλήσεις τους. Και τότε ο Επίσκοπος σηκώθηκε, βγήκε στον διάδρομο και πολύ δυνατά και αυστηρά, σαν να μάλωνε άτακτα παιδιά, φώναξε:

«Δυο φορές σας είπα να με αφήσετε ήσυχο. Μόλις επέστρεψα και πρέπει να ξεκουραστώ, αλλά εσείς για τρίτη φορά έρχεστε και μ’ ενοχλείτε! Παρακαλώ, φύγετε από ’δώ και πείτε στους δικούς σας ότι δεν θα πάω στις εκλογές».

Ο Δεσπότης ήταν πάντα προσεχτικός στα λόγια του και σπάνια αποκάλυπτε τις σκέψεις του σχετικά με τον κομμουνισμό

Να σας ομολογήσω ότι δεν είχα ξαναδεί τον Δεσπότη Παύλο τόσο αυστηρό και θυμωμένο. Φοβόμουν ότι λόγω μιας τέτοιας «μη αστικής» συμπεριφοράς του προς τους εκπροσώπους των αρχών ο Δεσπότης θα είχε προβλήματα, αλλά, δόξα τω Θεώ, όλα τακτοποιήθηκαν ομαλά. Μετά από μερικές μέρες, όταν ήμουν στο Βισόκι Ντετσάνι, έγινα μάρτυρας μιας συνομιλίας μεταξύ του αρχιμ. Μακαρίου (Πόποβιτς) και του Μίλο (Βούιοβιτς), επικεφαλής του περιφερειακού τμήματος της Διεύθυνσης της Κρατικής Ασφάλειας (σαν την KGB στην ΕΣΣΔ). Αναφέρω τα λεγόμενα από τον Βουιόβιτς:

– «Περισσότερο απ’ όλα θα ήθελα να μάθω τι σκέφτεται ο Πάβλε σας για εμάς, τους κομμουνιστές».

Θυμήθηκα αμέσως πως ο Δεσπότης Παύλος έδιωξε τους αστυνομικούς και δεν πήγε στις εκλογές. Όταν γύρισα από το Πρίζρεν, είπα γι’ αυτήν τη συνομιλία στον Δεσπότη. Το θεωρούσα απαραίτητο να του το αναφέρω για να ξέρει τι στάση τηρεί η αθεϊστική εξουσία απέναντί του. Ο Δεσπότης, όμως, αντί να ευχαριστηθεί, είπε απότομα:

«Μη μου λες τίποτα, δεν θέλω να τα γνωρίζω»!

Ο Δεσπότης ήταν πάντα προσεχτικός στα λόγια του και σπάνια αποκάλυπτε τις σκέψεις του σχετικά με τον κομμουνισμό. Καμιά φορά μας έλεγε:

«Δεν θέλω να έχω καμία σχέση με κανέναν από το Κόμμα, δεν θέλω να μπω στις υποθέσεις τους, να τους παρακαλώ για κάτι, ώστε αργότερα να μην είμαι υποχρεωμένος σ’ αυτούς, να μην είμαι “στην τσέπη τους”. Γι’ αυτό, σας παρακαλώ, να είσαστε προσεχτικοί σ’ αυτά που πράττετε και σ’ αυτά που λέτε.