Γιατί η αυτοκτονία είναι αμαρτία; Και αν ο άνθρωπος έπασχε από ανίατη ασθένεια;

Photo by Kelly Sikkema on Unsplash

Αρχικά, ας απαντήσουμε στην ερώτηση τι σημαίνει αμαρτία στην Ορθοδοξία; Για αυτό το λόγο, ας αναφερθούμε στις συνθήκες πτώσης των πρωτόπλαστων, του Αδάμ και της Εύας.

Η βρώση του απαγορευμένου καρπού ήταν αποτέλεσμα εσωτερικού, πνευματικού εκφυλισμού των προπατόρων, η ουσία του οποίου έγκειται στην απώλεια εμπιστοσύνης εκ μέρους του ανθρώπου στον Θεό, στην απώλεια πίστης στην αγάπη και στην Πρόνοιά Του. Οι άνθρωποι δεν εμπιστεύτηκαν τον Θεό και πίστεψαν το σατανά, ο οποίος τους υποσχέθηκε έναν εύκολο δρόμο: όταν φάτε τον απαγορευμένο καρπό θα γίνετε σαν θεοί, όπως είπε στην Εύα ο βιβλικός όφις. Από αυτό βγαίνει το λογικό συμπέρασμα: αν γίνω ίσος με τον Θεό, τότε δε θα Τον έχω ανάγκη πλέον, θα μπορώ να πλέω αυτόνομα, να ζω χωρίς τον Θεό. Το αποτέλεσμα που είχε αυτή η επιθυμία, είναι γνωστό σε όλους.

Ο Θεός σεβάστηκε την ελεύθερη επιλογή του ανθρώπου, όταν του έκλεισε τις πόρτες του παραδείσου, όμως, δεν του στέρησε την αγάπη Του, και του έδωσε τη δυνατότητα να αλλάξει και να επιστρέψει στην μακάρια κατάσταση της επικοινωνίας με τον Θεό. Αυτή η δυνατότητα αποκαλύφτηκε πλήρως με τη ζωή, το θάνατο και την Ανάσταση του Ιησού Χριστού, του Υιού του Θεού. Η ενσάρκωσή Του επί της γης αποτέλεσε θυσιαστική εκδήλωση της αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο, όπως έλεγε και ο Ίδιος ο Σωτήρας: «Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμο, ώστε παρέδωσε στο θάνατο το μονογενή Του Υιό, για να μη χαθεί όποιος πιστεύει σ’ Αυτόν αλλά να έχει ζωή αιώνια. Γιατί, ο Θεός δεν έστειλε τον Υιό Του στον κόσμο για να καταδικάσει τον κόσμο, αλλά για να σωθεί ο κόσμος δι’ Αυτού» (Ιω.3: 16-17).

Η πτώση του Αδάμ και της Εύας. Απεικόνιση: Υπηρεσία Τύπου του Κρατικού Μουσείου Αρχιτεκτονικής «Α.Β.Στσούσεβ»

Ωστόσο, παρόλο που εν Χριστώ όλη η ανθρωπότητα απέκτησε τη δυνατότητα σωτηρίας, αυτή απαιτεί προσπάθειες από την πλευρά μας. Μετά την μοιραία επιλογή που έκαναν ο Αδάμ και η Εύα, όλοι εμείς υφιστάμεθα τις συνέπειες της πτώσης. Αυτές συνίστανται στην επικρατούσα τάση για αυτόνομη ύπαρξη χωρίς τον Θεό, στη διαστρεβλωμένη κατανόηση του νοήματος της ζωής, αλλά, καμιά φορά, και στην πλήρη απώλειά του. Γι΄αυτό, ο Κύριος είπε: «Η Βασιλεία του Θεού κερδίζεται με προσπάθεια, και την κατακτούν αυτοί που αγωνίζονται» (Μτ. 11:12). Αν ο άνθρωπος δεν καταβάλλει προσπάθειες για τη σωτηρία του, τότε συνεχίζει να απομακρύνεται από τον Θεό, να απορρίπτει την αγάπη Του. Από την άποψη της ορθόδοξης ασκητικής, μια τέτοια συμπεριφορά είναι παρά φύσιν, επειδή διαστρεβλώνει το σχέδιο του Θεού για τους ανθρώπους, δηλαδή να τους κάνει κοινωνούς της Θεότητας, να τους εισαγάγει στη μακαριότητα της Βασιλείας των Ουρανών. Αν κάποιο όργανο του σώματός μας αρχίζει να λειτουργεί διαφορετικά, και όχι σύμφωνα με τον σκοπό του, αρρωσταίνουμε. Το ίδιο συμβαίνει και στην πνευματική σφαίρα. Αν αντί να έχει την τάση και την επιθυμία προς τον Θεό, δηλαδή να ακολουθεί τον δοσμένο από τον Δημιουργό φυσικό προορισμό, ο άνθρωπος πηγαίνει προς την αντίθετη κατεύθυνση, είναι πνευματικά άρρωστος.

Ως εκ τούτου, η αμαρτία δεν είναι έγκλημα, αλλά εκδήλωση πνευματικής ασθένειας, η ουσία της οποίας έγκειται στην απομάκρυνση από τον Θεό. Και ο αμαρτωλός δεν είναι εγκληματίας, αλλά πνευματικά ασθενής, ο οποίος έχει ανάγκη από θεραπεία. Αν αδιαφορήσει για την ασθένειά του και δεν κάνει τίποτα για την πρόληψη και τη θεραπεία της, αποτέλεσμα θα είναι ο πνευματικός θάνατος, δηλαδή αιώνια ζωή χωρίς τον Θεό. Με αυτή την έννοια η αυτοκτονία είναι η πιο τρανταχτή και τρομακτική μαρτυρία του ότι ο άνθρωπος που την έκανε ήταν πνευματικά ασθενής ανίατος.

Έχασε την εμπιστοσύνη στον Θεό, έχασε την πίστη στην αγάπη Του, και, ως αποτέλεσμα, αρνήθηκε να βλέπει και να αναζητά το νόημα στη ζωή, το οποίο υπάρχει πάντα, ακόμα και στις πιο δύστροπες καταστάσεις της ζωής. Ο Βίκτωρ Φρανκλ, γνωστός Αυστριακός ψυχίατρος και ιδρυτής της σχολής λογοθεραπείας, δίδασκε ότι, ακόμα και στα βάσανα και σε περιπτώσεις ανίατης ασθένειας, ο άνθρωπος είναι ικανός να κατακτήσει το υπέρτατο νόημα. Έγραφε: «Ακόμα και σε καταστάσεις, όπου ο άνθρωπος δεν μπορεί πλέον ούτε να αντιλαμβάνεται ούτε να δημιουργεί, μπορεί να γεμίσει με νόημα τη ζωή του. Ακριβώς τότε, αντιμέτωπος με τη μοίρα του, τότε που η ύπαρξή του βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση, ο άνθρωπος έχει την τελευταία ευκαιρία για να αποκτήσει νόημα, να συνειδητοποιήσει την υπέρτατη αξία, το βαθύτατο νόημα, το νόημα που έχουν τα βάσανα». Την αυτοκτονία ο Φρανκλ την θεωρούσε συνέπεια «υπαρξιακού κενού», δηλαδή εσωτερικού κενού που σχετίζεται με την αίσθηση ότι η ζωή δεν έχει νόημα.

Όταν αυτοκτονεί κανείς, δίνει τέλος όχι μόνο στη φυσική, αλλά και στην πνευματική του ύπαρξη. Ο αυτόχειρας, με την τελευταία απόφαση και πράξη του, δηλώνει ότι πνευματικά είναι ήδη νεκρός. Τερματίζοντας τη ζωή του σε κατάσταση βασάνων και απιστίας, ο άνθρωπος παγιώνει τον εαυτό του σε αυτήν την κατάσταση για πάντα. Μετά το θάνατό του καμία αλλαγή δε θα γίνει στην ψυχή του. Τα βάσανα και η μοναξιά, από τα οποία προσπαθούσε να απαλλαγεί, με αυτόν τον τόσο τρομακτικό τρόπο, θα τον συνοδεύουν για πάντα. Γι΄αυτό, η Εκκλησία προσπαθεί να αποτρέπει τους ανθρώπους από την αυτοκτονία που έχει ένα τόσο θλιβερό μέλλον.