Ένα νησάκι ρώσικης ζωής στην Κωνσταντινούπολη

— Μήπως μπορείτε να μας μιλήσετε για τους δασκάλους σας, ποιον και τι θυμάστε ιδιαίτερα;

— Θα μιλήσω για την Όλγα Γιανούμ. Η Ταϊσία Μιρόνοβα είναι μια σπουδαία δασκάλα και θαυμάσιος άνθρωπος. Θυμάμαι πολύ καλά την Γκαλίνα Ρομανιούκ, ένα καλόψυχο άνθρωπο. Για την Τζαμίλα Αμαντουρίεβα έχω τρυφερές αναμνήσεις, χωρίς προβλήματα, παρόλο που είχε μια δύσκολη κατάσταση με την οικογένειά της, πολλές έγνοιες, κατάφερε να ασχολείται μαζί μας…

Η νικητήρια εξέταση

Όπως αποδείχθηκε, υπήρχαν αρκετοί ασκούμενοι χοράρχες σαν εμένα, στο έτος μας, τόσο αγόρια όσο κορίτσια. Η επιτροπή υποδοχής πήγε σε όλους, ώστε να δώσουν τις απολυτήριες εξετάσεις στις ενορίες τους.

Τα παράθυρα ήταν ανοικτά και οι γείτονες- Τούρκοι στον κάτω όροφο άκουγαν πόσο ωραία ψάλλει η πολυφωνική χορωδία των καθηγητών μας

Ήρθαν και σε μένα! Ο διευθυντής της σχολής Βιατσεσλάβ Ντμιτρίεβιτς Ιζότοβ, ο διευθυντής με τη σύζυγό του, ένας από τους χορηγούς και η καθηγήτρια φωνητικής Όλγα Γιανούμ. Ήταν η Τρίτη βδομάδα μετά το Πάσχα, η μέρα των Μυροφόρων και 9 Μαϊου. Όπως θυμάμαι τώρα, πήγαμε για δείπνο στη μικρή τράπεζα στο Μετόχι μας και τραγουδούσαμε πολεμικά τραγούδια. Ο καιρός ήταν θαυμάσιος, τα παράθυρα ήταν ανοικτά και οι γείτονες – Τούρκοι στον κάτω όροφο άκουγαν πόσο ωραία ψάλλει η πολυφωνική χορωδία των καθηγητών μας…

Πήρα «άριστα» γιατί πραγματικά προσπάθησα πολύ σκληρά και χρειαζόμουν αυτή τη γνώση. Η μητέρα μου όλη την ώρα λέει: «αν σπούδαζες έτσι κι εδώ στο παιδαγωγικό ινστιτούτο, με τέτοιο ζήλο, τέτοια επιθυμία!» Ναι, όλα μου άρεσαν, τόσο η ίδια η ιδέα όσο και το πνεύμα της σχολής. Πέρασαν πολύ γρήγορα δύο χρόνια, όλη μου η ζωή ήταν χαρούμενη εκείνη την περίοδο.

Έλενα Ταράσοβα

Εκεί είναι δικά μας μέρη

Όταν τέλειωσαν όλες οι εξετάσεις, και πήραμε τους βαθμούς, προέκυψε το ζήτημα της διανομής. Επειδή εμείς που ήμασταν απόφοιτοι του εξ αποστάσεως τμήματος χοραρχών είχαμε ήδη τις ενορίες μας, τότε όλοι πήραμε κατεύθυνση για εκεί όπου ο καθένας έκανε υπακοή. Όσο για μένα, ήταν πιο περίπλοκο…

Και τότε ο διευθυντής μας πήγε να επισκεφτεί τον Μητροπολίτη του Μινσκ και Σλουτσκ, Φιλάρετο. Παρεμπιπτόντως, πήγε σε αυτόν και πριν την εισαγωγή μου στη σχολή: Λευκορωσίδα υπήκοος κάνει υπακοή στο Μετόχι του Άθω στην Κωνσταντινούπολη, στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης (Οικουμενικό Πατριαρχείο), και χρειάζεται να πάρει παραπομπή από τον Ιεράρχη για να σπουδάσει στη Θεολογική Σχολή άλλης Τοπικής Εκκλησίας (Εξαρχεία Λευκορωσίας Πατριαρχείου Μόσχας). Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δεν μπορεί να δώσει αυτή την παραπομπή. Την έδωσε ο Μητροπολίτης Φιλάρετος.

Και όταν προέκυψε το ζήτημα της διανομής, ο αρχιερέας Φιλάρετος με ευλόγησε να συνεχίσω να υπάγομαι στην Κωνσταντινούπολη, και σήκωσε τον δείκτη του χεριού και είπε με νόημα: «Εκεί είναι δικά μας μέρη!» Με την έννοια ότι Ορθόδοξοι Λευκορώσοι υπάγονται στην Κωνσταντινούπολη.

— Έλενα, πώς αξιολογείτε τον εαυτό σας, τις ικανότητές σας πριν τις σπουδές και μετά; Τι σας έδωσαν οι σπουδές;

— Πρώτον, έλαβα την ευλογία του Μητροπολίτη Φιλάρετου και με την ευλογία είναι ευκολότερο να κάνεις την υπακοή. Δεύτερον, ως πρωτοψάλτρια αισθάνθηκα πιο σίγουρη. Δεν είμαι απλώς ενορίτισσα, η οποία στον ελεύθερο χρόνο της βοηθάει στο ψαλτήρι, αλλά πτυχιούχος, ειδήμων. Βέβαια, οι γνώσεις — θεωρητικές και πρακτικές — βοηθούν. Παρακολούθησα πώς εργάζονται οι χορωδίες, παραβρέθηκα σε Λειτουργίες, όπου οι χοράρχες είναι επαγγελματίες. Τώρα έχω «φορέσει» τα χέρια του διευθυντή!

Ανάμεσα σε ξένους

— Ποιες είναι οι συνθήκες ζωής και διακονίας σας στη μουσουλμανική Κωνσταντινούπολη; Γενικά, στην πόλη υπάρχουν ενορίες άλλων τοπικών Εκκλησιών ή μόνο του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως;

— Όλοι ανήκουν στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Υπάρχει μια βουλγάρικη ενορία, μία ελληνική και άλλες, αλλά όλες υπάγονται στο έδαφος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οπότε όλοι βρίσκονται στη δικαιοδοσία του. Από το Πατριαρχείο Μόσχας υπάρχει ένας ναός στο κλειστό έδαφος του Ρωσικού Προξενείου.

— Πώς αντιμετωπίζουν οι ντόπιοι τους Ορθοδόξους;

— Αν λάβουμε υπόψη τους γείτονες που ζούνε πολύ κοντά στο Μετόχι, τότε υπάρχουν δύο τύποι: φιλικοί και όχι πολύ φιλικοί, αν και δεν έχουμε παρατηρήσει κάποια προφανή επιθετικότητα στο πρόσωπό μας.

Κατά τη διάρκεια της ημέρας έχουμε μια γενικά καλή σχέση. Αν δουν ότι κάποιος με σλαβική μορφή ψάχνει τον ναό, βοηθούν. Επειδή ο ναός μας βρίσκεται σε τέτοιο μέρος που δεν τον βρίσκεις αμέσως, το Google δεν οδηγεί κατευθείαν στην πόρτα, δυστυχώς.

Αλλά το βράδυ…Τριγύρω από το Μετόχι από όλες τις πλευρές του δακτυλίου είναι ανοικτά νυχτερινά κλαμπ, και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα γι’ αυτό. Υπάρχουν τρία-τέσσερα σημεία και όλα βρίσκονται γύρω από τον ναό, κάπου οι κολόνες βγαίνουν στον δρόμο. Μόλις ξεκινήσει η βραδινή Λειτουργία, μέχρι τις έξι, υπάρχει ένα τόσο τρελό βουητό που δεν ακούμε ούτε τι διαβάζει ο ιερέας. Όταν μετακινηθείς 10-15 μέτρα από το Μετόχι, εκεί είναι ήσυχα, οι άνθρωποι πίνουν καφέ ήσυχα. Τα κλαμπ σταματούν να βουίζουν στις έξι το πρωί, και κάποιες πρωινές Λειτουργίες μας ξεκινούν νωρίτερα από τις έξι. Εάν δεν ήταν αυτό το γεγονός, τότε η γενική αντιμετώπιση προς εμάς θα ήταν αρκετά δεκτική.

Στέκονται ο ένας στον ώμο του άλλου και προσεύχονται στον μοναδικό Θεό

— Είστε ακόμα η επικεφαλής χοράρχισσα στο Μετόχι;

— Στο Μετόχι μας τα τελευταία δύο χρόνια υπηρετεί ο γέροντας ιερομόναχος του Άθω, Νικολάι (Γενεράλοφ). Τώρα έχουμε δύο ιερείς και οι Λειτουργίες εκτελούνται καθημερινά. Και δεν μπορώ να είμαι κάθε μέρα στη Λειτουργία, δουλεύω. Το 2023, μας έστειλαν πρωτοψάλτη από τη Μονή του Άθω, ο οποίος εκτελούσε την υπακοή του εκεί για περισσότερα από 20 χρόνια, τον πατέρα Λέοντα, να βοηθήσει. Αγαπάει τη βυζαντινή ψαλμωδία. Και οι γνώσεις που απέκτησα στη σχολή του Μινσκ, όπου μάθαμε την ψαλμωδία Ζνάμενι και μάθαμε απέξω τη δογματική, ήταν πολύ χρήσιμες.

Με τους ενορίτες του Μετοχίου. Άφιξη του ηγούμενου Ευλόγιου (Ιβανόφ), 2022

Μια ακόμη σημαντική περίοδος στη ζωή του Μετοχίου ήταν το 2010 όταν στάλθηκε σε εμάς ο ιεροδιάκονος Ευλόγιος (Ιβανόφ). Σχεδόν έξι χρόνια βοηθούσε στο ψαλτήρι, μιλούσε για την ιδιαιτερότητα του αθωνικού κανόνα, τηρούσε με ζήλο τους κανόνες λατρείας, και ήταν ένα πρότυπο θυσιαστικής διακονίας για τους άλλους. Στις 2 Οκτωβρίου 2016 εξελέγη ηγούμενος της Ρωσικής Μονής Αγίου Παντελεήμονα στο Άγιο Όρος.

— Αλήθεια, ανάμεσα στους ψάλτες της χορωδίας σας υπάρχει κάποιος από τους ντόπιους;

— Όχι, δεν ψέλνουν Τούρκοι ακόμα σε εμάς.

— Αλλά στη Λειτουργία έρχονται;

Επισκέπτονται τον ναό μας νέοι από τον τοπικό τούρκικο πληθυσμό

— Ναι, έρχονται. Λειτουργούμε στην εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα και υπάρχει μια παράδοση σε μερικές γλώσσες να διαβάζουμε το Σύμβολο της Πίστεως και το «Πάτερ ημών». Επισκέπτονται τον ναό μας νέοι από τον τοπικό τούρκικο πληθυσμό. Οι ίδιοι διάβαζαν πολλά για την Ορθοδοξία, και στα αγγλικά και στα τουρκικά. Όταν έκλεισαν τα 18 και ενηλικιώθηκαν, βαφτίστηκαν αμέσως. Τώρα έρχονται στις κυριακάτικες Λειτουργίες, μερικές φορές στις γιορτές, διαβάζουν δυνατά το Σύμβολο της Πίστεως και το «Πάτερ ημών» στα τουρκικά, κοινωνούν και εξομολογούνται σε χαρτί, όπου οι αμαρτίες είναι γραμμένες σε δύο γλώσσες, στα τουρκικά για τους ίδιους και στα ρωσικά για τον ιερέα. Κατά τη διάρκεια της λιτανείας, μερικές φορές ψάλλουν «Κύριε, ελέησον», έχουν μάθει.

Το εξαώροφο κτίριό μας χτίστηκε σαν ξενοδοχείο για τους προσκυνητές που έμεναν στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διέλευσή τους προς τους Αγίους Τόπους και το άγιο όρος. Οι πρώτοι πέντε όροφοι είναι μικρά κελιά και πάνω υπάρχει μια μικρή εκκλησία στο όνομα του Μεγαλομάρτυρα Παντελεήμονα.

Υπάρχει μια μεγάλη στοά γύρω από τον ναό. Εκεί έχουμε τραπέζια, καρέκλες, παγκάκια, σε αυτό το μέρος οι άνθρωποι μπορούν μετά τη Λειτουργία να καθίσουν, να συζητήσουν, να φάνε μαζί.

Στην ίδια στοά πραγματοποιούμε την Ακολουθία της Παννυχίδας και της Λιτής. Έτσι, αυτοί οι μικροί Τούρκοι, χωρίς να πατήσουν ούτε μια νότα, προσπαθούν κάτι να ψάλουν, να πιάσουν τα μοτίβα μας. Είναι γεγονός ότι οι Ορθόδοξοι Έλληνες και οι Ρουμάνοι έχουν το ίδιο μοτίβο ψαλμωδίας, παρόμοιο, μόνο οι λέξεις είναι σε διαφορετικές γλώσσες. Αλλά το δικό μας μοτίβο δεν είναι το ίδιο και οι λέξεις δε μοιάζουν. Αυτά τα αγόρια μαθαίνουν ήδη τα λόγια από εμάς και ψάλλουν με τα δικά μας μοτίβα, την καθημερινή ψαλμωδία του Συμβόλου της Πίστεως «Κύριε, ελέησον».

— Και σε ποια γλώσσα συνομιλούν μεταξύ τους οι ενορίτες;

— Στα ρωσικά, όλοι οι δικοί μας και στα τουρκικά, αν έρθει κάποιος επισκέπτης.

— Τι εθνικότητας είναι οι ψάλτες που εργάζονται σε εσάς;

— Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τέσσερις άνθρωποι, ένα κορίτσι απ’ την Ουκρανία, το δεύτερο από τη Ρωσία, ένα αγόρι από τη Μολδαβία και εγώ.

— Καταγωγή από τη Λευκορωσία. Εδώ κατευθείαν διεθνής.

— Μέσα στα χρόνια, που είμαι στη χορωδία του Μετοχίου, εδώ έψελναν πολλοί άνθρωποι από πολλές διαφορετικές χώρες, Αυστραλία, Καναδάς, Γαλλία, Γερμανία…Κάποιος ήρθε για μεγάλο χρονικό διάστημα, κάποιος διακομίστηκε για μερικές μέρες. Και αν κάποιος έψελνε ή διάβαζε στην εκκλησιαστική σλαβονική στη χώρα του, τότε μπορούσε να διαβάσει ήσυχα και να ψάλει μαζί μας, ώστε με «ένα στόμα» να προσευχηθούμε και να δοξάσουμε το όνομα του Θεού. Επιπλέον, διδάσκουμε ανάγνωση στην εκκλησιαστική σλαβονική και χορωδιακούς ύμνους σε όσους επιθυμούν από τους ενορίτες.

Είμαστε διεθνής ενορία. Ο ένας στον ώμο του άλλου στέκονται Ουκρανοί, Ρώσοι, Γεωργιανοί, Μολδαβοί, Γκαγκαούζοι, Τουρκμένοι και προσεύχονται στον Μοναδικό Θεό!

- Είμαστε διεθνής ενορία. Μερικές φορές στη Λειτουργία θαυμάζω πώς στέκονται ο ένας στον ώμο του άλλου Ουκρανοί, Ρώσοι, Γεωργιανοί, Μολδαβοί, Γκαγκαούζοι, Τουρκμένοι και προσεύχονται στον Μοναδικό Θεό! Είναι τόσο συγκινητικό να το παρατηρείς! Και μετά όλοι αυτοί μαζί κάθονται στο τραπέζι στην τράπεζα και ο παπάς μας σταματά αμέσως όλες τις προσπάθειες διαφωνίας και εξηγεί την πνευματική πλευρά των πραγμάτων στον κόσμο των γεγονότων και μας ενώνει.

Η διεθνής ενορία μας συνυπάρχει με ειρήνη και κατανόηση. Το βασικό είναι να υπάρχει αγάπη και σεβασμός.