Η Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου

Η Ιερουσαλήμ είναι μια από τις αρχαιότερες πόλεις του κόσμου. Σύμφωνα με τη χριστιανική και την αρχαιοιουδαϊκή παράδοση, την ίδρυσε ο μεγαλύτερος γιος του Νώε, ο Σημ, ο οποίος ήταν αρχιερέας και βασιλιάς αυτής της πόλης. Ιερουσαλήμ σημαίνει «ειρήνη του Θεού». Η θυσία του Γολγοθά έπρεπε να συμφιλιώσει τον Ουρανό με τη γη, τον άνθρωπο με τον Θεό, και η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος στη Σιών έπρεπε να αποκαλύψει στην ανθρωπότητα τη Βασιλεία του Θεού, τη Βασιλεία της ατελεύτητης ειρήνης.

Η ίδια η Βασιλεία του Πνεύματος αποκαλύπτεται στην καρδιά ως τέλεια ειρήνη, όπου δεν υπάρχουν αμφιβολίες, αντιφάσεις, διασπάσεις, ούτε αντιθέσεις ή εχθρότητα. Στην Ιερουσαλήμ έπρεπε να ακουστεί το πρώτο κήρυγμα για τη σωτηρία της ανθρωπότητας και αυτό να αντηχήσει σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης. Στον Ναό της Αναστάσεως στην Ιερουσαλήμ υπάρχει ένας κύκλος με την επιγραφή «Το Κέντρο της Γης». Η επιγραφή αυτή αιφνιδιάζει και προκαλεί γέλια σε όσους θεωρούν ότι το κέντρο της γης είναι ένα γεωγραφικό σημείο. Εν τω μεταξύ, η Ιερουσαλήμ και, κυρίως, ο Γολγοθάς και ο Πανάγιος Τάφος είναι το κέντρο της επίγειας και κοσμικής ιστορίας.

Με κοσμογραφικούς όρους, η Γη είναι ένας κόκκος σκόνης στην αστραφτερή άβυσσο του γαλαξία μας, ένα από τα αμέτρητα σμήνη αστέρων. Όμως, η Γη με τη μυστικιστική έννοια, είναι το κέντρο του κόσμου, το κέντρο του Διαστήματος. Από αυτήν πήρε το Σώμα Του ο Σωτήρας Χριστός. Στη Γη κερδήθηκε από τον Χριστό η νίκη επί του δαίμονα, γι' αυτό η Γη παραμένει το κέντρο και η καρδιά του Σύμπαντος. Η Ιερουσαλήμ είναι σαν να συγκέντρωσε μέσα της όλες τις αντιθέσεις, όλες τις αντιπαραθέσεις, το έντονο φως και το βαθύ σκοτάδι. Αυτή η πόλη είναι ιερή και εγκληματική, η πόλη των προφητών και των θεοκτόνων, η πόλη των ηρώων και των εμπόρων, που έναντι αμοιβής προδίδουν τον Μεσσία στον θάνατο.

Ο Έσδρας λέει ότι ο Κύριος διάλεξε τον κρίνο από όλα τα λουλούδια και την Ιερουσαλήμ από όλες τις πόλεις. Η Ιερουσαλήμ είναι η πόλη του Θεού, αλλά και ο δαίμονας έχει κάνει εκεί τη φωλιά του. Στο Ναό της Ιερουσαλήμ οι πρεσβύτεροι τελούσαν ειδωλολατρικά μυστήρια και λάτρευαν τον Βαφομέτ. Εδώ, στις μέρες του Αντιόχου, χιλιάδες ήρωες οδηγούνταν στο θάνατο, στα βασανιστήρια και στο σπαθί στο όνομα του Ενός Θεού. Εδώ οι μυστικές αδελφότητες του Εωσφόρου, σαν αράχνες, έπλεκαν ιστό για να μπλέξουν μέσα ολόκληρο τον κόσμο. Εδώ ήρθε ο Χριστός για να κάνει αυτή την πόλη μυστηριώδες ποτήρι του Αίματός Του – το πέτρινο Γκράαλ. Ο Χριστός ήρθε επίσης εδώ και επειδή ήταν πιο πολύ πιθανό να σκοτωθεί στην Ιερουσαλήμ παρά σε οποιοδήποτε άλλο μέρος.

Μια θαυμάσια θέα άνοιγε στους προσκυνητές από το όρος Σιών. Η πόλη έμοιαζε με ένα παράξενο, πολυδαίδαλο κτίριο. Υψωνόταν σε αναβαθμίδες στις πλαγιές των βουνών και των λόφων. Στον βράχο του όρους Μορία βρισκόταν ο Ναός του Ιεχωβά. Τον Ναό της Ιερουσαλήμ τον αποκαλούσαν όγδοο θαύμα του κόσμου. Σε αυτή την πόλη οι Απόστολοι πρόφεραν για πρώτη φορά τις λέξεις που έγιναν χαρούμενες και ευλογημένες στις γλώσσες του κόσμου: το «Χριστός Ανέστη».

Στην Ιερουσαλήμ ιδρύθηκε η πρώτη χριστιανική κοινότητα. Ο Κύριος άφησε στην Εκκλησία Του ένα μεγάλο δώρο – την Πάναγνη Μητέρα Του που Την ευλόγησε με μακρά επίγεια ζωή.

Τα πρώτα κεφάλαια του κατά Λουκάν Ευαγγελίου είναι η διήγηση της Μητέρας του Θεού για τη Γέννηση και την παιδική ηλικία του Χριστού. Όμως, στο Ευαγγέλιο πολύ λίγα λέγονται για την ίδια την Παρθένο Μαρία. Η Αγία Γραφή σιωπά για Αυτήν, επειδή η ζωή της Παναγίας είναι ένα μυστήριο. Αυτή η ζωή είναι κρυμμένη από τα μάτια των ανθρώπων. Ο βασιλιάς Δαβίδ έγραψε προφητικά για Αυτήν: «Πᾶσα ἡ δόξα τῆς Θυγατρὸς τοῦ Βασιλέως ἔσωθεν». Δεν μπορούμε να αποδώσουμε με λόγια αυτό που είναι πάνω από τα λόγια.

Λίγες μέρες πριν από την Κοίμηση, εμφανίστηκε στην Θεοτόκο ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, ο Φύλακας Άγγελός Της, με ένα κλαδί φοίνικα στο χέρι και Της ανήγγειλε ότι ο Κύριος θα Την πάρει σύντομα κοντά Του. Το κλαδί φοίνικα είναι σύμβολο της νίκης. Η Παρθένος Μαρία είναι η μόνη από το ανθρώπινο γένος που διατήρησε την απόλυτη καθαρότητα της ψυχής και της καρδιάς, που δεν πρόδωσε ποτέ τον Θεό ούτε με μία σκέψη ή κίνηση της καρδιάς.

Οι Απόστολοι, μαθητές του Χριστού, ένιωσαν βαθιά θλίψη, όταν έμαθαν για τον επικείμενο χωρισμό τους. Όμως, η Παναγία τους παρηγορούσε, υποσχόμενη ότι ο θάνατος δεν θα τους χωρίσει, ότι μετά το θάνατο θα είναι ακόμη πιο κοντά τους. Την ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, οι Απόστολοι συγκεντρώθηκαν στο νεκροκρέβατό Της. Ξαφνικά είδαν τον Χριστό, ο οποίος πήρε την ψυχή της Μητέρας Του στην αγκαλιά Του. Η Παρθένος Μαρία είχε φέρει στο στήθος Της το Βρέφος Χριστό, και τώρα ο Υιός και Θεός έπαιρνε την ψυχή Της πάνω στην Αιώνια Βασιλεία, από την επίγεια Ιερουσαλήμ στην Ουράνια Ιερουσαλήμ. Με την ψαλμωδία ύμνων και ψαλμών, μέσα από την πόλη της Ιερουσαλήμ, οι Απόστολοι μετέφεραν το φορείο με το σώμα της Μητέρας του Θεού στον Κήπο της Γεθσημανή και το έθαψαν στον τάφο των γονέων Της Ιωακείμ και Άννας.

Ένα αίσθημα βαθιάς εσωτερικής ησυχίας και γαλήνης τυλίγει την καρδιά, όταν ο δύων ήλιος, κατεβαίνοντας κάτω από τον ορίζοντα, φωτίζει τη γη με το απαλό του φως, σαν να την αποχαιρετά, όταν το γαλάζιο του ουρανού φαίνεται ιδιαίτερα διαφανές και βαθύ και οι άκρες των νεφών έχουν χρυσαφένιο χρώμα. Μια μέρα, ο Πατριάρχης Σωφρόνιος καθόταν στην κορυφή του όρους Σιών και συλλογιζόταν. Οι Μωαμεθανοί, έχοντας νικήσει τη βυζαντινή φρουρά, πλησίαζαν στην Αγία Πόλη. Το βράδυ όμως ήταν ήσυχο και γαλήνιο. Οι ακτίνες του ήλιου που έδυε φώτιζαν τον ουρανό με τα χρώματα του ουράνιου τόξου. Εκείνες τις στιγμές ο Πατριάρχης βίωσε ένα ασυνήθιστο αίσθημα απόκοσμης ησυχίας, ένιωσε την ανάσα της Αιωνιότητας, σαν να είχε σταματήσει ο χρόνος με τις καταστροφές και τους πολέμους του. Ο Πατριάρχης έγραψε σε περγαμηνή τα λόγια που ξεχύθηκαν από την καρδιά του: «Φως ιλαρόν αγίας δόξης...». Αυτόν τον αθάνατο ύμνο η Εκκλησία ψάλλει σε κάθε Εσπερινό. Η Κοίμηση της Θεοτόκου μοιάζει να αποχαιρετά ο ήλιος τη γη.

Η Αγία Πόλη έχει δει πολλά στη διάρκεια της ζωής της. Έχει δεχτεί εφόδους από τα στρατεύματα βαβυλώνων και ρωμαίων, τα τείχη του κάστρου της έχουν καταστραφεί ολοσχερώς, τα ιερά έχουν καεί, η πόλη έχει μετατραπεί σε ερείπια, στα ερειπωμένα σπίτια φώλιαζαν κουκουβάγιες και άγρια ζώα. Στους δρόμους της πόλης Άραβες-πολεμιστές κάλπαζαν πάνω στα άλογά τους, ιππότες-σταυροφόροι με τις πανοπλίες τους κινούνταν σε ευθύγραμμες σειρές και φαινόταν ότι οι μαρμάρινες πλάκες των πεζοδρομίων βογκούσαν και έτρεμαν κάτω από τις οπλές των αλόγων. Πάνω από τις πύλες της πόλης το λάβαρο με τον ρωμαϊκό αετό εναλλάσσονταν πότε με τον δικέφαλο αετό του Βυζαντίου, πότε με το ημισέληνο με αστέρια, άλλοτε με τη λευκή σημαία με σταυρό, με το λιβανέζικο κέδρο ή με το εξάκτινο αστέρι. Η Ιερουσαλήμ μετατρεπόταν σε ερείπια και χτιζόταν ξανά, σαν να αναγεννιόταν από τις στάχτες. Όμως, μέσα σε αυτές τις πύρινες καταιγίδες ο τάφος της Θεοτόκου παρέμενε άθικτος, λες και τα κύματα του μανιασμένου ωκεανού να ακινητοποιούνταν μπροστά στα πόδια της Παναγίας.

Η ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι μεγάλη γιορτή της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ο θάνατος έγινε γιορτή. Η ίδια η λέξη «κοίμηση» σημαίνει ήσυχο ύπνο, ανάπαυση από τους επίγειους μόχθους και τις θλίψεις, και στη συνέχεια ξύπνημα στην αιώνια χαρά, στην αιώνια ημέρα όπου δεν υπάρχει νύχτα, όπου οι ουράνιες σφαίρες είναι γεμάτες λάμψη. Οι άγιοι έλεγαν: «Η ημέρα του θανάτου είναι μεγαλύτερη από την ημέρα της γέννησης». Ο θάνατος αποκαλύπτει στον άνθρωπο τον ίδιο του τον εαυτό. Ο θάνατος αναδεικνύει τα βάθη της ψυχής, τους κρυψώνες της ανθρώπινης καρδιάς, εκεί όπου στο υποσυνείδητο αποθηκεύονται κωδικοποιημένα, σαν απόρρητα, αρχεία μιας ολόκληρης ζωής, των λόγων και των πράξεων, των επιθυμιών και των κρυφών λογισμών. Τίποτα δεν περνάει χωρίς να αφήνει ίχνος. Τα πάντα παραμένουν στο μυστικό αρχείο της μνήμης της καρδιάς. Αυτό που φαινόταν να έχει εξαφανιστεί για πάντα στις σκοτεινές εσοχές του παρελθόντος διατηρείται στο υποσυνείδητο. Είναι μεγάλη σοφία να γνωρίζει κανείς τον εαυτό του. Συνήθως όμως βλέπουμε μόνο την επιφάνεια της ψυχικής μας ζωής, το εξωτερικό της στρώμα. Τα βάθη της παραμένουν κρυφά για μας.

Στην Αγία Γραφή η ανθρώπινη καρδιά συγκρίνεται με τη θάλασσα («Παροιμίες του Σολομώντα»). Όταν κοιτάζουμε την απύθμενη, απέραντη θάλασσα που απλώνεται μπροστά μας, είτε είναι ήρεμη και τρυφερή, σαν ζωγραφισμένη με γαλάζιο και τυρκουάζ χρώμα, είτε είναι σκοτεινή από θυμό πριν από τη θύελλα, είτε σηκώνει κύματα που μοιάζουν με κορυφογραμμές βουνών καλυμμένες με χιόνι. Όλο αυτό είναι μόνο η επιφάνεια της θάλασσας, αλλά το βάθος της είναι δυσδιάκριτο για μας. Δεν ξέρουμε τι κρύβει η θάλασσα στο βυθό, στα βάθη της: πολύτιμους λίθους ή τέρατα, φυτά σαν τα θαλασσινά λουλούδια ή νεκρούς υποθαλάσσιους βράχους. Στην καρδιά συναθροίζονται όλα όσα συμβαίνουν στον άνθρωπο.

Ο θάνατος είναι η τελευταία στιγμή στον αυτοπροσδιορισμό της ανθρώπινης προσωπικότητας. Στην Αιωνιότητα δεν υπάρχουν αλλαγές. Εκεί θα γίνει η αποκάλυψη του καλού και του κακού, που έχει συσσωρεύσει ο άνθρωπος στη διάρκεια της ζωής του και που έχει κρύψει στην καρδιά του, όπως ένας πλούσιος κρύβει θησαυρούς σε βαθύ μπουντρούμι. Για άλλους η ημέρα του θανάτου είναι φωτεινή και όμορφη και για άλλους είναι τόσο φρικτή όσο η ημέρα της εκτέλεσης. Για τους δίκαιους ο θάνατος είναι ένα ξύπνημα σε μια θαυμάσια όμορφη θάλασσα φωτός ανάμεσα σε ακτινοβόλα πνεύματα. Για τους αμαρτωλούς είναι ένας αυξανόμενος τρόμος.

<…>

Η επίγεια ζωή δίνεται στον άνθρωπο για αυτοπροσδιορισμό. Εδώ, στη γη, στα βάθη της ανθρώπινης καρδιάς, λύνεται το ρητορικό ερώτημα: «Με ή χωρίς τον Θεό;». Η αγάπη ενώνει, το μίσος χωρίζει. Χωρίς την αγάπη η Θεοκοινωνία είναι αδύνατη, και χωρίς την Θεοκοινωνία είναι αδύνατη η σωτηρία. Έξω από τον Θείο Λόγο και το αιώνιο Φως Του, εκτείνεται το πεδίο του σκότους και της τρέλας, το πεδίο της κόλασης και του χάους.

Ο Άδης είναι εσωτερική μοναξιά, αιώνια θεοεγκατάλειψη, αιώνια καταστροφή και αποσύνθεση του ίδιου του ανθρώπινου όντος. Είναι δύσκολο να βρούμε παρομοίωση της απόλυτης θεοεγκατάλειψης. Φανταστείτε ένα διαστημόπλοιο που έχει χάσει τον έλεγχο και περιφέρεται σε μια απέραντη, νεκρή, διαστρική έκταση. Η Γη μένει όλο και πιο πολύ πίσω και μακριά από το σκάφος που τρέχει με τρομακτική ταχύτητα. Η Γη συρρικνώνεται σε μια μόλις διακριτή κουκκίδα που στη συνέχεια χάνεται για πάντα μέσα στη διαστημική νύχτα, σαν σε τεράστιο τάφο. Οι άνθρωποι αισθάνονται τον εαυτό τους μέσα στο απέραντο βασίλειο του θανάτου. Γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει σωτηρία, ότι είναι καταδικασμένοι, ότι είναι για πάντα αποκομμένοι από τη Γη, όπως ένα παιδί από το στήθος της μητέρας του. Ξέρουν ότι ο θάνατος θα έρθει σύντομα, αλλά ότι τα σώματά τους δεν θα θαφτούν στο χώμα, δεν θα μετατραπούν σε ζεστή σκόνη της γης, αλλά ότι θα χαθούν στο διάστημα σαν σε απέραντο νεκροταφείο και ότι έχουν διαγραφεί από την ίδια τη μνήμη της γης.

<…>

Στη διάρκεια των Σταυρικών Παθών ο Χριστός, απευθυνόμενος στην Παναγία και στον Απόστολο Ιωάννη τον Θεολόγο, είπε: «Αυτός είναι ο γιος Σου, αυτή είναι η Μητέρα σου». Σε αυτό οι ερμηνευτές βλέπουν το μυστηριώδες νόημα της υιοθεσίας από τη Μητέρα του Θεού των χριστιανών στο πρόσωπο του Ιωάννη του Θεολόγου.

Οι χριστιανοί στο πρόσωπο της Παναγίας βρήκαν την Ουράνια Μητέρα. Η καρδιά της, διευρυμένη από τα βάσανα, αγκάλιασε με αγάπη όλη την ανθρωπότητα. Το μυστήριο της Μητέρας του Θεού είναι το μυστήριο της αγάπης.

Η Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας έχει διαφύλαξε για μας την εικόνα της Θεοτόκου. Ήταν ψηλότερη από τον μέσο όρο, το πρόσωπό της ήταν οβάλ, τα μαλλιά της ήταν χρυσά, στο χρώμα του ώριμου σιταριού, τα χείλη της έμοιαζαν με ανθισμένα ροδοπέταλα, τα μάτια της είχαν το χρώμα της ελιάς και τα δάχτυλά της ήταν λεπτά και μακριά.

Ο Ιερομάρτυρας Ιγνάτιος Αντιοχείας είναι το παιδί εκείνο, το οποίο ο Ιησούς Χριστός πήρε στην αγκαλιά Του και είπε: «ἐὰν μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία, οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν Βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν» (Μτ. 18: 3). Μαθητής των Αποστόλων Παύλου και Ιωάννη, ο Άγιος Ιεράρχης της Αντιόχειας μας δίνει πολύτιμη μαρτυρία για την Παναγία: «Πολλές γυναίκες ανάμεσά μας επιθυμούν να δουν τη Μητέρα του Ιησού και να ακούσουν από τα χείλη Της για ορισμένα μυστήρια. Μεταξύ μας έχει διαδοθεί η φήμη ότι αυτή η Παρθένος και Μητέρα του Θεού είναι γεμάτη με όλα τα χαρίσματα και όλες τις αρετές. Λέγεται ότι είναι πάντοτε χαρούμενη στους διωγμούς και τις θλίψεις· ότι δε θλίβεται στις ανάγκες και τη φτώχεια· όχι μόνο δεν θυμώνει με εκείνους που Την στεναχωρούν, αλλά και τους ευεργετεί· στην ευημερία είναι πράα· είναι ελεήμων προς τους φτωχούς. Υπερασπίζεται με σταθερότητα την πίστη ενώπιον των εχθρών και ως σοφή Καθοδηγήτρια και Δασκάλα όλων των πιστών για κάθε καλή πράξη υπηρετεί τη νεαρή ακόμη ευσέβειά μας. Αγαπάει περισσότερο τους ταπεινούς, γιατί και η Ίδια είναι γεμάτη ταπεινοφροσύνη μπροστά σε όλους· και όλοι όσοι έχουν αξιωθεί να Την δουν Την εξυμνούν με επαίνους. Άνθρωποι που είναι άξιοι πλήρους εμπιστοσύνης λένε ότι στη Μαρία, τη Μητέρα του Ιησού, η αγγελική και η ανθρώπινη φύση είναι ορατά ενωμένες, λόγω της αγιότητάς της».

Οι περισσότερες θαυματουργές εικόνες είναι οι εικόνες της Παναγίας. Αυτό είναι το ορατό σημάδι της αόρατης παρουσίας Της. Στην εικόνα Της που ονομάζεται «Κατάνυξη» το πρόσωπό Της είναι παρθένο και αγνό, σχεδόν παιδικό. Στην εικόνα «του Κύκκου» η Παναγία έχει βασιλική ομορφιά. Στην εικόνα «Επτάσπαθη» η Παρθένος Μαρία απεικονίζεται με επτά σπαθιά να διαπερνούν το στήθος Της και το πρόσωπό Της εκφράζει υπακοή στο θέλημα του Θεού. Στην εικόνα «της Παναγίας του Καθρέπτη» η Παρθένος είναι βυθισμένη στην προσευχή και η φλόγα της χάριτος Την περιβάλλει.

Όπως ένα παιδί αποκαλεί τη μητέρα του με τα πιο τρυφερά ονόματα, έτσι και οι Χριστιανοί εκφράζουν την αγάπη τους για τη Μητέρα του Θεού με τα ονόματα των εικόνων Της: «Πάντων των θλιβομένων η χαρά», «Λυποσκορπίστρια», «Η των αμαρτωλών Εγγύησις», «Το γαλήνεμα των κακών ψυχών», «Η Παραμυθία», «Η Απολύτρωση», «Η των απολωλότων αναζήτησις», «Άρρηκτο τείχος». Και ο Άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ αποκάλεσε την Παρθένο Μαρία «Χαρά πάντων των χαρών».

Για τους Χριστιανούς, η γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι η μεταμόρφωση του ίδιου του θανάτου, η νίκη επί της αμαρτίας, η επιστροφή του ταξιδιώτη στο πατρικό του σπίτι από ένα μακρύ ταξίδι. Η Μητέρα του Θεού είναι μαζί μας. Δεν μας εγκαταλείπει μέχρις ότου ο ήλιος αποστραφεί από τη γη που θα είναι ποτισμένη με αίμα και δάκρυα.