Αξιοπρέπεια: η ανάβαση προς την θεομορφία

Η αξιοπρέπεια είναι μια από τις βασικές ανθρώπινες αξίες. Για αυτό μας μιλάει η Αγία Γραφή δια των έργων του Θεού Πατέρα και δια του στόματος του Κυρίου Ιησού Χριστού. Συχνά ξεχνάμε πόσο σημαντικό είναι να διατηρούμε και να αναπτύσσουμε το αίσθημα αξιοπρέπειας και να σεβόμαστε την αξιοπρέπεια των άλλων. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι χριστιανικό και εντάσσεται στο πλαίσιο της αγάπης προς τον πλησίον.

Ο Θεός εμφυσάει πνοή ζωής στον Αδάμ. Ψηφιδωτό από το Παλατινό Παρεκκλήσιο, Παλέρμο, Σικελία, 12ος αι.

«Καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν, ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς» (Γεν.1: 27). Ήδη στο πρώτο κεφάλαιο της Βίβλου (το βιβλίο της Γένεσης) διαβάζουμε το σημαντικό μήνυμα ότι οι άνθρωποι δεν είναι «τιποτένια πλάσματα», δεν είναι ζώα, αλλά όντα δημιουργημένα κατ’ εικόνα του Θεού. Αυτό είναι σημαντικό για την αυτοκατανόησή μας ότι δηλαδή ο άνθρωπος είναι παιδί του Δημιουργού. Αυτή η σκέψη μας οδηγεί στο να κατανοούμε τη δική μας καταγωγή, που είναι πάνω από την πραγματικότητα, το μεγαλείο και, φυσικά, την ευθύνη για τον εαυτό μας ενώπιον του εαυτού μας και ενώπιον του Γονέα που μας δημιούργησε. Δε θα φτάσουμε στα άκρα για να συζητάμε τον ενδεχόμενο κίνδυνο να υπερηφανευόμαστε, αλλά θα επαναλάβουμε μόνο, εξισορροπώντας τη σκέψη, ότι έχουμε «ευγενή καταγωγή» και μεγάλη ευθύνη. Αυτή η προσέγγιση μας βοηθάει να δούμε νηφάλια τον εαυτό μας, και η νηφαλιότητα, όπως γνωρίζουμε, είναι συνώνυμη της ταπεινότητας. Σε αυτή την ισορροπία μπορεί κανείς να αισθανθεί αυτό που συνήθως ονομάζεται αξιοπρέπεια.

Η αξιοπρέπεια ως ηθική κατηγορία είναι σεβασμός και αυτοσεβασμός της προσωπικότητας του ανθρώπου. Για έναν χριστιανό αυτό θα πρέπει να είναι σαφές: σεβόμαστε τη δική μας αξιοπρέπεια ως εικόνα του Θεού, που κουβαλάμε μέσα μας, και με τον ίδιο ακριβώς τρόπο σεβόμαστε την αξιοπρέπεια των άλλων ανθρώπων, διότι έχουν δημιουργηθεί, όπως κι εμείς, κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού. Αφού ο Θεός μας καλεί να αγαπάμε τον πλησίον μας, όπως τον εαυτό μας (πρβλ. Μκ 12:31), είναι λογικό να τιμούμε τα δικαιώματα του άλλου ανθρώπου, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος να διατηρεί τη δική του αξιοπρέπεια.

Η δημιουργία του Αδάμ. Τοιχογραφία στον Ιερό Ναό του Τσάρεβιτς Δημητρίου «του χυμένου αίματος» στο Ούγκλιτς

Ο σεβασμός του ανθρώπου είναι αυτό που μας διδάσκει ο Χριστός από τις σελίδες της Αγίας Γραφής. Ο Σωτήρας δεν υποτιμάει τους εξαθλιωμένους αμαρτωλούς, όπως συνηθίζεται στη συντριπτική πλειοψηφία των εκπροσώπων της ανθρώπινης κοινωνίας, αλλά αντίθετα, τους δίνει ελπίδα και γίνεται αιτία ώστε οι χτεσινοί τελώνες και πόρνες να αναγεννηθούν. Εφόσον καλούμαστε με τη ζωή μας να μιμούμαστε τον Χριστό ως πρότυπο για τη μεταμόρφωση της πεπτωκυΐας φύσης μας, πρέπει να μυηθούμε και σε αυτή την ποιότητα που προβάλλεται στο Ευαγγέλιο.

Ο σεβασμός του ανθρώπου είναι αυτό που μας διδάσκει ο Χριστός από τις σελίδες της Αγίας Γραφής

Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι και ο ίδιος ο Σωτήρας συμπεριφέρεται με αξιοπρέπεια σε όλες τις καταστάσεις. Σαν να μας λέει σιωπηλά ο Χριστός, ότι δεν μπορεί να είναι διαφορετικά, τονίζοντας ότι μπορείς να μεταδίδεις στον κόσμο αυτό που υπάρχει μέσα σου. Έτσι, η αξιοπρέπεια πρέπει να διατηρηθεί πρώτα απ’ όλα μέσα μας, ώστε να μπορούμε να σεβόμαστε την αξιοπρέπεια των άλλων όχι στα λόγια, αλλά στην πράξη.

Ο Σωτήρας είναι πιστός στις αιώνιες πεποιθήσεις Του από την αρχή μέχρι το τέλος της ιστορίας του Ευαγγελίου. Δεν παίρνει συναινετική θέση ούτε απέναντι στο διάβολο που Τον πείραζε, ούτε απέναντι στους ισχυρούς του κόσμου τούτου. Ο Κύριος εμμένει στην αποστολή, για την οποία ενανθρώπησε και επιτυγχάνει τους στόχους Του. Βρίσκει πάντα τι να απαντήσει στους ερωτώντες. Ταυτόχρονα, ο Χριστός δεν αρνείται όσους απευθύνονται σ’ Αυτόν για βοήθεια, σεβόμενος το δικαίωμα κάθε ανθρώπου που συναντά να αξιοποιεί την ευκαιρία να λαμβάνει βοήθεια από τον Θεό, και μάλιστα σε όλες τις περιπτώσεις, ακόμα και στις ακραίες καταστάσεις που σχετίζονται με την υγεία, μερικές φορές και με την επαναφορά αποθανόντων στη ζωή.

Οι πειρασμοί του Χριστού στην έρημο. Τοιχογραφία στην Ιερά Μονή Διονυσίου Αγίου Όρους

Ο Σωτήρας στέκεται με αξιοπρέπεια στο δικαστήριο, εκδηλώνει θέληση και θάρρος, διατηρώντας, παρά τα ισχυρά εξωτερικά χτυπήματα των περιστάσεων, αυτό ακριβώς το αίσθημα της αξιοπρέπειας.

Δυστυχώς, εμείς οι πιστοί, για κάποιους αδιευκρίνιστους λόγους συχνά αγνοούμε ή – ακόμα χειρότερα – δεν αναγνωρίζουμε τέτοιες ευγενείς κατηγορίες (που γεννήθηκαν, παρεμπιπτόντως, στον χριστιανικό πολιτισμό ή που αφομοιώθηκαν από αυτόν και απέκτησαν χριστιανικό περιεχόμενο) ούτε για εμάς, ούτε για τους άλλους ανθρώπους. Μερικές φορές, με το πρόσχημα ότι καταπολεμούμε την υπερηφάνεια κάποιου άλλου ή τη δική μας, επιτρέπουμε στον εαυτό μας να καταπιέζουμε πολύ φυσιολογικές κινήσεις της ψυχής μας, και έτσι προκαλούμε τόσο στους εαυτούς μας όσο και στους διπλανούς μας ίσως ανεπανόρθωτη βλάβη. Θυμηθείτε, πόσες φορές έχετε γίνει μάρτυρες μιας κατάστασης στην εκκλησιαστική κοινότητα, κατά την οποία η συμπεριφορά ενός άλλου ανθρώπου, που διατηρεί την αξιοπρέπειά του, χωρίς φιλαρέσκεια ή χωρίς επίδειξη ψευδούς ταπεινότητας, εκλαμβάνεται λανθασμένα ως υπερήφανη ή αλαζονική; Έχουμε, δυστυχώς, πάψει να ξεχωρίζουμε τον υπερήφανο άνθρωπο, που περιφρονεί τον άλλον, από τον άνθρωπο που είναι γεμάτος αξιοπρέπεια, που σέβεται τους άλλους, αλλά που δεν επιτρέπει στον εαυτό του δουλοπρέπεια και περιττά αυτουποτιμητικά σχόλια.

Εν τω μεταξύ, η συνειδητοποίηση της δικής μας αξιοπρέπειας, καθώς και ο σεβασμός της αξιοπρέπειας του πλησίον, είναι μια σημαντική ιδιότητα που προσφέρεται για το ξεδίπλωμα της δυναμικής, της ενέργειας και της δημιουργικότητας που ενυπάρχει μέσα μας. Αναμφίβολα, η προσωπικότητα ενός χριστιανού πρέπει να αναπτύσσεται ολοκληρωμένα, χωρίς να «λοξοδρομεί» προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Ωστόσο, όπως έχει επισημανθεί, συχνά παραβλέπουμε (στην καλύτερη περίπτωση) την ηθική κατηγορία που συζητείται στο παρόν κείμενο. Ταυτόχρονα, με το να της δίνουμε σημασία και να την τοποθετούμε στον κόσμο που ζούμε, μπορούμε να το θεωρήσουμε άμεση εκπλήρωση της εντολής του Σωτήρα να αγαπάμε τον πλησίον μας.